Кириэс Халдьаайыга сырыттым

Cарсыарда эрдэ туран, хоммут сирбиттэн чугас Охлопков Ф. М. түмэлигэр бара сырыттым.

Түмэл икки этээстээх өрдөөҕүтэ тутуллубут дьиэҕэ баар. Бу дьиэ сүүһүнэн сыллааҕыта Таҥара дьиэтэ эбит. Дьиэ билигин да сэнэх көрүҥнээх. Былыргы дьон маннык тутуулары миэстэтин талан туталлар үһү диэн истибитим. Бу да тутуу миэстэтэ табыллыбыт. Тутуу көбүс-көнө муннуктара билигин да иҥнэйбэккэ, көнөлөрүн сөҕө көрдүм. Кырыыһатын көрөн, саҥардан истэхтэринэ, төһө баҕарар турууһу. Эрдэ буолан, түмэл хатааһыннааҕа.

Бу манна кини аттыгар орто оскуола урут турбута. Саҥа таас оскуола тутуллан, ол мас үөрэх кыһатын көтүрбүттэрэ. Уруккута олордуллубут мастар улаатан, нэһилиэк мааны, сиэдэрэй, сиппит киэргэлэ буолбуттар. Элбэҕи кэпсиир, сэрии кыттыылаахтарын кэриэстиир пааматынньык манна баар. Урут итинник өйдөбүллэргэ “Сэрииттэн тыыннаах эргиллибиттэр” диэн, туспа испииһэк баара. Билигин да баар. Ол гынан баран, аныгы кэмҥэ эргиллибэтэхтэр, кэлбиттэр бары суох буоллулар, сэрии бэтэрээнэ орпото.

Этэҥҥэ эргиллэн кэлбит да киһи, аны, манна атаҕа үктэммэт… Хомойуох иһин, кинилэр билигин бары суохтар… Барыларын ааттара манна суруллан тураллар. Испииһэктэрэ эрэ туһунан. Охтубуттар уонна эргиллибиттэр.

Соҕуруу дойдуларга холууп элбэх буолар. Биһиэхэ кини суох. Бу сылдьан, киниэхэ майгынныыр курдук бэрт дьикти көтөрү көрдүм. Кини кыра уонна өҥө хара. Бу дойдуну булбута аҕыйах сыл буолла. Кэлии көтөр. Мин көрүүбүнэн, кинилэр бу дьиэ иккис этээһин истиэнэтигэр хайаҕас булан, онно киирэн уйа туттубуттар.

Тохтоон кэтээн турдум. Хас да чыычаах, тумсуларыгар туора ас ытырыылаах ол хайаҕаска киирэллэр. Олус айманаллар. Биһиэхэ чугас сылгыбыт чыычааҕа кинилэр быыстарыгар баара. Кыһарыттарара биллэрэ.Онон буоллаҕына, хас да араас уйа баар буолуон сөп.

Мин билэрбинэн, кинини, ити хойут кэлбит көтөрү, «хара чыычаах» дииллэр. Олохтоох биир дьахтар кинилэр «Түөрт көрүҥнэрин өҥүнэн арааран билэбин» диэбитэ.

Олохтоохтор бу көтөрү сөбүлээбэттэр. Ол төрүөтэ дьиэ таһынааҕы отонноох мастары «сыгынньах» хаалларан кэбиһэрэ буолар. Хаптаҕас да, черемуха да, онтон да атын отонноох мастарыҥ биир түүн мэлийэллэрэ, дьэ, кыһыы буоллаҕа.

Бу үрдүк халдьаайы анныгар аныгы бөһүөлэк дьиэлэрэ, араас тутуулара киэҥ сиринэн тэнийэн көстөллөр.

Санаабар, алдьархайдаах улахан уу кэллэҕинэ, бары ууга барыыһылар. Арай, бу Халдьаайы урукку да, аныгы да тутуулара чөл хаалыыһылар.

Чэ, оннук эрэ буолбатар. Буолбатын даҕаны үйэлэргэ.

Алаас Уола-Степан Никифоров.