«Айыыларым араҥаччылаан, тыыннаах тахсыбытым»

«Махтал» диэн позывнойдаах Петр Акимов байыаннай дьайыыга ааспыт сыл сааһыары хантараак баттаһан барбыта. Кини дойдуга буола турар быһыыны-майгыны көрө сылдьан, хайдах даҕаны туора туран хаалар кыаҕым суох диэн, дойдутун көмүскүүр бигэ санааны ылыммыта. Билигин байыас инники кирбиигэ сылдьар. Аҕыйах хонуктааҕыта кытыы тахса сылдьан, быыс булан интервью биэрбитэ.

Байыаннай дьайыыга тиийии

– Үөһээ Бүлүүттэн төрүттээхпин, 40 саастаахпын, үс оҕолоохпун. «Махтал» диэн позывнойдаахпын, бу аат миэхэ оҕо эрдэхпинэ хос аат быһыытынан иҥэриллибитэ. Дойдубар дьонум-сэргэм онон билэллэр. Байыаннай дьа­йыыга барар бигэ санааны пат­риоттуу санааттан ылыммытым. Буола турар быһыыны-майгыны көрө-билэ сылдьан, хайдах да туора туран хаалар санаам суох этэ. Биһиги манна кэлбэтэхпитинэ, дойдубутун ким көмүскүөй? Онон сыал-сорук оҥостон кэлбитим, атын ба­­йыастар эмиэ оннук санаа­лаахтар. 2024 сыл муус устарыгар кэлбитим.

Биир кэм штурмҥа киирии

– Инники кирбиигэ муус устарга киирэн баран, ахсынньы бүтүүтэ эрэ тахсыбыппыт. Ол тухары биир кэм штурмҥа сырыттыбыт. Батальоммутугар билигин уончабыт, онтон ба­­йыаннай дьайыыга бастаан миигин кытары кэлбит уолаттартан үс эрэ буолан хааллыбыт. «Фортуна» диэн уол Дьокуускай к. Сайсары түөлбэтиттэн, «Карась» Кэбээйи Сангаарыттан сылдьаллар.

Кэнники биһиги биригээдэбит киирсэргэ үөрэннэ. Син бэйэбитин харыстанан, толкуйдаан киирсэбит, онуоха артиллериябыт көмөлөһөр, өлүү-сүтүү даҕаны аҕыйаата диэххэ сөп. Аан бастаан биһиги кэтээн көрөр биир эрэ «чыычаах­таах» этибит. Өстөөхтөрбүтүгэр биирдии бэйэлэригэр биэстии эҥин «чыычааҕы» салайар оператор баар буолара. Оттон билигин рота аайы икки­лии-үстүү операторданныбыт. Батальоммутугар үс рота баар буоллаҕына, алта-сэттэ «чыычааҕы» салайар оператор­даахпыт.

Бастакы бойобуой сорудах

– Аан бастаан бойобуой сорудаҕы толоро киирбиппитин бу баар курдук өйдүүбүн. Сладкое дэриэбинэҕэ 60 буолан, бары сахалар киирбиппит. Ол кэннэ салгыы онтон кэлэр дэриэбинэни ыла 20 буолан матассыыкылынан барбыппыт. Дэриэбинэҕэ киирэн истэхпитинэ, өстөөхтөр суолга тоһуйа сытан бүлүмүөтүнэн ытыалааннар, камикадзе дроннар снарядтары быраҕаттааннар, икки эрэ буолан хаалбыппыт, уолаттарбыт бары биир туочукаҕа охтубуттара. Итинник түгэннэр элбэхтэр. Богоявленка диэн дэриэбинэни ыларбытыгар, НАТО сэрииһиттэрин кытары киирсибиппит. Олох бүтэһик ботуруоннарыгар диэри биһигини кытары ытыаласпыттара. Ол эрээри иннилэрин ылбыппыт. Командованиебыт ыйы быһа киирсэр былааннаах этэ, биһиги аҕыйах күн иһигэр ол дэриэбинэни ылбыппыт.

