Айсен Николаев: «Социальнай салаа күүһүрдүлүннэ»

Олунньу 27 күнэ. Өрөспүүбүлүкэ бырабыыталыстыбатыгар социальнай блогу салайыыны күүһүрдэн биэрдилэр. Бу туһунан нэдиэлэтээҕи үлэни былаанныыр мунньахха Айсен Николаев иһитиннэрдэ уонна бырабыыталыстыба бэрэссэдээтэлин солбуйааччы эбээһинэһин толорооччу Георгий Степановы билиһиннэрдэ. Кини дьаһайыытыгар социальнай-үлэ сыһыаннаһыыларын боппуруостара, ол иһигэр социальнай көмүскэл, дьадайыыны утары охсуһуу, нэһилиэнньэ дохуотун уонна дьарыктаах буолуутун үрдэтии, биэнсийэнэн хааччыйыы, социальнай страховкалааһын, демог­рафия, дьиэ кэргэн бэлииитикэтэ, оҕолор бырааптарын уонна интэриэстэрин көмүскээһин, урбаан, туризм, эргиэн боппуруостара киирдилэр. Георгий Степанов Үлэ уонна социальнай сайдыы министиэристибэтин, Урбаан, эргиэн уонна туризм минис­тиэристибэтин, нэһилиэнньэ дьарык­таах буолуутун судаарыстыбаннай кэмитиэтин уонна ЗАГСа управление­тын үлэлэрин сүрүннүөҕэ.

Айсен Николаев бэлиэтээбитинэн, кылгас кэм иһигэр эрэгийиэни салайарга тутул уларыйан, боппуруоһу түргэнник быһаарыы саҕаланна. Ити ордук чуолаан нэһилиэнньэни социальнай өттүнэн өйөөһүҥҥэ, байыаннай сулууспалаахтарга уонна кинилэр дьиэ кэргэттэригэр көмөҕө бэлиэтэнэр. Ил Дархан маны сэргэ бырабыыталыстыба салалтатын боломуочуйаларыгар тахсыбыт уларыйыылары чуолкайдаата. Ольга Балабкина Доруобуйа харыстабылын министиэристибэтин уонна Ыччат министиэристибэтин үлэлэрин сүрүннүүр. Михаил Никифоров дьаһайыытыгар экология, айылҕаны туһаныы, ойуур хаһаайыс­тыбатын блога көстө. Маныаха ойуур баһаардарын, айылҕа алдьархайын содулун туоратыы боппуруостарын сүрүннээһини Дмитрий Садовников салгыы ыытыаҕа. Кирилл Бычков Өлүөнэ муостатын бырайыактааһыны уонна тутуутун салайыаҕа. Андрей Тарасенко уонна Сергей Местников блоктара уларыйбакка оннунан хааллылар.

Баартыйалары кытары көрүстэ

Олунньу 27 күнэ. Өрөспүү­бүлүкэ баһылыга Ил Түмэҥҥэ РФКП, РЛДП, «Сиэрдээх Арассыыйа– Патриоттар – Кырдьык иһин» уонна «Биир ньыгыл Арассыыйа» бэлитиичэскэй баарты­йалар фракцияларын салайааччыларын уонна бэрэстэбиитэллэрин кытары көрүстэ. Ил Дархан бэлиэтээбитинэн, өрөспүүбүлүкэ бырабыыталыс­тыбата Саха сирин олохтоохторугар социальнай өйөбүл дьаһалларын ылыныыга үлэтин күүһүрдэр. Ил Түмэн уочараттаах пленарнай мунньаҕын иннигэр Айсен Николаев норуот дьокутааттара быстах дьайыылар кыттыылаахтарын уонна кинилэр дьиэ кэргэттэрин өйүүр хайысха­лаах со­­куон барыллара ураты суолталаахтарын тоһоҕолоон бэлиэтээтэ. Ол быһыытынан Ил Дархан парламент фракцияларыгар социальнай көмө дьаһалларыгар болҕомтолорун ууралларыгар ыҥырда.

