Ааҕааччы суруга: Дьыл оҕуһун муоһун тула мөккүөр

Share

Сотору Дьыл оҕуһун муоһа тосторун мөккүөрэ буолара буолуо. Онно  туһаайан  мин санааларбын уонна урут истибиппиттэн, аахпыппыттан үллэстээри гынабын.

Былыргылар Дьыл оҕуһун муоһа тостор дииллэрэ. Кыһын оҕуһа, Эһээ дьыл оҕуһа диэбэттэрэ. Өксөкүлээх Өлөксөй айымньытыгар маннык строкалар бааллар:

 Олуурдаах улуу дьыл – Оҕуһун

Туругурдан утаардаҕым буоллун

Уолум обургу, олуурдаах

Улуу Дьыл Оҕуһа.

Онтон М. Ионова суруйбут “Дьыл кэлиитин ырыата” диэҥҥэ:

 Кырыылаах дьэҥкир таас тумсун

Түүлээх ньилбэгэр

Үс төгүл туора сотуннаҕына,

Уор дьыбар аҥаар муоһа тостор,

Хатан дьыбар халбарыйар…

Онон былыргылар тостор уонна булгуруйар дииллэр эбит. Уопсайынан, кэпсэтиигэ уонна сурукка тостор  дииллэрэ.

Бастакы Охонооһойопко, тохсунньу 31 күнүгэр, (эргэ Юлианскай халандаарынан тохсунньу 18 күнэ) тымныы аҥаар муоһа тостор (түспэт, туллубат, быстыбат). Бастакы Охонооһойоптон күнүһүн дьыбар тахсар, мөлтүүр, ону тымныы муоһа тостубут дииллэрэ. Иккис Охонооһойоп – олунньу 13 күнэ. Эргэ халандаарынан тохсунньу 31 күнэ.

Күнү-дьылы кэтээн көрөөччүлэр алталыы ыйынан ааҕаллар.  Холобур, олунньу атырдьах ыйыгар сөп түбэһэр. От ыйын куйааһа (Бөтүрүөп куйааһа) от ыйын бүтэһигэр мөлтүүр. Атырдьах ыйын саҥатыгар Ылдьыын ардаҕа кэлэр. Онон да толкуйдаатахха, тымныы (дьыл оҕуһун) муоһа тохсунньу 31 күнүгэр тосторо сөп.

Урут тымныы муоһа кылаана кыларыйар диэннэрин истибэт, түбэһэн аахпат да этим. Эдэр сылдьан биир кырдьаҕастан (XIX үйэҕэ төрөөбүт оҕонньор) олунньу саҥатыгар тымныы муоһа тостубутун кэннэ ыйытан турабын. Ону тымныы муоһа тостубут диэн буолара да бүтэрэ диэбиттээх. Билигин тымныы муоһа тоһунна да халлаан сылы­йан, чалбах тахсыбытынан киирэн барарын курдук саныыллар. Дьиҥинэн, били ахтыбыт ырыабытыгар ылланарын курдук хатан, күүстээх, ахсым, бастыҥ дьыбардар «манньыйаллар». Аныгылыы эттэххэ, “абытай” тымныы, киһи тыына хаайтарар, түптэлэс сарсыардааҥҥы дьыбар, тымныы мөлтүүр, ахсыыр буоллаҕа. Онон Бастакы Охонооһойоп (тохсунньу 31 күнэ) тымныы (оҕус) бастакы муоһа тосторо сөп.

Иккис муос тосторун быһаарыахха баар этэ. Бастакы муос тохсунньу 31 күнүгэр (Бастакы Охонооһойопко) тостор. Онон мөккүөр суох. Манна биири этиэхпин баҕарабын. Аныгы дьон кыһын тымныы  буоллаҕына сайына тымныы,  сылаас буоллаҕына сайына сылыйар дииллэр. Дьиҥинэн, төттөрү   буолуо этэ.

Үрэх баһын киһитэ

What’s your Reaction?
+1
8
+1
0
+1
1
+1
1
+1
1
+1
0
+1
1

Recent Posts

  • Култуура
  • Сонуннар

Кистэлэҥи сэгэтэн…

Мин иннибэр суруйааччы Степан Федотов архыыбыттан хомуллан оҥоһуллубут “Эргэ чымадаан кистэлэҥэ” хомуурунньук арыллан сытар. Кинигэ…

5 часов ago
  • Аҕа дойдуну көмүскээччи сыла
  • Сонуннар

Садын – бронь бэриллибит оройуона

Саха АССР Совнаркомун быһаарыытынан хоту оройуоннартан сэриигэ ыҥырбатахтара, бронь биэрбиттэрэ. Ити оро­йуоннар булт-алт дьарыктаах этилэр.…

5 часов ago
  • Сонуннар
  • Спорт
  • Уопсастыба

Мас тардыһыытыгар Саха сирин чөмпүйэнээтин финалистара быһаарылыннылар

Чурапчыга мас тардыһыытыгар Саха сирин чөмпүйэнээтин бастакы күннээҕи күрэхтэһиитэ буолан ааста. Бу Манчаары оонньууларыгар уонна…

5 часов ago
  • Сонуннар
  • Чэгиэн

Үтүөкэн эмчиттэргэ сииттэлэр махтаналлар

Сииттэ нэһилиэгэр олунньу 5-7 күннэригэр ыраах Дьокуускай куораттан үтүөнү-кэрэни кэрэһэлии, санааны-оноону  сайгыы, алгыс баһын сыалыы…

6 часов ago
  • Интэриэһинэй
  • Сонуннар

Видео да араастаах…

Кэлин олохпут уларыйан, этэргэ дылы, хамсаабыппыт хаартыскаҕа хатанан, үҥкүүлээбиппит видеоҕа уһуллан иһэр буолла. Биир куһаҕана…

6 часов ago
  • Аҕа дойдуну көмүскээччи сыла
  • Сонуннар

Хатаска Аҕа дойдуну көмүскээччи сылыгар анаммыт тэрээһин буолан ааста

Хатас сэлиэнньэтигэр ийэ дойдуга бэриниилээх буолууну иитэр, дойдумсах буолууну сэргиир сүрдээх дириҥ ис хоһоонноох “”Герои…

7 часов ago