«Аҕыс оҕом ийэтигэр махталым улахан»

Саха Өрөспүүбүлэкэтигэр дьиэ кэргэҥҥэ аҕа оруолугар улахан болҕомто ууруллар. 1999 сыллаахха Саха Өрөспүүбүлүкэтин бастакы бэрэсидьиэнэ Михаил Николаев ыал аҕата дьиэ кэргэнигэр уонна уопсастыбаҕа эппиэтинэһин улаатыннарар, кини аптарытыатын үрдэтэр сыаллаах-соруктаах Ыйааҕа тахсыаҕыттан ыла  муус устар бастакы өрөбүлүгэр Аҕа күнэ бэлиэтэнэр.

Аҕыс оҕолоох Анастасия Васильевна уонна Степан Николаевич Корниловтар Сунтаар улууһун Сиэйэ сэлиэнньэтигэр олороллор.

Эдэр дьон 2007 сыллаахха сүрэхтэринэн сөбүлэһэн, харахтарынан хайҕаһан ыал буолбуттара.

Степан Николаевич аҕыйах үлэһиттээх баһаарынай чааска суоппарынан 9‑с сылын үлэлиир. Кэргэнэ Анастасия Васильевна оҕолорун көрөн-харайан олорор. Ыал аҕа баһылыга үлэтиттэн, оҕолор оскуолаттан уонна уһуйаантан кэлэллэригэр аһын астаан көрсөр, бары мустар өрөбүл күннэригэр оҕолорун таптыыр астарынан маанылыыр. Көмүс ньээкэ уйаларыгар ийэлэрэ мэлдьи баар буолан, дьиэлэрин иһэ сылааһынан илгийэр, оҕо дьоллоох саҥатынан туолар.

Корниловтар: «Үрдүк айыыларбыт элбэх оҕону анаан ыыппыттара — биһиги дьолбут. Элбэх оҕолоох олус үчүгэй. Оҕолор бары бэйэ-бэйэлэригэр көмөлөсүһэн, өйөһөн улааталлар», — диэн сэмэйдик этэллэр.

Оҕону үлэнэн иитии

Ыал аҕа баһылыга Степан Николаевич кыра эрдэҕиттэн үлэҕэ-хамнаска, булка-алка сылдьыбыт буолан, оҕолорун эмиэ бэйэтин холобурунан иитэр. Үлэттэн соло буоллар эрэ, уолаттарын илдьэ бултуу, балыктыы бараллар. Кыргыттар да хаалсыбаттар, сир аһыгар, айылҕаҕа сынньана бардахтарына, кинилэр чуор куоластара, дьоллоох күлүүлэрэ оҕо саас умнуллубат кэмнэрин кэрэһилиир.

Степан Николаевич элбэх оҕолоох ыал, төһө кыалларынан, тыа сиригэр олохсуйара ордугун туһунан этэр. Оҕо ыраас салгыҥҥа улаатар, куруук айылҕалыын алтыһар, дьиэ-уот ис-тас үлэтин сатыыр, булка-алка уһуйуллар, тиэхиньикэҕэ сыстаҕас буолар.

Тыа сиригэр бэйэ хаһаайыстыбата суох сатаммаккын. Аһыыр-таҥнар, дьиэ кэргэни иитэр-аһатар эрэ туһугар буолбакка, оҕолорун үлэҕэ-хамнаска сыһыарар туһуттан Корниловтар бэйэлэрэ хаһаайыстыбалаахтар. Эбии хотон туттаннар, 50 төбө хороҕор муостааҕы көрөллөр. Икки үөр сылгылаахтар, 22 кууруссалаахтар. Манна барытыгар эбээлэрэ Евдокия Дмитриевна Иванова көмөлөһөр.

Дойдубутугар, ол иһигэр Сахабыт сиригэр, элбэх оҕолоох ыаллары өйүүр, көмөлөһөр бырагыраамалар олоххо киллэриллэллэр. Корниловтар эмиэ элбэх оҕолоох ыал дьиэ туттарыгар бэриллэр субсидияны туһанан, олорор дьиэлэрин туттубуттара.

Корниловтар «Түргэнник, күүстээхтик! Чөл олохтон, тулуурдаах үлэһит буол, дьоҥҥо эйэҕэстик сыһыаннас» диэн тускулу тутуһан, оҕолорун иитэллэр.

Аҕа күрэҕэр иккис кыттыылара

Дьиэ кэргэҥҥэ аҕа оруолун, аптарытыатын үрдэтэргэ, уол оҕону эр киһилии иитэргэ араас бырагыраамалар үлэлииллэр, кэккэ тэрээһиннэр ыытыллаллар.

Олортон биирдэстэринэн өрөспүүбүлүкэҕэ ыытыллар Аҕа күрэҕэ буолар. Корниловтар дьиэ кэргэн быйыл төрөөбүт Сунтаардарыгар ыытыллыбыт Аҕа күрэҕэр кыайыылаах аатын ылбыттара. Онон Дьокуускай куоракка ыытыллыбыт өрөспүүбүлүкэтээҕи ХХV Аҕа күрэҕэр 16 саастаах уоллара Громныын кыттар чиэскэ тигистилэр. Кинилэр Аҕа күрэҕэр 2023 сылтан бэйэлэрин тургутан көрөллөр. Онон, төһө да уопуттаах курдуктарын иһин, эрдэттэн кыралаан бэлэмнэнэн кэлбиттэрэ. Былырыын 4‑с, быйыл 5‑с миэстэни ыллылар.

«Улуустарга ыытыллар сүүмэрдиир күрэхтэр уонна өрөспүүбүлүкэ кыайыылааҕын быһаарар Аҕа күрэхтэрэ уол оҕону иитиигэ улахан туһалаахтар. Маннык күрэхтэр дьиэ кэргэн сыаннастарын үрдэтэргэ, саха норуотун үгэстэрин харыстаан илдьэ сылдьарга, аҕа уонна уол түмсүүлээх буолалларыгар улахан кыаҕы биэрэллэр уонна атыттарга үтүө холобур буолар дии саныыбын. Ону таһынан дьиэ кэргэҥҥэ уол оҕону иитиигэ аҕа оруолун үрдэтэр, чөл олоҕу тутуһарга көҕүлүүр. Аҕа күрэҕэр бииргэ төрөөбүттэрим, Сунтаар ыалдьааччылара, дьонум-сэргэм кэлэн күүс-көмө буолалларыгар махтанабын.

Кэргэммэр махталым улахан. Күрэхтэһэ барарбытыгар дьиэтин-уотун, хотонун ийэ кынным Евдокия Дмитриевналыын көрөллөр-истэллэр. 8 оҕону төрөтөн, бары биир киһи курдук үлэни, хаһаайыстыбаны көрөбүт. Манна саамай кыайыылаах-хотуулаах-таптыыр кэргэним, 8 оҕобут иһирэх ийэтэ Анастасия Васильевна», — диэн чөл олоҕу тутуһар дьиэ кэргэн аҕа баһылыга Степан Корнилов санаатын үллэһиннэ.

Барыта этэҥҥэ салаллан, аны 5 сылынан «Аҕа күрэҕэр» ыал аҕата Степан Николаевич уонна 10 кылаас үөрэнээччитэ буолуохтаах Чаҕыл Корниловтар кытталларын көрүөхпүтүн сөп.