78 саастаах волонтер Тамара Попова

Кини эрэдээксийэҕэ бэрт сэргэхтик туттан киирэн кэлбитэ. Волонтер Тамара Дмитриевна Попованы киһи хайдах да 78 саастаах диэбэт. Кини үлэ үөһүгэр сылдьар киһи — “Боевые шелкопряды Якутии” хамсааһын филиалын салайар.

Байыаннай дьайыы саҕаланыаҕыттан ийэлэр, эбэлэр түмсэ түһэн, туох кыахтара баарынан көмөлөһөн киирэн барбыттара. “Боевые шелкопряды Якутии” хамсааһыны Марина Иннокентьевна, Сергей Ефимович Васильевтар саҕалаабыттара. Билигин бу хамсааһын бары улуустарга филиаллардаах, бүтүн өрөспүүбүлүкэни хамсатар.

— Биһиги Национальнай бибилэтиэкэҕэ түмсэн, үлэлээбиппит. Билигин өрөмүөҥҥэ баран, быстах кэмҥэ хос көрдүүбүт. 30‑ча киһи куруук кэлэн үлэлиир, үлэ, тыыл бэтэрээннэрэ бааллар. Сүрүннээн дронтан харыстыыр сиэккэлэри өрөбүт. Бары холбоон 3 тыһыынча кэриҥэ сиэккэни өрбүппүт буолуо. Сороҕор, матырыйаал тиийбэтэҕинэ, бэйэбит биэнсийэбититтэн харчы бырахсабыт.

Маны тэҥэ, сылаас таҥас кэмпилиэктэрин, таба, сүөһү, сылгы тириитинэн олбохтору, сиэлтэн уллуҥнары, наскылары, үтүлүктэри, харысхаллары бэлэмнээн ыытабыт. Үүнэр көлүөнэҕэ патриотическай иитиигэ элбэх үлэ барар, куруук кыттабыт, — диэн Тамара Дмитриевна кэпсиир.

Байыастарга бэлэҕин туттарда

— Өрөмүөн ыытыллар кэмигэр, үлэ аҕыйаабытынан, доруобуйабын “өрөмүөннүү” таарыйа, Москва аттынааҕы “Бэс Чагдаҕа” баран сынньанан кэллим. Үһүс сырыым эрээри, быйыл олус тупсубутун, хапытаалынай өрөмүөн ыытыллыбытын бэлиэтии көрдүм. Сонотуоруй бастакы бэрэсидьиэммит Михаил Николаев аатын сүгэр. Киирэр аантан кини мэтириэтэ мичилийэн олороруттан киһи сүргэтэ көтөҕүллэр.

Дьокуускайга сонотуоруй бэрэстэбиитэлэ Анна Пермякова олус эйэҕэстик, болҕомтолоохтук ыйан-кэрдэн, сүбэлээн биэрэр. Кырдьаҕас дьоҥҥо кыра да наада, үчүгэй сыһыантан наһаа үөрэбит, махтанабыт.

Сонотуоруй аныгылыы, тупсаҕай көрүҥнэммит. Сабыс-саҥа миэбэл, утуйар таҥас, успуорт тэриллэрэ, мэдиссиинэ аппаратуурата ылыллыбыт. Хос аайы кондиционер, тэлэбиисэр, сиэркилэ баар. Түөртэ аһаталлар. Быраастар болҕомтолоохтук эмтииллэр, сүбэлииллэр. Мин илиим ыалдьар этэ, укуолланан, эмтэнэн, үчүгэйдик хамсыыр буолла диэн үөрэбин.

Үлэ бэтэрээннэригэр путевка 80%-на толуйуллар, айан ороскуота 2 сылга биирдэ төлөнөр. Онон бэтэрээннэр кытаатан баран, сынньаныҥ, доруобуйаҕытын бөҕөргөтүҥ диэхпин баҕарабын.

Култуурунай-маассабай тэрийээччи Аида Макарова бэйэтэ волонтерскай хамсааһыны саҕаласпыт киһи. Госпиталларга баран, бааһырбыт байыастарга ас-таҥас илдьэр. Сонотуоруйга анал хоско мустаннар, сиэккэ өрөллөр, иистэнэллэр, араас харысхаллары оҥороллор. Кыайыы күнүн ис мииннээх, соболоох, тиэргэҥҥэ көрсүбүттэр, парааттаабыттар. Онон сэргэхтик олороллор, — диэн кэпсиир.

Тамара Дмитриевна Москваҕа да таах сылдьыбатах, илии тутуурдаах баран, эмтэнэ сылдьар байыастарга кэһиитин түҥэппит. Бэйэтэ 45 устуука сиэл уллуҥу баайан, оҕолор суруктарын, волонтер Мария Стручкова өрбүт кыл ситиитин, дьокутаат Елена Голомарева Кыайыы 80 сылыгар оҥорторбут аккырыыккаларын, о. д. а. сүгэн-көтөҕөн илдьэн, хас биирдиилэригэр бэлэх бакыатын туттарбыт. Ордубут бакыаттарын Аида Васильевнаҕа уонна Саха сирин Бастайааннай бэрэстэбиитэлистибэтигэр хаалларбыт. Дьэ, бу кырдьаҕас киһи хас да куулу барытын сүгэн-көтөҕөн барбытын сөҕөҕүн эрэ.

