Айсен Николаев национальнай бырайыактар түмүктэрин таһаарда

Национальнай сыаллары ситиһэргэ сыһыаннаах боппуруостар уонна систиэмэлээх соруктар бырабыыталыстыба, министиэристибэлэр уонна биэдэмистибэлэр,  муниципальнай тэриллиилэр баһылыктарыттан улахан болҕомтону уонна толору кыттыһыыларын ирдииллэр.

Бу туһунан СӨ Ил Дарханын иһинэн Стратегическай сайдыыга уонна национальнай бырайыактарга сэбиэт мунньаҕар  Айсен Николаев эттэ. «Сүрүн көрдөрүү – отчуоттар эрэ буолбакка, дьон дохуотун дьиҥнээх үрдээһинэ уонна олохторун хаачыстыбатынан дуоһуйуулара. Бары национальнай бырайыактар ​​сыаллара-соруктара дьоҥҥо-сэргэҕэ олус чуолкай уонна өйдөнүмтүө буолуохтаахтар», — диэн өрөспүүбүлүкэ баһылыга тоһоҕолоон эттэ.

Кини 14 национальнай бырайыагы олоххо киллэрии алта сылыгар өрөспүүбүлүкэҕэ 207 эбийиэк тутулунна диэн иһитиннэрдэ.

«Саамай элбэх эбийиэк социальнай секторга баар: 78 доруобуйа харыстабылын эбийиэгэ уонна 45 оскуола. Хаарбах дьиэлэртэн көһөрөргө 750 тыһыынча кв. миэтэрэттэн тахса аныгы дьиэлэр үлэҕэ киирдилэр, 870 тыһыынчаттан тахса кв. миэтэрэ иэннээх хаарбах дьиэлэртэн 46 890 киһи көһөрүллүбүтэ», — диэтэ Айсен Николаев.

Маны тэҥэ, Саха сиригэр уунан хааччыйыы  13 эбийиэгэ, 1417 килэмиэтир суол уонна 11 муоста тутулунна.

«Саамай элбэх ахсааннаах саҥа эбийиэктэр дьон олоҕун хаачыстыбатын тупсардылар. Ыам ыйынааҕы уураахтары олоххо киллэрэр (2012 сылтан 2018 сылга диэри) кэмнээҕэр үс төгүл элбэх эбийиэк тутулунна. 2025 сылтан саҥа национальнай бырайыактары олоххо киллэриини саҕалаатыбыт. Өрөспүүбүлүкэ бу бырайыактартан 12-гэр кыттар», — диэн бэлиэтээтэ Айсен Николаев. Кини Стратегическай сайдыыга уонна национальнай бырайыактарга сэбиэт мунньаҕар РФ бэрэсидьиэнэ Владимир Путин дойду эрэгийиэннэрэ хойутаабакка быһаарыахтаах сүрүн соруктарын өссө төгүл бэлиэтээбитин тоһоҕолоото.

Айсен Николаев национальнай бырайыактары үбүлээһини ырытан туран, 2025 сылга судаарыстыбаннай бүддьүөккэ 33,9 млрд солк., ол иһигэр 24,4 млрд. солк. федеральнай бүддьүөттэн көрүллүбүтүн туһунан иһитиннэрдэ.

«Бу Уһук Илиҥҥэ саамай улахан суума. Хас биирдии солкуобай түмүктээх буолуохтаах. Бырайыак салайааччылара үп көдьүүстээхтик туһаныллыытын хааччыйыахтаахтар. Национальнай бырайыак соруктара барыта ситиһиллиэхтээхтэр», — диэн Ил Дархан сорудахтаата.

2026–2028 сылларга Саха сирэ национальнай бырайыактарга 149 млрд. солк. ыытар былааннаах. Федеральнай бүддьүөттэн 116,3 млрд солк. көрүллүөҕэ. Кэлэр үс сылга саамай элбэх үп «Олоххо инфраструктура» национальнай бырайыакка көрүллэр – 86,5 млрд солк. Киһи хапытаалын сайыннарыыга туһуламмыт бырайыактарга («Дьиэ кэргэн», «Каадырдар», «Ыччат уонна оҕолор», «Уһун уонна көхтөөх олох») — 59,8 млрд солк.

Ил Дархан 2030 сылга диэри өрөспүүбүлүкэҕэ 43 тирэх нэһилиэнньэлээх пууннарга инфраструктураны сайыннарыыга кэлим бырагыраама бигэргэммитин бэлиэтээтэ. Өлүөнэ муостатын тутуу улахан суолталаах бырайыак быһыытынан хаалар, кэлэр үс сылга 41 млрд. солк. федеральнай үп көрүллүбүтэ. Айсен Николаев хаарбах туруктаах дьиэттэн көһөрүү бырагырааматыгар ураты болҕомтотун уурда.

«Саха сиригэр көһөрүү бырагыраамата улахан кээмэйдээх, тоҕо диэтэххэ, өрөспүүбүлүкэҕэ Арассыыйаҕа саамай элбэх хаарбах дьиэ баар, уонунан тыһыынча киһини саҥа, толору хааччыллыылаах дьиэлэргэ көһөрүүгэ көхтөөх үлэ барар. 2025-2026 сылларга Саха сиригэр 31 000 кв. миэтэрэттэн тахса уопсай иэннээх хаарбах дьиэттэн 1790 киһини көһөрүүгэ 3,3 млрд тахса солкуобайга сайабылыанньаны бигэргэттилэр», — диэтэ Ил Дархан.

2025 сылга 96 км эрэгийиэннээҕи суоллар уонна 4 муоста тутулуннулар. Дьокуускай, Алдан, Ленскэй, Мииринэй, Нерюнгри куораттарга  12 км. усталаах суоллар өрөмүөннэннилэр.