«Айыыларым харыстаан иккитэ этэҥҥэ эргиллибитим»

Үс сыллааҕыта байыаннай дьайыы саҕаламмыта, ол кэннэ тута быстах мобилизация буолбута. Хомуур, бэлэмнэниилэр, уот айаҕар киирии…

Ол кэмҥэ дойдуларын көмүскүү баҕа өттүлэринэн барааччылар Саха сириттэн бастакы «Барс» этэрээккэ киирэн барбыттара. Олор истэригэр Эдьигээнтэн сылдьар Константин Анисимов эмиэ баара. Чечня сэриитин ааспыт киһи Ийэ дойдутун көмүскүү барар санааны дөбөҥнүк ылыммыта. Чечня сэриитигэр сылдьан «За верность долгу», оттон байыаннай дьайыыга кыттан «За отвагу» наҕараадалаах хорсун буойун дойдутугар төннөн, эйэлээх олоҕу уһансар.

Байыаннай дьайыыга айан

— Ол кэмҥэ балыыһаҕа көрдөрүнэ сылдьыбытым, 3‑с группалаах инбэлииппин. Биир күн куорат байаҥкамаатын аттынан ааһан иһэн, туох-баар докумуоммун тута сылдьар буоламмын, өҥөйөн ааһыахха дии санаабытым. Ылар буоллахтарына барыам, суох буоллаҕына суох диэн санаалаах этим. Байыаннай дьайыы саҕаланыыта буолан, баҕалааҕы бары илдьэ бараллар быһыылааҕа. Онон үгүһү ыйыта барбакка, барар баҕалаах буоллаххына, хомуна оҕус диэбиттэрэ. Сотору биллиэхпит диэн баран сүтэн хаалбыттара, икки-үс нэдиэлэ ааспытын кэннэ, арай, биир күн эрийбиттэригэр ылбытым, байаҥкамааттан эбит. «Хайа, бараҕын дуо?» диэн ыйыппыттарыгар, сөбүлэспитим.

Сэбиэскэй кэмҥэ иитиллибит, улааппыт дьон буоламмыт, патриотическай санааттан баҕабытынан барбыппыт диэххэ сөп. Дьонум, биллэн турар, бастаан утаа утарсыбыттара, долгуйаллара сөп буоллаҕа. «Тугу гына, тоҕо бардыҥ?» диэн ыйытыылар да элбэхтэрэ. Ол гынан баран, бардым диэтэхпинэ барар, санаабын булгуруппат киһибин. Бэйэбэр быһаарыныы ылыммыт буоллахпына, ону хайаан да толоробун.

2022 сыллаахха муус устар 27 күнүгэр — Өрөспүүбүлүкэ күнүгэр Саха сириттэн 25 буоламмыт көппүппүт. Бастаан Хабаровскайга тиийбиппит. Дьиҥэр, 26 чыыһылаҕа көтүөхтээх этибит, онтубут Хабаровскайга дохсун ардах түһэн байыаннай сөмөлүөт көппөтөх этэ. Ол иһин иккис күнүгэр Уһук Илин байыаннай уокурук главнокомандующайа, генерал биһиэхэ анаан бэйэтин сөмөлүөтүн ыыппыта. Хабаровскайга икки хонон баран, салгыы ТУ‑54 сөмөлүөтүнэн эрэгийиэннэртэн дьону хомуйтаан Доннааҕы Ростовка тиийбиппит. Полигоҥҥа үс хонук эрчийбиттэрэ уонна Мариуполынан инники кирбиигэ киллэрбиттэрэ.

Чечня сэриитин уопута

— Эдэр сылдьан Чечня сэриитигэр сылдьыбыт буоламмын, байыаннай дьайыы диэн тугун эппинэн-хааммынан билэрим. Ханна, хайдах сылдьарга үөрүйэхпин, онон улаханнык куттамматаҕым, саллыбатаҕым. Араас буолуон сөп, мин, ону ааспыт киһи, уолаттарбын уоскутарым, сүбэлээн-амалаан биэрэрим. Арыый уопуттаах киһи сүбэтин ылыналлар, истэллэр этэ. Эрдэ Чечняҕа снайперынан сылдьыбыт буолан, байыаннай билиэппэр сурулла сылдьара. Ол иһин бу идэбинэн барбытым. 25 киһини үс ротанан араарбыттара. Онно, биһиги бастакы ротабытыгар саамай элбэх саха киирбитэ.

Өстөөхтөрбүт биһигиттэн 300‑чэ миэтэрэ кэриҥэ сиргэ сыталлара. Сөтөллөллөрүн, кэпсэтэллэрин истэрбит. Икки өттүттэн оннук утарыта көрсөн сытарбыт. Биһиги Запорожскай уобаласка Любимовканан киирэн, Гуляй Полеҕа сыппыппыт.

