Алаастарынан агродроннар дайыахтара

Сотору сир хараарыыта сааскы ыһыы үлэтэ саҕаланыа. Манна, дьэ чахчы, үүнээйини ыһыыга, хомуйууга табыгастаах, үбү-харчыны кэмчилиир ньымалары булуу, тарҕатыы боппуруоһа  сытыытык турар. Бу хайысхаҕа өрөспүүбүлүкэҕэ пилота суох аппарааттары (БПЛА) туһаныы саҥа үктэлгэ тахсар сибикилээх.

Хайдах үлэлиирий?

Саха сирэ аныгы технологияны киллэриигэ үрдүк көрдөрүүлээх эрэгийиэн быһыытынан былырыыҥҥыттан «Пилотные авиационные системы» саҥа национальнай бырайыакка кыттар. Пилота суох көтөр аппарааттарын тиһигин научнай-производственнай киинин тэрийиигэ РФ Бырамыысыланнаска уонна атыы-эргиэн министиэристибэтин куонкуруһугар кыттан, 554 мөл. солк. суумалаах граны кыайбыта. «Дьокуускайга «Полярнай» киин чинчийии уонна каадыры бэлэмниир былаһаакканан буолуоҕа, араас көрүҥнээх дроннары оҥорон таһаарыы улаатыаҕа», — диэн Айсен Николаев Ил Түмэҥҥэ Туһаайан этиитигэр эппитэ.

Оттон тыа хаһаайыстыбатыгар пилота суох көтөр аппараат туһанылларын билэҕит дуо? Соторутааҕыта Саха сиригэр тыа хаһаайыстыбатыгар минеральнай уонна органическай уоҕурдуулары ыһар Кытай аппараатын көрдөрбүттэрэ. Бу көмөтүнэн ыһыы култуураларын туругун, үүнүүнү хомуйуу хаачыстыбатын хонтуруоллуохха, сир баайын уонна хонуу үлэтин учуоттуохха сөп диэн кэпсээбиттэрэ. Былырыын күһүн ити тиэхиньикэ «Хонуу күнэ‑2024» өрөспүүбүлүкэтээҕи сэминээр мунньах кэмигэр Хаҥаласка кыттааччылар болҕомтолорун тардыан тардыбыта. Ол эрээри, инникитин бу хайысха туспа салаа буолан тыа сирин олохтоохторугар сайдыа, тэнийиэ дуо диэн ыйытык турар.

Дьиҥэр, тыа хаһаайыстыбатыгар дроннары туһаныы саҥа ньыма буолбатах. Былырыын ыам ыйыттан сыл устата Амур уобалаһын уонна Саха Өрөспүүбүлүкэтин Россельхознадзорун управлениетын иниспиэктэрдэрэ тустаах аппараат көмөтүнэн Саха сиригэр 3,3 тыһ. гектар тыа хаһаайыстыбатын сирдэрин бэрэбиэркэлээбиттэрэ. Бүлүү, киин, соҕуруулуу-арҕаа бөлөх улуустарынан хонтуруоллуур тэрээһиннэр кэмигэр тус сыаллаах туһаныллыбакка турар 2,7 тыһ. тахса гектар сир баара биллибитэ.

Агролет, агробот, анал куурустар

Суукканы быһа көтөр агродрон икки көрүҥҥэ арахсар: агролет уонна агробот. Конструкциятынан аккумулятор батарыайатыттан хааччынар квадрокоптер быһыылаах. Дрон таһар иһитигэр минеральнай уоҕурдуулары, реагеннары, сиэмэлэри, уоҕурдуулары уонна комбикорму суукканы эргиччи куталлар. Агролет — 30, оттон агробот 50 лиитирэ емкостаах. 3 миэтэрэ үрдүктээхтик көтө сылдьар аппарааттар иккиэн 6–8 миэтэрэ иэннээх сиргэ убаҕаһы да, кытаанах комбикорму да ыһаллар. Онон ходуһаны уунан ыһыынан эрэ буолбакка, балыгы аһатыыга, үүнээйини кэтээн көрүүгэ, картографияҕа туһаныахха сөп. Саха сиригэр бу салааны сайыннарыыны саҥа үөрэтэллэр, онон эспиэрдэр да санааларынан аграрийдар бэйэлэрэ буолбакка, хонууларга, бааһыналарга тус өҥөлөрү оҥорор хампанньалар аһыллан дьарыктаныахтара.