«Глобалтэк» магистральнай гаас турбатын тардар былааннаах

Кулун тутар 2 күнэ. 110 кВ кыамталаах үрдүк күүрүүлээх Сулҕаччы-Амма ситимин уонна Амма сэлиэнньэтигэр подстанцияны тутууга улуус­ка улахан тэрилтэ – уоту туһанааччы баар буолара ирдэнэр. Бу маннык тэрилтэнэн «Глобалтэк» буолуон сөп. Бу хампаан­ньа 2027 сыл бүтүөр диэри Кыһыл Сыыртан Охотскай муораҕа диэри магис­тральнай гаас турбатын тардар былааннаах. Бу бырайыагы Ил Дархан Айсен Николаев билистэ. Кини этэринэн, уот ситимэ уонна подстанция тутуллалларыгар бырайыак Арассыыйа 2024-2029 сылларга электроэнергетичес­кэй сайдыытын исхиэмэтигэр уонна бырагырааматыгар киириэн наада. РФ Энэргиэтикэҕэ министиэристибэтин биир усулуобуйатынан Амма улууһугар 20 МВт кырата суох эбии холбонуу ирдэнэр. 1300 км усталаах магистральнай гаас турбата Охотскай муораҕа тии­йэр түгэнигэр, илин эҥээр улуустарыгар 14 нэһилиэн­ньэлээх пууну гааска холбуур. Үс компрессорнай ыстаансыйа тутуллуохтаах, онтон биирэ Амма улууһугар буолар. “Глобалтэк” хампаанньа билигин инженернэй чинчийиини ыыта сылдьар, күһүн бүтэрэр. Айсен Николаев бу икки быра­йыак социальнай суолталаахтарын бэлиэ­тээтэ уонна бырабыыталыстыбаҕа ый иһинэн чопчу этиилэри киллэрэргэ сорудахтаата. Биһиги бэйэбит түмүктээх үлэни ыытыахпытын наада», — диэн Ил Дархан эттэ.

Донецкай туһунан киинэ устуохтара

Кулун тутар 2 күнэ. Саха сирэ уонна Донецкай Норуодунай Өрөспүүбүлүкэ киинэ устуох­тара. Бу туһунан Айсен Николаев Социальнай чинчийии­лэр эспиэртэрин института тэрийбит төгүрүк остуолугар иһитиннэрдэ. «Биһиги киинэни ус­­тааччыларбыт байыаннай дьайыы туһунан сценарий оҥордулар. Онон Донецкай Норуодунай Өрөспүүбүлүкэҕэ уонна кэккэ кэллиэгэлэрбитигэр патриотическай тыын­наах киинэни бииргэ устар туһунан этии киллэрэбит. Байыаннай дьа­йыы, патриотизм, дьоруойдарбыт тустарынан киинэ устар кэм кэллэ», — диэтэ кини. Ил Дархан ыччаты кытта үлэҕэ аныгылыы, интэриэһинэй ньымалары туһанар тоҕоостооҕун эттэ.

Гражданскай пуорум ыытылынна

Кулун тутар 3 күнэ. Дьокуускайга ыытыллыбыт Гражданскай пуорум чэрчитинэн Ил Дархан федеральнай эс­­пиэр, дойду Бэрэсидьиэнин гражданскай уопсастыба сайдыытыгар уонна гражданнар бырааптарыгар сэбиэтин баста­йааннай хамыыһыйатын бэрэссэдээтэлэ Светлана Маковецкаяны кытта көрүстэ. Саха сирин кэ­­миэрчэскэйэ суох тэрилтэлэрэ федеральнай киин ыытар граннарга куонкурустарыгар көхтөөхтүк кытталлара бэлиэтэннэ. Кэнники үс сылга 279 бырайыак өйөнөн, 243 мөл. солк. тахса суумалаах үп бэриллибит. Тэрилтэлэр куонкуруска биэрэр сайаап­каларын хаачыс­тыбатын тупсарыыга, быра­йыак олоххо киирэн түмүктээх буолуутугар эппиэтинэстэрэ улаа­тарыгар үлэ күүһүрүөхтээҕин туһунан этилиннэ.