Көстүбэт куйах

— Мин позывнойбун өссө Чечня саҕаттан илдьэ сылдьабын. Ол кэмнэргэ «учебкаҕа» сырыттахпына, араспаанньабыттан таһааран кылгатан «Анисим» диэн ааттаабыттара. Онтон ыла бу позывнойбун илдьэ сылдьыбытым.

Чечняҕа да, Украинаҕа да сылдьан эт-хаан эчэйиитин ылбакка, бааһырбакка, кыра контузия эрэ ылан, этэҥҥэ дойдубар төннүбүтүм. Чечняҕа да сылдьан биир да буулдьа таппатаҕа. Биирдэ түүҥҥү патруль кэнниттэн кэлэн утуйан истэхпинэ, чаас аҥаара буолаат, ытыалаһыы саҕаламмыта. Эрдэттэн, ытыалаһыы буоллаҕына, бу туочукаҕа тиийэҥҥит ытыалаһаҕыт диэн «установкалыыллар» этэ, ону өйбөр хатыы сылдьыбыт буоламмын, уһуктаат, аптамааппын сыыһа-халты харбаат, миэстэбэр сүүрэ турдаҕым дии. Өстөөх быыстала суох ытыалааһыныттан кыайан тахсыбакка сытар уолаттар аттыларынан сүүрэн ааспыппын, ону сөҕөллөр этэ. Аттыгар снарядтар, буулдьалар кэлэн түһэллэр, онно эн сүүрэ сылдьаҕын, ураты этитиилээххин дуу, көстүбэт куйахтааххын дуу дииллэрэ. Уолаттар, Айыыларыҥ, аанньалларыҥ күүскэ араҥаччылыыллар быһыылаах диэн соһуйаллара. Онон айыыларым харыстаан, арчылаан икки сэрииттэн этэҥҥэ чөл эргиллэн кэлбитим. Ол аата, үөһэттэн оннук ыйаахтаах буоллаҕым.

Күүстээх итэҕэллээхпит

— Анараа таҥараны да, абааһыны да итэҕэйбэппит диэччилэр бааллара да, кэлин уһугар бары ис санааларыгар туохха эрэ син биир итэҕэйэр буолаллар. Мин Үөһээ Таҥараларбыт, Айыыларбыт арчылыы, араҥаччылыы сылдьаллар, ураты эйгэни үөскэтэн харыстыыллар дии саныыбын. Сахалар күүстээх итэҕэллээхпит, ол биһиэхэ ураты күүһү, ис туругу биэрэр быһыылаах. Уопсайынан ыллахха, анараа атын омуктар бары сахалары ытыктыыллар, батыһа сылдьаллар диэххэ сөп. Биһигини көрүстэхтэринэ олус үөрэллэрэ, биһиэхэ кэлиҥ, кытаатан көмөлөһүҥ дииллэрэ. Тувинецтар, буряттар, о. д.а. азиат омуктар айаннаан иһэн, хайаан да тохтоон дорооболоһон, кэпсэтэн ааһаллара. Бастакы «Барс» этэрээккэ биһиги буряттары кытары сылдьыбыппыт, 35 этилэр.

Бастаан инники кирбиигэ тиийэн баран дьиибэргээбитим диэн, эр дьон бары даҕаны утуйа сытан муннуларын тыаһа хаһыҥыраан ынырык буолааччы, оттон онно олох тыаһаабат буолан хаалар эбит. Баҕар, куттанан эбит дуу, хайдаҕа дуу, сүтэн хаалара.

Байыаннай дьайыыга — иккитэ

— Байыаннай дьайыыга иккитэ баран кэлбитим. Бастаан — бастакы «Барс» этэрээти кытта, иккиспэр иккис «барстарынан» барбытым, Харьков анныгар сылдьыбытым. Иккис барыыбытыгар бөлөх хамандыырынан, оттон онно сылдьан взвод хамандыырынан анаабыттара. Дойдубар кэлэн бараммын, гуманитарнай көмө илдьиһэ үстэ баран кэллим. Доннааҕы Ростовка бииргэ сулууспалаабыт уолум баар. Ол уолум массыыналарынан инники кирбиигэ киирэн дойдубутуттан илдьэ барбыт гуманитарнай көмөбүтүн тарҕатар этибит. Ол сылдьан бииргэ уоту-ууну ортотунан ааспыт уолаттарбын, атын даҕаны сахалары көрсөн, эт-балык, туох баарынан бэрсэрбит.

Инники кирбииттэн тахсан баран син биир иннигин-кэннигин манана, тыаһы-ууһу истэ, улахан тыастан хаптайа сылдьар буолаҕын. Түннүгү-үөлэһи, сарайы маныы, төбөҥ 180 кыраадыс эргийэ сылдьар буолар. Онтуҥ син өр сылдьар. Чечняттан кэлэрбэр эмиэ оннук этэ. Ону хата, дойдубар айылҕаҕа сылдьаммын, бултаан-алтаан, син түргэнник аһарынарым.