Айсен Николаев: “Арктика уонна Уһук Илин сирдьитинэн буолуохтара”

Саҥа геополитика кэмигэр Арассыыйа Азия-Чуумпу акыйаан эрэгийиэннэригэр экспортка таһаарыыны баһылыырыгар Арктика уонна Уһук Илин эрэ сирдьитинэн буолуохтара. Бу туһунан Ил Дархан Айсен Николаев Федерация Сэбиэтин мунньаҕар эттэ.

Ол гынан баран дойду экэниэмикэтигэр Саха сирэ уонна ыаллыы эрэгийиэннэр бэйэлэрин кылааттарын киллэрэллэригэр суолталаах соругу быһаарыы ирдэнэр – тырааныспар аныгы ситимин (каркас) тэрийии диэн Айсен Николаев бигэ эрэллээх.

“Бу соругу туруорарбытыгар биһиги Арассыыйа Азия-Чуумпу акыйаан эрэгийиэннэригэр экспорка таһаарыыны баһылыырыгар Арктика уонна Уһук Илин тырааныспар көрүдүөрүн саҥа сирдьитинэн буоларыттан аттаран таһаарабыт. Маныаха ааспыт үйэ 70-80-с сылларын экэниэмикэтин ирдэбилигэр сөп түбэһэн тэриллибит, аныгы кэмҥэ эппиэттэспэт уот систиэмэтэ (энергосистема) уонна тырааныспар көрүдүөрэ улахан харгыһынан буолар”, — диэн эрэгийиэн баһылыга эттэ.

Экэниэмикэни үрдэтэр инфраструктураны сайыннарыы соругун дойду бэрэсидьиэнэ Владимир Владимирович Путин туруорбутун санатта. Маныаха Дойду далааһыннаах сайдыытын стратегиятын саҥа эрэдээксийэтин оҥорор ирдэнэригэр эрэллээҕин этэр. Стратегическай докумуон билиҥҥи эрэдээксийэтэ 2025 сылга эрэ диэри суоттаммыт.

“Сүрүн боппуруос — инфраструктура эккирэтэр хабааннаах буолбакка, урутаан иһиэхтээх уонна бырамыысыланнас сайдыытын харгыстыа суохтаах. Дойду далааһыннаах сайдыытын стартегиятын саҥа эрэдээксийэтин оҥорор, Арассыыйа каартатыгар тутан олорон тырааныспар саҥа көрүдүөрүн чэрчилиир, эрэгийиэн индустрияҕа кыаҕын кытта аныгы энергетичэскэй кыаҕы уонна уот ситимин лииньийэтин киллэрэр кэм кэллэ”, — диэн кини бэлиэтиир.

Тырааныспар саҥа көрүдүөрдэрэ бырамыысыланнас баар сирдэрэ хаһаайыстыбаннай эргииргэ киирэллэригэр кыаҕы бириэҕэ диэн Ил Дархан ыйар. Манна Саха сирин уонна Магадан уобалаһын нөҥүө Уһук Илинтэн Охотскай муораҕа  үргүлдьү тахсар массыына суолун тэрийии туһунан этиллэр. Бэрэсидьиэн сорудаҕынан, 2030 сылга “Лена”, “Бүлүү” уонна “Халыма” федеральнай суолунан сылы эргиччи үлэлиир сырыы хааччыллыахтаах. Илин Сибиир уонна Уһук Илин сирдэрин ситимниир тутаах бырайыагынан Дьокуускай куоракка Өлүөнэ өрүһү туоруур муостаны тутуу буолуоҕа.

Тырааныспар көрүдүөрүн сэргэ, Айсен Николаев суолталааҕынан энергэтиичэскэй ситими тэрийиини ааттаата. Кини этэринэн, баар кыах экэниэмикэ билиҥҥи ирдэбилигэр эрэ тиийэр. Генерация саҥа күүһэ уонна уоту биэрии лиинньийэтэ ирдэнэр.

Парламент үрдүкү палаататын спикерэ Валентина Матвиенко тырааныспарка уонна энэргиэтикэҕэ аныгы инфраструктурата суох бырамыысыланнаһы сайыннарар кыаллыбатын бэлиэтээтэ. 2022 сыл түмүгүнэн күүтүллэр бырамыысыланнай оҥорон таһаарыы үрдээһинин өрөспүүбүлүкэ салалтатын улахан ситиһиитинэн ааҕар.

“Кэккэ эрэгийиэннэргэ намтааһын бэлиэтэниитин көстүүтүгэр, Саха сирэ быйыл бырамыысыланнай оҥорон таһаарыыта 12% үрдээһинэ күүтүллэр. Бу өрөспүүбүлүкэ салалтата, биисинэс, дьон үлэлэрин улахан ситиһиитэ. Бу иһин туспа махтаныах тустаахпыт. Төһө да улахан кыахтаах өрөспүүбүлүкэ, иннин диэки бэрт хаачыстыбалаахтык өрө таһаарыы баарын иһин, федеральнай систиэмэлээх өйөбүлэ суох   кыһалҕаны быһаарар табыллыбатын бэлиэтээн этэбин”, — диэтэ кини.

Санатан эттэххэ, күн бүгүн Саха сирэ сир баайын хостооһуҥҥа Уһук Илиҥҥэ бигэтик бастакы уонна Арассыыйаҕа бэһис миэстэҕэ сылдьар. “АЛРОСА” Арҕааҥҥы Саха сиригэр “Мир Глубокий” алмаас руднигын тутуутун саҕалаан эрэр. Арктикаҕа Күчүс хайа бырамыысыланнаһын саҥа кластера оҥоһуллан эрэр, манна сыллата 10  туонна кыһыл көмүһү уонна 5 тыһ. туонна хорҕолдьуну хостуур былааннанар. Саха сирин илин өттүгэр үрүҥ, кыһыл көмүс, полиметал баайдаах сиринэн кэскиллээх. Саха сирин соҕуруу өттүгэр тимир суол саҥа лииньийэтин тэрийиинэн таас чох бырайыагын кыаҕа кэҥиир. Тимир руда, апатит, кыһыл көмүс баайдаах сирдэр баазаларыгар Алданнааҕы бырамыысыланнай кластер оҥоһуллар.

Ил Дархан уонна СӨ Бырабыыталыстыбатын пресс-сулууспата.

Хаартыска: Андрей СОРОКИН (СИА).