Элбэхтэн биир түгэн

– Бу сыл кэриҥэ байыаннай дьайыыга сылдьарбыт тухары хас сырыыбыт барыта даҕаны мүччүргэннээх. Биир түгэни кэпсээтэхпинэ маннык. Бойобуой сорудаҕы толорбуппут кэннэ, сынньата таһаарбыттара. Сэттэ буолан бойо­буой сорудахтан төннөн истэхпитинэ, камикадзе-дрон кумулятивнай снарядынан кэлэн саайбыта, түөрт киһибит тута суох буолбута. Биһигини, үс киһини, дэлби тэбии долгуна охсон кытыыга быраҕан, тыыннаах хаалбыппыт. Мин саатар сынньана тахсан эрэбит диэн, кааскабын, броникпын сытар сирбитигэр хааларан кэбиспитим. Хата, өбүгэлэрим, айыыларым араҥаччылаан, тыын­наах хааллым.

Тус бэйэм уонча дрону сууллардым. Үксүн дрону утары радиоэлектроннай прибор (РЭП) көмөлөһөр. Матассыыкылынан, вездеходунан эвакуацияҕа сылдьан РЭП-н туһанан, дроннары сууллартыыбыт. Дрон көтөн кэллэҕинэ, долгунунан сибээһин тохтотор, ол кэмҥэ биһиги ытабыт, онон абыраллаах тэрил. Дьиҥэ, доруоп саалаахпыт буоллар, боростуойдук ытан кэбиһиэ эбиппит, ону аптамаатынан ытыалыы сатыыбыт.

Саха итэҕэлэ күүстээх

– Мин төрүөхпүттэн Айыы күүстэрэ баалларыгар итэҕэйэбин уонна кинилэргэ сүгүрү­йэбин, үҥэбин, эрэнэбин. Киһини билэр буолуохпуттан, сирбин-уоппун аһата, айыыларга сүгүрүйэ, махтана сылдьабын. Мэлдьи өбүгэлэрбиттэн, билэр ойууннарбыттан, удаҕаннарбыттан барыларыттан көрдөһөбүн, махтанабын. Аттыбар баалларын бүтэйдии сэрэйэбин. Биһиэхэ кэлэ сылдьыбыт Эдьиийбитин, алгысчыт Арчыынаны олус ытыктыыбын. Штурмҥа киирэрбэр-тахсарбар мэлдьи киниттэн көрдөһө, махтана сылдьабын. Саха итэҕэлэ диэн олус күүстээх, уолаттар манна бары итэҕэйэллэр, сүгүрүйэллэр.

Байыаннай дьайыыга сылдьар уолаттарга харыстана сылдьалларыгар, сирдэрин-­уоттарын аһата, өбүгэлэриттэн, Үрдүк Айыыларыттан көрдөһө сылдьалларыгар баҕарыам этэ. Итэҕэллээх киһи – сарсыҥҥыга эрэллээх. Кыайыы биһиэнэ буолуо, этэҥҥэ дойдубутугар тиийиэхпит.

Махтаныы

– Биһиэхэ Саха сириттэн көмө, ас кэлэ турар. Ааспыт күһүн дойдум дэлэгээссийэтэ кэлэн барбыта. Үөһээ Бүлүү улууһун баһылыга Валерий Николаев сала­йааччылаах бөлөх кэлэ сылдьан матассыыкыл, «Малик» акустическай детекторы аҕалбыта. Хамандыырдарбыт онтон олус соһуйбуттара, хайдах эһиэ­хэ эрэ кэлэн баралларый, маннык көмөнү аҕалалларый диэн. Манна диэн эттэххэ, биһиэхэ, сахаларга эрэ, кэлэн бараллар. читааларга, хабаровскайдарга биирдэ эрэ көмө ыыппыттара. Онон, Саха сирин курдук тиһиктээхтик көмөлөһөр эрэгийиэн суох диэм этэ. Түгэнинэн туһанан, бар дьоммор, дойдум олохтоохторугар байыастар ааттарыттан барҕа махталбын тиэрдэбин. Эһиги биһиги аттыбытыгар бааргытын биһиги туспутугар кыһалларгытын билэбит.

Өссө, баҕар, биир эмэ салайааччы болҕомтоҕо ылыа диэн көрдөһүөм: доруоп саанан уонна «Малик» акусти­ческай детекторынан, эвакуацияҕа туттарга тиэхиньикэнэн көмөлөһөллөрө буоллар, бэрт буолуо этэ. Онтон атына барыта баар диэххэ сөп.