Аан Илин: буорахтаах буочука

Иран уонна АХШ ыккардыларыгар муус хамсаары гынна дуу?

Муус устар 26 күнүгэр Омаҥҥа Иран уонна АХШ бэрэстэбиитэллэрэ төрдүс төгүлүн көрсөн кэпсэттилэр. Манна, Иран ядернай бырагырааматын тохтотор буоллаҕына, сааҥсыйата уһулларын, иккис өттүнэн, Тегеран эйэлээх атомнай энэргиэтикэни сайыннарар быраабын хаалларынарын туһунан кэпсэтиилэр буоллулар.

Meһr Ираннааҕы ааҕыныстыба иһитиннэрбитинэн, Иран тас дьыалаларга миниистирэ Аракчи “саарбах соҕус да буоллар, оптимизм баар буолла” диэн эттэ: “Өскөтө АХШ ядернай сэрии сэптэн аккаастаныыны эрэ модьуйар буоллаҕына, ол кыаллар, ол гынан баран практичнайа уонна логичнайа суох модьуйуулар этиллэн бардахтарына, биллэн турар, иҥнэ түһүөхпүт”.

Бу нэдиэлэҕэ аан дойду үгүс муннугар араас өрүттээх кэпсэтиилэр салҕаналлар. Олор бары эйэлээх олоҕу түстүүр  ис хоһоонноох баралларыгар эрэнэр эрэ буоллахпыт.

Кэпсэтии чэрчитинэн сорох боппуруостары дьүүллэспиттэр, ханнык да дуогабардаһыы барбатах.

Аныгыскы кэпсэтиилэр ыам ыйын 3 күнүгэр Римҥэ буолуох курдуктар. Сорох эспиэрдэр сылыктыылларынан, эппиэттээх күн үүнэр: буксуйуу дуу, эбэтэр эйэлээх сыһыаннаһыы дуу.

Cымнаатар ханнык

Муус устар 22 күнүгэр Индия Кашмир эрэгийиэнигэр атынан хатааһылыы сылдьар туристары саалаах-сэптээх дьон ытыалаан, 25 индиеһы, биир Непал гражданинын өлөрбүттэр, 17 киһи бааһырбыт. Саба түһүүнү Арассыыйаҕа бобуулаах “Лашкар-и-Тайба” террористическай бөлөх оҥорбут. Ол түмүгэр Индия бырабыыталыстыбата Пакистан гражданнарын 72 чаас иһигэр дойдутуттан таһаартаата, визаны биэрэрин тохтотто, сэриилэрин кыраныыссаҕа аҕалла. Эбиитин Нью-Дели 1960 сыллаахтан аан бастакытын Инд уутун туһунан Дуогабары тохтоторун иһитиннэрдэ.

Уу боппуруоһа пакистаннары улаханнык кыыһырта, бу дойду Инд өрүстэн олус улахан тутулуктаах эбит. Онон, ууну тохтоторгутун сэриини биллэрии курдук ылыныахпыт диэбиттэр. Ол кэннэ Индия сөмөлүөттэрэ көппөтүннэр диэн халлаанын сапта, атыытын-эргиэнин тохтотто. Бу эрэгийиэҥҥэ өссө биир сытыы балаһыанньа үөскээтэ. Онон саа тыаһа сатарыы илигинэ, эйэлээх дуогабары оҥорсо охсоллоро буоллар диэн аан дойду дьоно-сэргэтэ ыксыыр. Кашмир иирсээнин төрдө-төбөтө ааспыт үйэ ортотуттан саҕаланар, Британия колонията буолан олорбут Индияны индуистарга уонна мусульманнарга арааран кэбиһииттэн саҕаламмыт.

Куттала диэн, Пакистан да, Индия да ядернай державалар буолаллар, Стокгольмнааҕы аан дойду институтун чахчытынан, Индия 172 ядернай төбөлөөх, Пакистан — 170.

Муус устар 25 күнүгэр Джамма-и-Кашмиры хонтуруоллуур кирбиигэ икки өрүттэр ыккардыларыгар ытыалаһыы буолан ылбыта. Муус устар 28 күнүгэр Пакистан оборуонатын миниистирэ Хаваджа Асиф, Индия сэриинэн түһэрэ 2–4 хонук хаалла, ол да буоллар, ядернай сэрии сэбин туһанартан туттунуохпутун наада, 130 ядернай сэрии сэбэ Индияны кыҥаан турар диэбитин, Samaa TV иһитиннэрэр. Иирсээн буолуоҕуттан нэдиэлэ курдук ааста. Бастакы уохтарын этэҥҥэ аһаран, иирсээни уҕарытыахтарын наада.

Аны төрдүн түөрэн истэх аайы, төрүөт элбээн иһэр чинчилээх. Пакистан ордук Кытайы кытта ыкса сибээстээх, оттон АХШ иккис киһитэ Джей ди Вэнс кэргэнэ Америкаҕа олохсуйбут индиецтэр кыыстара. Ааспыкка Вэнс Индияҕа кэргэнин аймахтарыгар хас да күн ыалдьыттаан турардаах.

