Аан Илиҥҥэ уларыйыы салгына: үчүгэйгэ эрэ, куһаҕаҥҥа эрэ

Share

12 хонуктаах иирсээн түмүктэнэн, киһи аймах өрө тыына түстэ. Ол гынан баран төһө өр күннээх-дьыллаах иллэһии буолан турарын айбыт таҥара бэйэтэ билэн турдаҕа.

Тыл тылга киирсэ иликтэр

АХШ, Иран кэпсэтиилэрэ хаттаан сөргүтүллүөх курдуктар. АХШ модьуйуута уларыйбат: ураны байытыы, буомбаны оҥоруу төрдүттэн суох буолуохтаах.

Дональд Трамп бэс ыйын 29 күнүгэр Fox News телеханаалга биэрбит интервьютугар, Тегеран эйэлээх бэлиитикэни ыытан бардаҕына, сааҥсыйаны да устуохпутун сөп диэбитин ТАСС суруйар.

Оттон Иран өттүттэн итинник сыһыаны сөбүлээбэттэрин биллэрэллэр. “Өскөтө Трамп чахчы сөбүлэһии түһэрсиэн баҕарар буоллаҕына, Иран үрдүкү лиидэрэ аятолла Хаменеи аатыгар уонна кинини батыһааччыларга ытыктабыллаахтык сыһыаннаһыахтаах” диэн суруйбут Х ситимҥэ (Арассыыйаҕа бобуулаах) Иран тас дойдуларга миниистирэ А. Аракчи. Маны таһынан, миниистир ХНТ-га туһаайан АХШ-ы уонна Израилы агрессияны көҕүлээччилэр быһыытынан билинэригэр итиэннэ Вашингтон уонна Тель-Авив Ираҥҥа оҥорбут хоромньуларын хайаан да төлүөхтээхтэрин модьуйуҥ диэн ыйбытын “Российскай газета” суруйар. Ону таһынан, Иран бэрэсидьиэнэ МАГАТЭ-ны кытта бииргэ үлэлиири тохтотор ыйааҕы таһаарда.

Иран дьылҕата биэтэҥниир

Араас источниктар иһитиннэрэллэринэн, Иран ядернай бырагыраамата тиһэҕэр тиийэ урусхалламматах, онон буомбалааһын салгыы да буолуон сөп. Ол гынан баран, Тегеран, бырагыраамам олох улаханнык иэдэйдэ диэн билинэр, диирэ да сөп, ким эбии буомба түһүөн баҕарыай. Иирсээн сотору кэминэн хатыланар түгэнигэр аятоллалар былаастара олох да сууллар кутталлаах.

Эспиэрдэр Ираны бу иирсээн түмүгүнэн эрэгийиэннээҕи лиидэр буолан бүттэ дииллэр. Онон ити үрдүк аакка дураһыйар хандьыдаат да элбэх: Турция, Израиль, ОАЭ, о. д.а. Онон Аан Илиҥҥэ уларыйыы тыына биллэн эрэр, санаа хоту үчүгэй эрэ өттүгэр буоллар.

Аны Иран үрдүк сололоох чунуобунньуктара “американецтар атаакалара биһиги көһүппүппүтүнээҕэр хата арыычча буолан биэрдэ” диэн кэпсэппиттэрин Холбоһуктаах Штаттар хабан ылбыттар диэн Tһe Wasһington Post суруйбут. Ону Үрүҥ Дьиэ пресс-сэкирэтээрэ Кэролайн Ливитт өһүргэнэн: “Ааттара биллибэт Иран чунуобунньуктара сүүһүнэн фут урусхал анныгар туох сытарын хантан билиэхтэрэй. Ядернай сэрии сэбин оҥорор бырагыраамалара итинэн түмүктэннэ”, — диэбит.

Ол эрээри МАГАТЭ баһылыга CBS News биэрбит интервьютугар Иран бырамыысыланнай кыамтата, билиитэ, кыаҕа билигин да баар, аҕыйах ыйынан ураны байытарын хаттаан сөргүтүөн сөп, ол эрээри ону байыаннай күүс нөҥүө тохтотор наадата суох диэн эппит. МАГАТЭ баһылыга 400 кг байытыллыбыт уран дьылҕата ханна баарын билбэт. Бу уранынан кырата тоҕус ядернай боеголовка оҥоһуллуон сөп эбит.