Чахчы агродроннары туһаныыга тыа хаһаайыстыбатыгар туспа бүтүн салаа үөскүүрэ сабаҕаланар. Хас биирдии агроном эбэтэр пиэрмэр билигин ылла да бэйэтэ дроннары салайан туһанар кыахтара суох, бастатан туран, уустук тиэхиньикэ уонна ону сатаан салайар, көтүтэр, көрө-истэр исписэлиис наада. Онон маннык өҥөнү оҥорор хампаанньалары тэрийии инникилээх. Аграрнай сервис үлэ миэстэтин, саҥа исписэлиистэри бэлэмнээн таһаарыа. Оччотугар, дьэ кырдьык, ыччаппыт тыа хаһаайыстыбатын сайдыытыгар кыттыа буоллаҕа. Санаттахха, Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтэ, АГАТУ агродроннары салайар исписэлиистэри бэлэмнииргэ, анал куурустары тэрийиигэ Чувашия Өрөспүүбүлүкэтин «Белкофф» ХЭУо хампаанньаны кытта үс өрүттээх сөбүлэһии түһэрсибиттэрэ.

Судаарыстыбаттан өйөбүл

Эспиэрдэр этэллэринэн, баар балаһыанньаны уларытарга анал судаарыстыбаннай мэхэньиисимнэр оҥоһуллан киириэхтин наада. Оччотугар бу салааҕа технология сайдыыта өссө тэтимнээхтик барыа этэ. Кытайдар бу өттүгэр эмиэ инники күөҥҥэ сылдьаллар. Кинилэргэ агродроннары атыылаһыыга 50–70%-на судаарыстыбаттан субсидияланар. Оттон Арассыыйаҕа «Росагролизинг» судаарыстыбаннай лизинговай хампаанньа аграрийдарга чэпчэтиилээх кирэдьиитинэн пилота суох көтөр аппарааттары тиэрдиинэн дьарыктанар, ол курдук бастакы баартыйа тэриллэрэ Новосибирскайдааҕы «Агропланер» ХЭУо хампаанньанан атыылаһыллыбыттара. Хампаанньа агродроннары атыылааһынынан 2022 сыллаахтан дьарыктанар, оттон чэпчэтиилээх кирэдьиит бырагырааматын 2023 сылтан үлэлэтэр. Билигин аграрийдар 13 аппарааты атыылаһарга 49 мөл. солк. тахса суумалаах дуогабары түһэрсибиттэр. Оттон дойду Тыатын хаһаайыстыбатын министиэристибэтэ 2026 сылга диэри судаарыстыбаннай сакаас быһыытынан 299 аппарааты 526 мөл. солк. суумаҕа сакаастаабыт, ону таһынан «Росрыболовство» 153 аппарааты 221,2 мөл. солк. суумаҕа атыылаһары былаанныыр.

Аныгы технология сайдыытын кэмигэр араас тиэхиньикэни бары хайысхаларынан туһаныы сайдар чинчилээх, онон матырыйаалбытын аһаҕас хаалларабыт уонна салгыы дроннар хонууларбыт үрдүнэн дайа көтөллөрүн туһунан өссө да суруйуохпут.

«Чахчы сайдар кыахтаах…»

Роман Пахомов, «Дроннар» ХЭУо дириэктэрэ:

— Биһиги хампаанньабыт 2023 сылтан үлэлиир. Саха сиригэр үлэбитин бэрт соторутааҕыта саҕалаабыппыт, ол иннинэ Казахстаҥҥа үлэлээбиппит. Өрөспүүбүлүкэҕэ агродроннары атыылааһынынан дьарыктанар былааннаахпыт. Бэлиэтиир буоллахха, биһиги аныгы аппарааты атыылааһынынан эрэ буолбакка, АГАТУ баазатыгар көтөр аппараат операторыгар эмиэ үөрэтэбит. Агродроннары Саха сиригэр туһаныы чахчы сайдар кыахтаах. Аппараат тута хас да хайысханы толорор, онон үлэ балай да чэпчиир. Сахабыт сиригэр бу тиэхиньикэнэн Хаҥалас, Мэҥэ Хаҥалас, Нам уонна да атын оройуоннар олус интэриэһиргииллэр.

«DJI Mavic 3E мааркалаах дрону көтүтэбит»

Дмитрий Махаров, Сири мелиорациялааһын уонна тыа сирин уунан хааччыйыы судаарыстыбаннай тэрилтэтин салайааччыта:

— Саха сиригэр дроннары мелиорация эбийиэктэрин кэтээн көрүүгэ, чинчийиигэ уонна бааһына сирдэри уунан хааччыйыыны хонтуруоллуурга туһанабыт. Ол курдук, мелиорация тиһигэр бу сыалга 45 мүнүүтэ устата көтөр DJI Mavic 3E мааркалаах дрону көтүтэбит. Хомуллубут матырыйалларынан үүнүү төһө көдьүүстээх буоларын сыаналыыбыт, ону кытта бааһыналарга үүнээйи ахсаанын кытта ааҕабыт. Ити курдук, дроннар сири оҥоруу, туһаныы дааннайдарын хомуйуутун биллэрдик үрдэтэллэр.