Кытайга арыы наада

Бачча ыксалга диэбиккэ дылы, аны Кытай Вьетнам байыаннай эбийиэктэрэ уонна балыктыыр ыстаансыйата турар Сэнд-Кей арыытыгар кэлэн былааҕын аста, бу арыы мантан антах биһиги сирбит буолар диэтэ. Сэнд-Кей Манила байыаннай баазалара баар Филиппиннэр Титу арыыларыттан аҕыйах биэрэстэлээх сиргэ турар. Онон инникитин КНР, Вьетнам, Филиппиннэр ыккардыларыгар эмиэ биир иирсээн үөскүүр төрүөтэ оҥоһулунна быһыылаах. Саатар манан АХШ уонна Филиппиннэр бөдөҥ байыаннай үөрэхтэрин ыытар сирдэрэ эбит.

Арассыыйа Кыайыы күнүнэн эйэлэһиини биллэрдэ

Кыайыы 80 сыллаах үбүлүөйүнэн ыам ыйын 8 күнэ үүнэр 00 чаастан ыам ыйын 11 күнэ үүнэр 00 чааһыгар диэри РФ СК Үрдүкү Кылаабынай командующайын быһаарыытынан, Арассыыйа өттүттэн эйэлэһиини биллэрдилэр. Бу кэм иһигэр бары байыаннай дьайыылар тохтотуллаллар. Украина эйэлэһиини кэһэр түбэлтэтигэр, эппиэтин биэриэхтээхтэр.

Владимир Зеленскэй өрө баран, 30 хонуктаах эйэлэһии буолуохтаах диир. Ону Арассыыйа өттүттэн кини тылын итэҕэйбэттэр, бу кэми Украина туохха туһаныа биллибэт диэн. Оттон Трамп, икки өттүттэн уоту тохтотуҥ диэн ордоотуур.

Лондоннааҕы кэпсэтиилэр санаа хоту барбатахтарын быһыытынан, ити өттүгэр улахан хамсааһын тахса илик. Ол да буоллар, Стивен Уиткофф муус устар 25 күнүгэр Москваҕа Владимир Путинныын кэпсэтиигэ кэлбитэ. Дмитрий Песков этэринэн, эрдэттэн услуобуйаны олохтообокко, Москва кэпсэтиилэргэ бэлэмин Арассыыйа Бэрэсидьиэнэ бигэргэппит.

АХШ судаарыстыбаннай сэкирэтээрэ Марко Рубио эппитинэн, кэпсэтиилэр бара туралларыттан көрдөххө, киритиичэскэй улахан суолталаах нэдиэлэ үүммүт. Туох да тахсыа суоҕун көрдөҕүнэ, АХШ тиксэрээччи оруолун толорортон тохтуон да сөп. Москваҕа уонна Киевкэ сүрүн ирдэбиллэрэ — уоту тохтотуҥ уонна туох да эрдэттэн усулуобуйа туруорсубакка, кэпсэтии остуолугар олоруҥ диэн. АХШ кэпсэтииттэн тахсан барарыттан Украина чиновниктара куттаналлар, Трамп Украинаҕа интэриэһин сүтэрэрэ саамай куһаҕан барыйаан, диэн ааттыыллар. Оттон Трамп эйэлээх былаана олоххо киирдэҕинэ, Зеленскэй былаастан тохтуур, кыраныыссата уларыйарынан, Украина конституциятыгар көннөрүүлэр киирэллэр, референдум ыытыллар.

Оонньообута оҕус буолаары гыммыт

Ааспыт нэдиэлэҕэ Вашингтоҥҥа Украина былаастара инвестордары кытта  2,6 млрд. доллар иэстэрин саҥаттан көрөр туһунан сөбүлэһиини кыайан оҥорсубатахтар. Ол түмүгэр ыам ыйын 31 күнүгэр дойдуга дефолту биллэрэр туруктаахтар, диэн суруйар Украина Үбүн министиэристибэтин иһитиннэриитигэр олоҕуран Financial Times. Бу күн Киев ВВП-га баайылла сылдьар сыаналаах кумааҕынан 600 мөл. дуоллары төлүөхтээх эбит. Онон дефолт эрэ биллэрэн, онтон куотар кыахтаах. Сыаналаах кумааҕылары тута сылдьар Вашингтон былаастарын кытта бэрт былдьаспыта кэтэҕинэн тахсаарай.

100 хонук буолла

Дональд Трамп дуоһунаһыгар киирбит 100 хонугар — муус устар 29 күнүгэр — туох да суолталааҕы оҥорбокко кэллэ. Трамп дуоһунаска киириэн иннинэ аан дойдуга ким үрүҥэ-харата син чуолкай биллэр эбит буоллаҕына, билигин эбии хааһыланан иһэр курдук. Маннык кэм-кэрдии уһуура балаһыанньаны эбии уустугурдан иһэр. Соторутааҕыта Кэнгириэс Бэрэстэбиитэллэрин балааталарын чилиэнэ, Мичиган штаттан демократ Шри Танедар Трампка импичмены биллэриэххэ диэн турда. Кини этэринэн, республиканец былааһынан туһанар, сокуоҥҥа мэһэйдэһэр, сувереннай дойдуларга суоһурҕанар уонна тыл көҥүлүн хааччахтаһар. Трамп Мичигаҥҥа тиийэн, миитин тэрийэн баран, мин тугу оҥорбуппар хайа эрэ иирээки миэхэ импичмент биллэрээри гынар, диэн кыыһырбытын Reuters суруйар.

Ол эрээри тыала суохха мас хамсаабат, Трампы өйүүр дьон ахсаана 44%-ҥа диэри түспүт. Бу Байден, Буш, Обама 100 хонуктаах көрдөрүүлэриттэн да кыра буолар.

ХААРТЫСКА: PXHERE СААЙТАН