Өскөтө Трамп хайдах эрэ гынан Ираҥҥа “бэйэтин уолаттарын” олордор түгэнигэр балаһыанньа маннык эргийиэн сөп: Ирантан сааҥсыйаны усталлар, ол кэнниттэн ньиэп, гаас олус чэпчэки сыананан АХШ-ка уонна Европаҕа кутуллар, Кытай көрбүтүнэн матарыгар тиийэр. Манна даҕатан эттэххэ, Ираҥҥа, дакаастаммытынан, аан дойду айылҕатын гааһын 17%-на, аан дойду ньиэбин 9%-на, онно эбии 68 минерал баара биллэр. Онон Иран былааһа Аан Илиҥҥэ туллаҥнаатаҕына, кини тула уоһун-тииһин салбанааччы элбииһи. Онто суох кэлиҥҥи күннэргэ бу эрэгийиэҥҥэ кэлии-барыы, сундулуһуу үксээтэ.

Евросойуус Армениян көөчүктүүр

От ыйын 1 күнүгэр Ереваҥҥа Европа дипломатиятын хотуна Кая Каллас кэллэ. Өрүттэр экэниэмикэҕэ бииргэ үлэлиири, визовай эрэсиими сайыннарыыны дуогабардастылар. Евросойуус Армения экэниэмикэтин үүнэригэр-сайдарыгар 270 мөл. еврону биэриэх буолла диэн суруйар “Российскай газета”. “Армения уонна Евросойуус оборуона уонна куттал суох буолуутугар бииргэ үлэлииргэ бэлэмнэр”, — диэн Армения тас дьыалаларга миниистирэ Арарат Мирзоян эттэ.

Билиҥҥитэ бу сыһыаннаһыы хайдах сайдан барыа биллибэт. Арассыыйа өттүттэн, өскөтө Ереван Евросойууска киирэр түгэнигэр ЕАЭС чилиэн буолартан тохтууругар тиийэр, диэн этэллэр. Ону кытта Брюсселы кытта оборуона дьыалатынан чугасаһыытын Баку олох куһаҕаннык ылыныан, ону таһынан ОДКБ чилиэн-дойдулара да сөбүлээбэттэрин биллэриэхтэрин сөп.

Бу иннинэ бэс ыйын 20 күнүгэр Анкараҕа Армения премьер-миниистирэ Никол Пашинян Турция бэрэсидьиэнэ Реджеп Эрдоганныын улахан суолтата суох “историческай” көрсүһүүлэрэ буолан ааспыта. Эһиил парламент быыбара буолуохтаах эбит, онно Пашинян бырабыыталыстыбата очукуо хомуйсар буолуон сөп.

Сирия сааҥсыйаттан босхолонор

Дональд Трамп от ыйын 1 күнүгэр Сирияттан сааҥсыйаны устар туһунан ыйаахха илии баттаата. Сирия сааҥсыйа эрэсиимигэр 2004 сылтан олорор эбит. Трамп судаарыстыбаннай сэкирэтээрэ Марко Рубиоҕа Сирия терроризмы өйүүр судаарыстыба статустааҕын хаттаан көрөрүгэр сорудахтаата, диэн суруйар @rgrunews.

60 хонуктаах эйэлэһии

Дональд Трамп этэринэн, Израиль ХАМАС-ы кытта иллэһэргэ бэлэм, ол иһин Палестина бөлөҕүн 60 хонуктаах эйэлэһиини ылынарын модьуйда. “Ылымматаҕына, онтон туох да үчүгэй тахсыа суоҕа, салгыы куһаҕан эрэ буолуо”, — диэн саана былаастаан эттэ АХШ бэрэсидьиэнэ.

Баку уҕарыйарын кэтэһэллэр

Ааспыт күннэргэ Екатеринбурга быраабы араҥаччылыыр уорган үлэһиттэрэ Азербайджантан төрүттээх бөлөҕү туппуттара. Тутуу-хабыы кэмигэр биир буруйдаах сүрэҕэ тохтоон, биир биллибэт төрүөтүнэн өлөн хаалбыттар, диэн суруйар “Российскай газета”. Бу кэнниттэн Азербайджан тыла-өһө кытаатан олорор.

Ол курдук, бэнидиэнньиккэ Азербайджан полицията Бакуга баар Sputnik диэн Арассыыйа ааҕыныстыбатын офиһын киирэн чүүччэйдэ. Кытаанахтык тутан-хабан үлэһиттэри уонна суруналыыстары хас да чаас устата хаайан олордулар. Кылаабынай эрэдээктэр Игорь Картавых уонна шеф-эрэдээктэр Евгений Белоусов тутулуннулар. Кинилэри таһынан, Ruptly кэрэспэдьиэнэ Айтекин Гусейнова эмиэ тутулунна. Кини эрэдээксийэ сорудаҕынан ааҕыныстыбаны чүүччэйии туһунан репортаж уста сылдьыбыт.

Азербайджан информационнай ааҕыныстыбата АПА иһитиннэрбитинэн, түөкүннээһин, сокуону кэһэн урбааннааһын, холуобунай ньыманан ылыллыбыт баайы-дуолу сокуоннай оҥоруу ыстатыйаларынан холуобунай дьыала тэриллибит.

