“Айхал” ансаамбыл үбүлүөйдээтэ

Сэтинньи ыйбыт биир киэһэтигэр Хатаска “Тускул” КК көрөөччү тоҕуоруһа муһунна. Ааны аһан киирдиҥ даҕаны “Төрүт ас” түмсүү далбардара алгыстаах алаадьы дыргыл сытынан көрсөннөр сахалыы истиҥ эйгэҕэ куустардылар.

Фойеттан саҕалаан үҥкүү алыбар ылларбыт СӨ култууратын туйгуна Жиркова Татьяна Григорьевна салайааччылаах “Айхал” ансаамбыл сылдьыбыт, көрбүт-истибит сирдэрин сырдатар стендэ уонна өйдөбүнньүк сувенирдар, наҕараадалар ууруллубут быыстапкалара, улахан экраҥҥа айан-сырыы түгэннэрэ,  үҥкүүлэрэ көстөр. Этиллибит кэмҥэ, ыйыллыбыт чааһыгар “Сулустаах чаас” анал түһүмэххэ бу уонунан сылга бииргэ буолан, түмсэн, сомоҕолоһон сылдьыбыт «Айхал» хас биирдии киһитэ аата-суола дорҕоонноохтук ааттанан туран кыһыл көбүөрүнэн хаамтылар. Дьэ уонна ол кэннэ кэнсиэр буолар саалатыгар киирэн кэрэ эйгэтигэр куустардыбыт. Кэрэни кэрэхсиир, үтүөнү үксэтэр киэһэбитин үрдүк сценаттан былаайаҕынан күпсүүргэ оонньоонор добун дорҕоон доллоһутар тыаһынан “Айхал” үҥкүү эр дьоннорун бөлөҕө салҕаата.

Дьон-сэргэ тоҕуоруһуутун, мустуутун, долгуйууну сааһылыыр, намыын тыыҥҥа киллэрэр сыаллаах хамсаныылаах алгыһы ансаамбыл тутаах киһитэ СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ, СӨ үөрэҕириитин туйгуна Старкова Вера Никитична оҥордо. Айар куттаах, үҥкүүнү үҥэр таҥара оҥостон туран үлэлиир-хамсыыр “Айхал” ансаамбыл өрөгөйдөөх киэһэтигэр элбэх үҥкүүттэн талан таһаардылар. Ол курдук кэлэктиип бастакы хореограба, СӨ култууратын туйгуна Семенова Александра Александровна туруорбут аан бастакы “Саха сирин Далбардара» үҥкүүгэ далбардар сахалыы нарын дьүрүлгэ алаас хотун хатыҥнарыныы наскылдьыһан киирбиттэрин көрөөччү олус сылаастык ылынна. Ханнык баҕарар айар-тутар кэлэктиип сирэйэ буолар ырыа-үҥкүү баар буолар. «Айхаллар» бу айымньыларынан («Эҕэрдэ үҥкүүтэ» ) этэргэ дылы сири сибиири кэрийбиттэрэ, киэҥ нэлэмэн Сахабыт сирин аан дойду араас муннуктарыгар доргуччу ааттаппыттара. Саха дьонугар сайылыгы ахтыбатах, сайылыгы туойбатах киһи суоҕа буолуо. Ол да иһин буолуо “Айхаллар” маҥнайгы үҥкүүлэриттэн биирдэстэрэ А.Семенова туруоруутугар үлэ-хамнас хардыытын, сайыҥҥы саймаархай күнүн кэпсиир “Сайылыкка” диэн үҥкүүлэрин астына-дуоһуйа толороллор. “Айхаллар” хас биирдии айымньылара иитэр-үөрэтэр эйгэлээхтэр, дьайар хайысхалардаахтар. Дойдуга бэриниилээх буолуу чаҕылхай туоһута буолбут, ыҥырыыга сылдьар «Вальс Победы» диэн үҥкүүлэрэ урукку кэми эрэ кэпсиир буолбакка дойдуга буола турар быһыыга-майгыга сөп түбэһэр буолан көрөөччүнү уйадытар, толкуйдатар түгэннэрдээх. Үҥкүү ускуустубата аан дойду үрдүнэн киһи –аймах өйдөһөрүгэр, өйөһөрүгэр олус табыгастаах, ураты туспа айылгылаах, саҥарбакка эрэ кэпсиир дьикти дьоҕурдаах. Дьыл-кэм хардыытын дьүрүл тэтимигэр киирэн хамсаныы нөҥүө тиэрдии туһугар уустук суол. Дайаана Иванова туруоруутугар сааскы кэм дьэрэкээн дьиримин ойуулуур «Сааскы дьэргэлгэн» үҥкүү ис иһиттэн сырдык-ыраас, дьэҥкир эйгэлээх. Бу үҥкүүнү «айхаллар» хара маҥнайгыттан этэргэ дылы эттиин-сиинниин ылынан, астынан туран толороллор. Сылдьар тухары сайдыы-үүнүү, тэнийии, дириҥээһин, кэҥээһин диэн өйдөбүлүнэн тыһыынчанан сыл устуоруйалаах улуу татаар омук култууратын чаҕылхай көстүүтүн татардар үҥкүүлэрин  ансаамбыл үҥкүүһүтэ Наталья Павлова бэлэх быһыытынан туруорда. Көстүүмүн Наталья Чабыева бэлэх быһыытынан босхо тигэн биэрдэ! Дьэ бу буоллаҕа талбыт, ылыммыт суолгар бэриниилээх буолуу, истиҥ иһирэх сыһыан, чугастык санаһыы.