Бэйэтэ Бурденко аатынан госпитальга бара сылдьыбыт, байыастары көрсүбүт, бэлэхтэрин туттарбыт. Дойдуларын, дьоннорун ахтан сылдьар байыастар эбээлэрэ кэлбитин курдук үөрбүттэр, махтаммыттар. Маны тэҥэ, сонотуоруйга харысхал аанньаллары оҥорорго маастар-кылаас ыыппыт. Ол матырыйаалын эмиэ Дьокуускайтан сүгэн илдьибит.

— Кыһын сиэлтэн уллуҥ оҥорорго босхо маастар-кылаастары ыытааччыбын. “Көмөҕө сиэл, кыл наада” диэн илдьит ыыппыппар, тыа дьоно барахсаттар аҕалан биэрбиттэрэ. Ол ону туһанан, маастар-кылаас бөҕөтүн ыыппытым. Дьон саҥа үөрүйэххэ үөрэнэр, хайа уонна оҥоһуктарбыт байыастарга туһалыыр буоллахтара, — диэн Тамара Дмитриевна этэр.

Саллааттар, мотуруостар төрөппүттэрин кэмитиэтин салайааччы Мария Емельянова Луганскайтан кэлэн иһэн, сонотуоруйга байыастары көрсө кэлэ сылдьыбыт. Онно көрсүһүү тэрийбиттэр.

“Туох эрэ туһалааҕы оҥордорбун”

Тамара Дмитриевна үйэтин тухары “Санэпиднадзор” тэрилтэҕэ үлэлээбитэ, уопсастыбаннай үлэттэн хаһан да туора турбат этэ. “Оҕолордоох, сиэннэрдээх киһи, дьиэҕэр сынньалаҥнык олорбокко, туох санааттан бу олус түбүктээх, өрөбүлэ, хамнаһа суох уопсастыбаннай үлэнэн дьарыктанаҕын?” диэн ыйытыыны биэрбэтэхпинэ, сатаммат курдуга.

— Бу уһун олоҕум тухары уопсастыбаннай үлэм иһинэн наһаа элбэх дьону кытта алтыһан кэллим. Ол тухары бу уопсастыбаннай үлэбэр санаабытым сатанан, толкуйдаабытым тобуллан, туруоруммут сыалым кэмигэр туолан, үмүрүйэн иһэриттэн, ону ситиһэн, дьон махталыттан, үтүө санаатыттан үөрүүм, дуоһуйуум миигин өссө атын үлэҕэ кынаттыыр, күүс-уох, саҥа өй-санаа биэрэр, инникигэ сирдиир. Дьон өйөбүлүн, сүбэтин-аматын, үөрүүтүн-көтүүтүн ылынаммын, ол миэхэ инникитин үчүгэйгэ, туох эмэ туһалааҕы оҥорорго, саҥа ситиһиигэ үктэл буолар. Кинилэр үөрэллэрин, махтаналларын көрөн, дьоҥҥо үтүөнү оҥорорбуттан тэҥҥэ үөрэбин, долгуйабын, дуоһуйабын. Ол иһин бу уопсастыбаннай үлэ миэхэ бу орто дойдуга төрөөн, олох олорорбор, күүс-уох биэрэр.

Билигин бу буола турар байыаннай дьайыыга хорсун-хоодуот, эдэркээн байыастарбытыгар тугунан эмит, туох кыахтаахпынан көмө буолларбын диэн санааттан, үлэлии-хамсыы сылдьабын. Бу үлэбэр күүс-көмө, сүбэ-ама, өйөбүл буолар бэтэрээннэрбэр, ханна да сырыттарбын, миигин тулалыыр уопсастыбанныктарбар, салайааччыларбар барыларыгар махтанабын. Кинилэр бары олоҕум бэлэхтэрэ, туох эмит үтүөнү оҥорорго көҕүлүүр үктэллэрим буолаллар.

Уопсастыбаннай үлэтэ суох сатаммат да курдукпун, дьон ортотугар, олох үөһүгэр сылдьарга үөрэнэн хаалбыппын. Дьоно суох, тугу да оҥорбокко, хамсаммакка сатаан сылдьыбаппын. Төттөрүтүн, дьону кытта сылдьан, тугу эмит оҥордохпуна, хамсаттахпына, онтон мин сынньанабын. Мин олоххо девиһим: “Олох диэн хамсаныы”, эбэтэр, “Үлэ — дьол”. Дьоллоох киһи үлэлиир, үлэттэн сэниэни, доруобуйаны, үөрүүнү, дуоһуйууну, инники олоххо эрэли ылар, — диэн хоруйдаата.