2025 сылтан саҥа олох саҕаланар

От ыйын 10 күнүгэр Судаарыстыбаннай дуума бүтэһиктээх үһүс ааҕыытыгар  түһээн тиһигин тупсарар туһунан сокуону ылынна. Инньэ гынан түһээн сокуонун көннөрүүтүттэн киирэр 2,6 трлн солк. эбии дохуот быһыытынан 2025 сыллааҕы федеральнай бүддьүөт дохуотугар түһүө уонна оҕолоох ыаллары, биэнсийэлээхтэри уонна бэтэрээннэри өйүүргэ барыа. Ону таһынан саҥа национальнай бырайыактары үбүлүүргэ, дьиэни-уоту, суоллары тутууга, билими, үрдүк технологиялары сайыннарыыга ыытыллыа.

Прогрессивнай шкала диэн тугуй?

Бүддьүөттэн хамнастанан олорор дьоҥҥо (“физическое лицо” дэнээччилэргэ) 2001-2021 сыллар тухары “плос­кай” тиһик туттуллан кэлбитэ. Төһө барыстааххыттан тутулуга суох 13  %-наах түһээни бары төлүүрбүт. 2021 сылтан сылга 5 мөл солк. үрдүк барыстаах дьон 15  %-наах түһээни төлүүр буол­буттара. Оттон бу уларытыллыбыт сокуон тута 5 үктэллээх тиһиги киллэрдэ:

Ол курдук, сылга 2,4 мөл. солк. диэри дохуоттаах киһиэхэ (ол эбэтэр ыйга 200 тыһ. солк.) 13 %-наах түһээн оннунан хаалар. Бу саамай үрдүк 22 %-наах ыстаапканы урбаан-түмсүүлэр, профсойуустар сөптөөх диэн ылыннылар.

Салгыы прогрессивнай шкала үлэлээн барар

2,4 мөл-тэн 5 мөл. солк. дохуоттаах киһиэхэ 

– 15%

5 мөл.-тэн 20 мөл. солк.  дохуоттаах киһиэхэ

– 18%

20 мөл.-тэн 50 мөл. солк. дохуоттаах киһиэхэ

– 20%

50 мөл. солк. тахса дохуоттаах киһиэхэ

– 22%

Онон хамнаһыҥ ыйга 250 тыһ. солк. буоллаҕына, 200 тыһыынчатыгар 13%-наах түһээн түһэр, оттон ордубут 50 тыһыынчатыгар эрэ 15 %-наах түһээн  ааҕыллар. Уларыйыы быһа холуйан үлэлиир нэһилиэнньэ 3,2%-нын, ол эбэтэр 2 мөл киһини таарыйыа итиэннэ 2025 сылга 533 млрд солк. эбии үбү киллэриэ диэн сыаналанар, оттон 2025-2027 сс. халыып буолбут (стандартнай) түһээн “көҕүрэтиитин (вычет) улары­йыытынан 1,4 трлн солк. буолуо дииллэр.  Байыаннай дьа­йыы кыттыылаахтарын дохуоттарыгар НДФЛ 13%-на оннунан хаалла.

Түһээн туохха үрдүөй? Хамсаабат баайы-дуолу регистрациялыырга, ыал арахсарыгар, онтон да атын өҥөлөргө көрүллэр түһээн (госпошлина) үрдүөҕэ.

Бэрэсидьиэн хонтуруолугар киирбит хотугу эбии төлөбүр

Бэрэсидьиэн Владимир Путин сорудаҕын учуот­таан, дьокутааттар үһүс ааҕыыга сокуон бырайыагын си­тэрэн-хоторон биэрдилэр.  Ол түмүгэр, Уһук Хотуга, онно тэҥ­нэммит сирдэргэ, олорорго сөбө суох эбэтэр ураты климатическай, экологичес­кай усулуобуйалаах эрэгийиэн­нэргэ үлэлиир дьон эбии төлөбүрдэрин, надбавкаларын НДФЛ үрдээһинэ таарыйыа суоҕа. Онон Бэрэсидьиэммит Владимир Путин Дьокуускайга биир күн да сырыттар, биһигини күүтэн турбут  биир сүрүн кыһалҕабытын быһааран ааспыт.

ГТО туттарыыта

ГТО нормативтарын туттардаххына уонна ол сыл диспансеризацияны аастаххына, түһээҥҥиттэн көҕүрэтии төлөнүө. Түһээн көҕүрэтиитэ 18 тыһ. солкуобайынан  быһылынна. Бу счекка түһэр суума буолбатах, өскөтүн 13%-наах түһээни төлүүр буоллаххына, илиигэр 2340 солк. диэри төннөрөҕүн. Бу дьон успуор­дунан дьарыктанан доруобуйаларын көрүннүннэр диэн киллэрдилэр. Өскөтүн ГТО-ну 2024 сылга туттаран баран, 2025 сылга диспансеризация аастаххына, көҕүрэтии төлөммөт.

Барыс түһээнэ

Сокуонунан 2025 сылтан барыс түһээнэ 20%-тан 25%-ҥа диэри улаатар. Ол түмүгэр 2025 сылга бүддьүөккэ эбии 1,6 трлн солк. киириэҕэ, 2025-2027 сс. – 5 трлн солк. кэриҥэ.