«Айхаллар» тэриллээт-хомуллаат даҕаны сааһы, кыаҕы баттаһа кэлэн-баран, кыттыһан иһэрдии былааннаахтар этэ, инньэ гынан дойду бөҕөтүн кэрийбиттэрэ, ситиһии, кыайыы бөҕөтүн билибиттэрэ. Доҕордоһуу, өйөнсүү-өйдөһүү баарын тухары бииргэ буолартан бигэ санаа, кытта буолартан кыах-күүс эбиллэр. Бу уон сыл тухары кэрийбит дойдуларын үҥкүүлэрин өйгө-санааҕа сылдьарын туһугар А.Семенова бэлэх гынан утары уунан туруорбут “Доҕордоһуу хоробуота” (Хоровод дружбы) кэнсиэр биир умнуллубат түгэнэ буолла. Ырыа уонна үҥкүү арахсыспат аналлаахтар, ырыа уонна үҥкүү үрдүккэ көтүтэр эйгэлээхтэр. Бу өйдөбүл уталыйбат туоһута буолан айыллан тахсыбыт айымньы бу күҥҥэ күн сирин көрдө. Ол курдук Александра Мокрощупова, Вера Старкова тылларыгар, Николай Андросов дьүрүлүгэр «Айхал» ансаамбыл толоруутугар сирдьит сулус оҥостор өрөгөй ырыалара аан бастаан ылланна. СӨ ырыа айааччыларын бэрэссэдээтэлэ, ХОО оскуолатын учуутала, култуура уонна үөрэхтээһин туйгуна, уонунан хит ырыалар ааптардара Н.Андросов бу да сырыыга бэрт сэргэх, өрө көтөҕүллүүлээх ырыаны айбыт.

Ансаамбыл атын маннык холбоһуктарыттан уратылара, тумус туттуулара ЭР ДЬОННОРО буолаллар. Бары ыал аҕа баһылыктара, дьиэлээх-уоттаах, үлэлээх-хамнастаах дьоһун дьоннор. Саха эр дьонун сиэринэн айылҕаны кытта алтыһыы ымпыгын-чымпыгын билэр дьоһуннаахай булчуттар, балыксыттар, сонордьуттар. Сатаабаппыт диэн саллааччы, билбэппит диэн мэтэкэйдэнээччи эбэтэр дьону сэнээччи, мыына санааччы кинилэр кэккэлэригэр суох инньэ гынан сахалыы киэҥ холку көҕүстээхтэр.Улахан тэрилтэни салайан үлэлэтэ-хамсата сылдьан төрөөбүт-үөскээбит Хатаһыгар култуура сайдарын туһугар элбэхтэ үп-харчы, матырыйаал уо.д.а. өттүнэн көмөлөспүт Анатолий Решетников күн бүгүн даҕаны олох тыгыалас тымырын тута сылдьар, көҕүлээччи, саҕалааччы, көмөҕө-тирэххэ куруутун баар буолбута эрэ баар буолар Петр Никифоров, ансаамбыл үҥкүүгэ туттар атрибутикаларын баһыйар үгүс өтүн оҥорбут Андрей Малышев, Хатас нэһилиэгин биир баар суох спонсора Валентин Соров, түөлбэ салайааччытынан үлэлээн дьон-сэргэ туһугар элбэхтэ сүүрбүт-көппүт Герман Иванов бааллара ансаамбыл олоҕун киэргэтэр, кэҥэтэр, тупсарар. Татьяна, Константин Жирковтар, Алексей, Александра Мокрощуповтар дьиэ-кэргэн олоҕо тулхайдыйбат тирэхтээх буолуутун туоһулара буолан куруутун бииргэлэр. Бииргэ төрөөбүттэр Александра Осипова (Пестерева), Павел Пестеревтэр биир ыалга төрөөн, күн бүгүҥҥүгэ диэри чугастык алтыһаллар. Эльвира Осипова тугу сатыырын, оҥорорун дэлэйдик-холойдук ансаамбылын дьонун кытта үллэстэр, маастар кылаастары ыытар. Полина Ефремова ансаамбыл сылдьар сырыыларын хаартыска өттүнэн үйэтитиигэ күүскэ үлэлэһэр, наадалаах-тоҕоостоох түгэннэри мүлчү туппат. Ансаамбыл тэриллиитигэр саамай эдэрдэрэ Лена Горохова күн бүгүн орто сааһын туппут дьоһун киһи, сыыппара доҕордоох, ахсаан атастаах саҥата суох уу чуумпу Маргарита Баишева сценаҕа таҕыстаҕына сирэйинэн-хараҕынан, илиитинэн-атаҕынан, нарын хамсаныыларынан элбэҕи, дириҥи-суолталааҕы кэпсиир солистка…

Ити курдук ансаамбыл хас биирдии кыттыылааҕа табыллыбыт сэһэн-кэпсээн дьоруойдарын курдук астык дьоннор. Хомоҕой хоһоонунан уруйдаммыт, ылбаҕай ырыанан айхалламмыт, үтүмэн үҥкүүнэн оһуордаммыт үтүөкэн киэһэбит СӨ култууратын туйгуна Чепалов В.А дириэктэрдээх “Тускул” КК СӨ култууратын туйгуна Жиркова Татьяна Григорьевна салайааччылаах “Айхал” үҥкүү ансаамбылын өрөгөйдөөх үтүө түгэнин өйбүтүгэр-санаабытыгар хааллардыбыт. Аны даҕаны санаабыттара сатаннын, ылсыбыттара ыраахха тириэртин, туппуттара тубустун!

Наталья Руфова