Абаҕам “Кыһыл Сулус” уордьанынан наҕараадаламмыта

Абаҕам Афанасий Дмитриевич Сивцев олоҕун тиһэх сылларыгар бойобуой сырыыларын, үлэтин- хамнаьын туһунан суруйан бар дьонугар, ыччаттарыгар, чугас аймахтарыгар ахтыы, кэс тылларын хаалларбыта.

Афанасий Дмитриевич 1941 с.атырдьах ыйын 14 күнүгэр Ийэ дойдутун Гитлер халабырдьыттарыттан көмүскүү, арҕаа алдьархайдаах сэриигэ аттаммыта. Генерал-лейтенант А.С.Жадов хамандыырдаах 5-с гвардейскай аармыйаҕа Украинаҕа, Молдавияҕа, Румынияҕа, Польшаҕа, Чехословакияҕа , Германияҕа сэриилэспитэ. Хаста да бааһыран -үтүөрэн 1946 с төрөөбүт -үөскээбит Тиэлигитигэр от ыйыгар этэҥҥэ эргиллибитэ.

Фроҥҥа барыан иннинэ, бастаан Чита уобалаһыгар Даурияҕа Соловьевск диэн куоракка сулууспалаабыта. Курскай уобаласка тиийэн Степной (2 -с Украинскай ) фронт 4-с гвардейскай аармыйатын 69-с стрелковай дивизиятын 208- с полкатын артиллерийскай батареятыгар 76 миллиметрдаах пушканы иитээччинэн сулууспалаабыта. 1943 с. от ыйыгар Курскай тоҕойго буолбут сир сиҥнэринии кырыктаах кыргыһыыга чаастара инники кирбиигэ киирбитэ. Өстөөх чугуйар да буоллаҕына, ылбыт дэриэбинэтин имири уоттуура уонна табыгастаах урдэл сирдэри булан, улахан утарсыылары оҥороро. Пушкаларыгар, командирдарыгар, бэйэлэригэр окуопа хаһан, түүнү быһа үлэлээн, ытыалаһан, утуйан да ылар түгэннэрэ суох буолара. Үрэхтэри, бадарааннары нөҥүө пушкаларын соһоллоро. Кимэн киирии кэмнэригэр Курскай, Воронеж, Орёл, Харьков, Полтава туһаайыыларынан күнүн — түүнүн билбэккэ кыргыһаллара. Атырдьах ыйыгар Харьков аттыгар баар үрдэли 5 түүннээх күн ыла сатаабыттар. Онно контузияланан, ый аҥара кыайан истибэккэ эрэйдэммитэ, ол эрээри сэриилэһэ сылдьыбыта. Балаҕан ыйыгар уҥа илиитигэр ыараханнык бааһыран госпитальга киирэр. Онно убайын И.В Сивцевы, Нам киһитин М. Д. Захаровы көрсөр. Бииргэ эмтэнэллэр. Онтон Румыния сиригэр инники кирбиигэ 5- с гвардейскай армия 9-с гвардейскай десантнай дивизиятын 28- с полкатын 3-с батальонун минометнай ротатыгар взвод командирынан, кэлин батарея командирынан сылдьан Польша, Румыния, Чехословакия, Германия сирдэрин- уоттарын фашистартан босхолоспута.

1944 с. Польшаҕа Сандомирскай плацдармҥа хабараан харсыһыылар буолаллар. Кинилэр чаастарын саллааттара дьиҥнээх героизмы көрдөрөллөр. Бу күннэр Афанасий Дмитриевичка олоҕун умнуллубат түгэннэринэн буолбуттара. Кырыктаах кыргыһыылар намыраан ылар быыстарыгар кини коммунист партиятын чилиэнэ буолар. “Кыһыл Сулус” уордьанынан наҕараадаланар.

1945 с . Германия Дрезден куоратын таһыгар сэриилэһэ сырыттаҕына муус устар 28 күнүгэр немец саллаата олус чугастан төбөҕө ытар. Сэрии бүтэрэ аҕыйах хонук хаалбытын кэннэ. Ол да буоллар, бааһа халымыр буолан, эмтэнэн үтүөрэн баран, салгыы сэриилэһэр. Сэриини Чехословакияҕа түмүктүүр. Ол гынан баран, Улуу Кыайыыны ыам ыйын 18 күнүгэр эрэ бырааһынньыктыыр кыахтаналлар.

Сэриилэһэн бүтэн , Белоруссияҕа сулууспалаан баран дойдутугар төннөр кыахтанар. Олоҕун доҕорун Елена Николаевнаны көрсөн, 2 игирэ оҕону төрөтөннөр, сиэннэнэннэр, хос сиэннэнэннэр толору дьоллоох олоҕу олорбута. Оҕолоро Анастасия, Михаил иккиэн үрдүк үөрэҕи бүтэрэннэр, наука институгар үлэлээбиттэрэ. Дьокуускайга олохсуйбуттара. Сиэннэрэ эмиэ үрдүк үөрэҕи бүтэрэннэр Москванан, Дьокуускайынан олороллор.

Улуу сэрии бэтэрээнэ, суруналыыс Афанасий Дмитриевич 1998 с. 79 сааһыгар ыараханнык ыалдьан күн сириттэн барбыта.

Татьяна Кириллина,

Дьокуускай