Москваҕа Арассыыйа суруналыыстарыгар сыһыаннаах Азербайджан дьайыытын “аһара эмоциональнай реакция” быһыытынан ааҕаллар диэн бэрэсидьиэн пресс-сэкирэтээрэ Дмитрий Песков эттэ. Кини “сотору быһа кэпсэтии түмүгүнэн кинилэри босхолуохтара, бары ыйытыыга хоруй биэриэхтэрэ” диэн эрэлин биллэрдэ.

Европа Арассыыйа диэки эргиллэр

Гаага саммитын кэнниттэн Европа лиидэрдэрин тыллара-өстөрө уларыйа быһыытыйбыт. ФРГ канцлера Фридрих Мерц ARD телеханаалга: “Берлин Киевкэ сэрии сэбин биэрбитин да иһин иирсээн кыттыылааҕа буолуо суоҕа, туох кыалларынан, тохтото сатыахпыт”, — диэбит.

Кэлиҥҥи үс сылга аан бастакытын Владимир Путин уонна Эммануэль Макрон төлөпүөнүнэн кэпсэттилэр. Кэпсэтии тиэмэтинэн Украина уонна Аан Илин балаһыанньата буолла. Путин Украина иирсээнэ арҕаа судаарыстыбалар бэлиитикэлэрин содула буоларын санатта. Аан Илин балаһыанньатын эмиэ ырыттылар.

ФРГ урукку канцлера Ангела Меркель Украина иирсээнэ дипломатия нөҥүө эрэ кыайтарыа диэн бэлиэтээтэ итиэннэ Арҕаа дойдулар Арассыыйаны кытта дипломатическай кэпсэтии суолугар киирбиттэрин үчүгэйинэн сыаналаата.

АХШ Украинаҕа сорох сэриитин сэбин биэрэрин тохтотто, бэйэбит саппааспыт аҕыйах диэн буолла. Онон Польшаҕа кэлэ сытар сэриитин сэбин Украинаны сарылаппытынан төттөрү ылла. Tһe New Үork Times итинник гынан Холбоһуктаах Штаттар Украина иирсээниттэн тахсан эрэллэрин чуолкайдык биллэрдилэр диэн эппит. Онон Украина иирсээнин тохтотууну Евросойууска сүктэрэн, мантан антах кэпсэтиилэри АХШ оннугар Европа лиидэрдэрэ ыытарга оҥоһуннулар быһыылаах.

Recent Posts

  • Сонуннар
  • Спорт

Саха сирин боксердарыгар уонна мадьыныларыгар Арассыыйа успуордун маастарын ааттара иҥэрилиннэ

Саха сирин мадьыныларыгар уонна боксердарыгар Арассыыйа успуордун маастарын ааттара иҥэрилиннэ. Туһааннаах бирикээскэ дойду успуордун миниистирэ…

6 минут ago
  • Бэрээдэк
  • Сонуннар

Амма олохтооҕо полиция үлэһитин үөхсүбүтүнэн сууттаныаҕа

Саха сиринээҕи илин эҥэр улуустар икки ардыларынааҕы силиэстийэлиир отдела 27 саастаах эр киһиэхэ сыһыаннаан, РФ…

21 минута ago
  • Сонуннар
  • Уопсастыба

УГМС сэрэтэр: Күүстээх силлиэ тыал түһэрэ күүтүллэр

УГМС управлениетын иһитиннэриитинэн, от ыйын 5 күнүгэр Хаҥалас, Горнай, Алдан, Нерюнгри, Уус Маайа, Өймөкөөн, Томпо…

36 минут ago
  • Сонуннар
  • Уопсастыба

Саха сиригэр 44 тыһыынчаттан тахса дьиэ кэргэн тус сыаллаах хапытаалы ылла

Ил Дархан Айсен Николаев бигэргэппит “Үйэ оҕолоро” тус сыаллаах хапытаалы 2022 сылтан 44 744 дьиэ кэргэн…

56 минут ago
  • Сонуннар
  • Уопсастыба

Дьокуускайга уонна улуустарга 500-тэн тахса киһи клещкэ ытыттарда

От ыйын 3 күнүнээҕи туругунан Дьокуускайга уонна өрөспүүбүлүкэ улуустарыгар клещкэ ытыттарыы 533 түбэлтэтэ бэлиэтэннэ, онтон…

1 час ago
  • Сонуннар
  • Сүрүн

Айсен Николаев: “Олоҥхо ыһыаҕа – Саха сирин уопсай национальнай бырааһынньыга”

Нерюнгри улууһугар Саха сирин  соҕуруу киин куората 50 сылыгар анаммыт Олоҥхо ыһыаҕа ыытылла турар. Өрөспүүбүлүкэ…

1 час ago