Кулун тутар 3 күнэ. Айсен Николаев «Үлэ киһитэ – саҥа ыҥырыылар уонна кыахтар» гражданскай пуорум пленарнай мунньаҕар кытынна. Икки күн устата пуорумҥа бары улуустартан, Дьокуускайтан тыһыынчаттан тахса актыбыыс, уопсастыбанньык кытынна. Байыаннай дьа­­йыы кыттыылаахтарыгар уонна дьиэ кэргэттэригэр, дойду саҥа эрэгийиэннэрин олохтоохторугар ис сүрэхтэриттэн көмө оҥороллорун иһин актыбыыс, волонтер дьонунан киэн туттарын туһунан Ил Дархан эттэ. Быйыл Үлэ сыла бары салаа кыаҕын түмэн тэрилтэлэр, урбаан, бэйэ дьарыктаахтар сайдыыларын тэтимирдэргэ туһуланар диэтэ. 470 тыһ. кэриҥэ үлэһит киһи – улахан күүс, онон оҥорон таһаарыы кыамтатын уонна хаачыстыбатын үрдэтэргэ кэм кэлбитин бэлиэтээтэ. Олохтоох салайыныы хас биирдии үлэлиэн, уларыйыан баҕарар киһини өйүөхтээх – үөрэнэригэр, идэтин уларытарыгар, үлэ миэстэтин буларыгар, холобур, «Олохтоох каадыры – бырамыысыланнаска» бырайыак чэрчитинэн диэн эттэ. Айсен Николаев урбаанньыттары үөскээбит кыахтары туһанан, омук сирин табаарын солбуйан, бэйэ оҥорон таһаа­рыытын сайыннарарга ыҥырда. Актыбыыстар уопсастыбаны сомоҕолуур, былааһы уонна биисинэһи кытта бииргэ үлэлииргэ көҕүлүүр кыахтаахтарын бэлиэтээтэ.

Пуорумҥа гражданскай көҕүлээһиннэри үбүлээһин, үлэ киһитин интэриэһин көмүскээһин, кэмиэрчэскэйэ суох уопсас­тыбаннай тэрилтэри кытары бииргэ үлэлээһин, патриотизм уонна духуобунай сыаннастарга, сиэргэ-майгыга оҕону иитии туһунан боппуруос­тары дьүүллэстилэр.

Барыллаан куоластааһын

Кулун тутар 3 күнэ.  «Биир ньыгыл Арассыыйа» баартыйа Саха сиринээҕи салаатын Сэбиэтин Президиумун мунньаҕар барыллаан куоластааһыны ыытыы туһунан быһаарыыны ылыннылар. Баартыйаттан Ил Түмэҥҥэ, Дьокуускай куорат Дууматыгар дьоку­таакка, олохтоох сала­йыныы уорганнарыгар баһылыкка уонна дьокутаакка хандьыдааттары быһаарыыга барыл­лаан куоластааһын быйыл “Госуслуги» электроннай порталга ыытыллыаҕа.

«Быыбарга баарты­йаттан хандьыдаатынан барыллаан куолас­тааһыҥҥа кыайбыт эрэ дьон буолуохтара. Ол иһин элбэх куолаһы ылан хандьыдаатынан буолуон баҕалаахтар муус устарга-ыам ыйыгар күүскэ үлэлииллэрэ эрэйиллэр. Ханнык да урукку үтүөлэрэ аахсыллыа суоҕа. Ким киирсиигэ чиэһинэйдик кыайбыт, ол хандьыдаатынан талыллыаҕа», — диэтэ «Биир ньыгыл Арассыыйа» баартыйа Саха сиринээҕи салаатын сэкирэтээрэ Айсен Николаев.