2030 сылга диэри IТ-тэрил­тэлэргэ барыс түһээнэ 5% буол­ла, эмиэ федеральнай бүддьүөккэ киириэ. Ону тэҥэ 60 мөл. солк-га диэри барыстаах УСН төлөөччүлэр ханна да барбакка, тугу да суруйбакка НДС түһээниттэн босхолоноллор. Ол эбэтэр бэйэ дьарыктаахтары уонна дьоҕус урбаан 95%-нын таарыйыа суоҕа Бу урбаан­ньыттар бородууксуйаларын элбэтэллэригэр, атыыга таһааралларыгар, маркетины тутта үөрэнэллэригэр наадалаах.

Куруорт түһээнэ

Билиҥҥи куруорт хомуура үргүлдьү куруорт түһээнигэр кубулуйуо. Муниципалитеттар ону киллэрэр наадалааҕын, наадата суоҕун, төһө кээмэй­дээх гыналларын бэйэлэрэ быһаарыахтара. Түһээн ыстаап­ката бытааннык улаатыа, 2025 сыллаахха төһө харчыга олорбуккуттан 1%-на ааҕыллыа, итинник 2029 сылга диэри биирдии бырыһыанынан эбиллэн иһиэ (2029 сылтан 5%-тан үрдээбэт). Бу түһээнтэн Сэбиэскэй Сойуус уонна Арассыыйа Федерациятын дьоруойдара, үлэ дьоруойдара, Аҕа дойду сэриитин кыттыылаахтара, инбэлииттэрэ,  байыаннай дьайыы кыттыылаахтара, бойобуой дьайыылар бэтэрээннэрэ уонна инбэлииттэрэ, о.д.а. босхолонуохтара.

Эмкэ-томко

Этиловай испиир эмп оҥоһуутугар туттуллар субстанциятыгар акциз киллэриллиэҕиттэн эми-тому оҥорон таһаарыы, эмп-томп сыаната эмиэ ыарыыр кутталламмыта. Итинтэн Арассыыйа эми оҥорооччуларын ассоциация­та дьиксинэрин биллэрбитэ. Элбэх туһааннаах тэрилтэлэр бары бииргэ дьүүллэспиттэрин түмүгэр, Үп министиэрис­тибэтэ эмп сыанатын үрдэппэт, доруобуйа харыстабылыгар, кини бүддьүөтүгэр, дьоҥҥо эбии ноҕоруусканы оҥорбот туһуттан сокуон бырайыагын эбэн-сабан биэрдэ.

Элбэх оҕолоох үлэлиир төрөппүттэргэ

Иккиттэн уонна онтон элбэх оҕолоох үлэлиир төрөппүттэргэ сыллааҕы төлөбүр ананыаҕа. Итиннэ дьиэ кэргэн биир киһиэ­хэ тиксэр орто дохуо­та эрэгийиэҥҥэ олохтоммут тиийинэн олоруу алын кээмэ­йиттэн 1,5 төгүл үрдүө суохтаах. Бу көмө 18-гар диэри саастаах оҕолоох төрөппүттэргэ, эпэкииннэргэ, оҕону иитэ ылбыт дьоҥҥо тарҕанар. Ол эбэтэр иккиттэн уонна онтон элбэх оҕолоох төрөппүттэр  сыл устата төлөөбүт нолуок­тарыттан сыл бүтүүтэ түһээн 13% уонна 6% икки ардынаа­ҕы араас­таһыытын төттөрү ылыахтара. Бастакы төлөбүрдэр 2025 сыл түмүгүнэн 2026 сылга түһүөхтэрэ.

Түһээн тиһигэр сөптөөх уларыйыылар киирэллэр

Лилия Голикова, социальнай арыаллааһыҥҥа “Защитники Отечества” Пуонда филиалын салайааччытын солбуйааччыта:

— НДФЛ прогрессивнай ыстаапканы киллэрэр сүрүн сыала диэн, түһээн ноҕоруускатын кырдьыктааҕынан көрөн үллэрии, дохуокка тэҥэ суох араастаһыыны аччатыы уонна бүддьүөттэн киириини улаатыннарыы буолар. Бу барыта судаарыстыба социальнай бырагыраамаларыгар туһуланыаҕа, ол иһигэр байыаннай дьайыылар бэтэрээннэригэр, бу биһиги судургута суох олорор кэммитигэр наһаа наада. Дьоҕус дохуоттаах үлэһиттэр кыра түһээни төлүүр буолуохтара, оттон үрдүк хамнастаахтар үрдүк ыстаапканан төлүөхтэрэ. Бэрэсидьиэн сорудаҕынан хотугу үрдэтиилэр уонна коэффициеннар, итиэннэ байыаннай дьайыы буола турар сиригэр үлэлиир дьоҥҥо бэриллэр төлөбүрдэр прогрессивнай шкалаттан таһаарыллыахтара, бу саамай сөптөөх уонна кырдьыктаах дьаһаныы.

Хаартыскалар: Л.Голикова тус архыыбыттан уонна
HTTPS://PXHERE.COM/RU/PHOTO/489765.