Александр Жирков: «Саха тыйаатырдарын сезоннарын аһыллыыта Василий Местниковка ананыаҕа»

Итинник быһаарыыны Ил Түмэҥҥэ буолбут сүбэ мунньахха П.А. Ойуунускай аатынан Саха академическай (дириэктэр П.Т. Макаров), Д.К. Сивцев-Суорун Омоллоон аатынан опера уонна балет (дириэктэр В.В. Левочкин) уонна Олоҥхо тыйаатырдарын (дриэктэр З.А. Борисова) салалталара Ил Түмэн бастакы вице-спикерэ А.Н. Жирков тэрийэн ыыппыт сүбэ мунньаҕар ылыннылар.

Сүбэ мунньах уһулуччулаах тыйаатыр режиссера, ССРС народнай артыыһа Василий Местников (1908-1958) үтүө аатын кэриэстээһин туһунан буолла. Мунньахха үөһээ этиллибит дьону таһынан, Саха Өрөспүүбүлүкэтин судаарыстыбаннай сүбэһитэ А.С. Борисов, Саха Өрөспүүбүлүкэтин култууратын уонна духуобунаһын миниистирин солбуйааччы М.В. Силина,  Мэҥэ-Хаҥалас улууһун баһылыга Д.И. Тихонов, Мэҥэ-Хаҥалас дьокутааттарын Сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ И.И. Андросов, «Кыталык» оҕо-ыччат киинин салайааччыта В.П. Винокуров, улуус култуураҕа управлениетын салайааччыта А.Р. Исакова уонна улуус кииннэммит бибилэтиэкэтин ситимин дириэктэрэ  М.А. Никанорова кыттыыны ыллылар.

Бу күннэргэ Новосибирскайга «Деал» кинигэ кыһатыгар В.В. Местников төрөөбүтэ 115 сылыгар ананан бэлэмнэммит кинигэ оҥоһуллан бэчээккэ таҕыста. Быйыл ыам ыйыгар Мэҥэ-Хаҥалас улууһун киинигэр Аллараа Бэстээххэ аһыллыбыт култуура дыбарыаһыгар В.В. Местников аата иҥэрилиннэ. Онтон Дьокуускай куоракка Саха Өрөспүүбүлүкэтин үс судаарыстыбаннай тыйаатыра 2025-2026 сс.  сезоннарын В.В. Местников аатыгар аныахтара.

Мунньаҕы аһарыгар Александр Жирков: «Василий Местников саха тыйаатыра, саха тыйаатырын ускуустубута бүттүүнэ сайдарыгар оҥорбут сүҥкэн өҥөтө умнуллуо суохтаах», – диэн эттэ. Ол курдук, Василий Васильевич аан бастаан Саха тыйаатырыгар үрдүкү тыйаатыр үөрэхтээх артыыстар улахан бөлөхтөрүн үөрэттэрэн аҕалбыта. Кини 1932 сыллаахха Москва куоракка тыйаатыр ускуустубатын институтугар (билигин – ГИТИС) үөрэнэ сылдьан бэйэтэ туруорсан, бу үөрэх тэрилтэтигэр Саха сириттэн аан бастакынан сүүрбэттэн тахса ыччат дьону сүүмэрдээн илдьэн, үрдүк үөрэхтээх артыыс идэтин бэрдэрбитэ.

В.В. Местников үөрэттэрбит бөлөҕө 1936 сыллаахха үөрэҕин бүтэрэн, Саха тыйаатырыгар бастакынан үрдүкү тыйаатыр үөрэхтээх артыыстар буолан, Саха тыйаатырын устуоруйатыгар саҥа суолу тэлбитэ. Кинилэр ортолоруттан саха тыйаатырын номоҕо буолбут аатырбыт артыыстар: Иоаким-Уустаах Избеков, Афанасий Петров, Матрена уонна Марк Слепцовтар, Николай Слепцов-Туобулаахап, Мария Белолюбская, Николай Харитонов, Георгий Алексеев уонна да атын Саха сирин, Россия народнай, үтүөлээх артыыстара, ускуустуба биллиилээх үлэһиттэрэ тахсыбыттара.

Василий Васильевич саха тыйаатырын Сэбиэскэй кэминээҕи устуоруйатыгар аан бастакынан саха олоҥхотун сыанаҕа толорууну сөргүппүтэ. Ол курдук, 1937 сыллаахха П.А. Ойуунускай «Туйаарыма Куо» диэн олоҥхо-тойугун, онтон 1940 сыллаахха П.А. Ойуунускай «Ньургун Боотур» олоҥхотун туруортаабыта. 1943 с. бу испэктээк Саха тыйаатырыгар 100-с төгүлүн туруоруллубута. Киирбит үбүнэн «Ньургун Боотур»  диэн танк оҥоһуллан Аҕа дойду сэриитин фронугар бэриллибитэ. «Ньургун Боотур»испэктээги хаттаан сөргүтэн, 1957 с. Москваҕа ыытыллыбыт Саха сирин күннэрин чыпчаал түгэнэ оҥорон, К.С. Станиславскай уонна В.И. Немирович-Данченко ааттарынан тыйаатырдарга ахсынньы 11 уонна 12 күннэригэр икки күн субуруччу туруоруллубута. Онон, В.В. Местников салататынан саха олоҥхото, саха эпическэй айымньыта дойду киин тыйаатырыгар туруоруллан,  бүтүн Сэбиэскэй Сойуус, Аан дойду таһымыгар аан бастаан тахсыбыта.

Уһулуччулаах артыыс, режиссер, култуура салайааччыта В.В. Местников  50 сааһыгар, 1958 с. кыһыныгар, сырдык тыына быстыбыта. «В.В. Местников курдук дьон ааттарын ааттааһын, умнубат буолуу – саха култууратын, тыйаатыр ускуустубатын устуоруйатын харыстаһыы, үйэтитии, саҥаттан саҥа сүһүөх айар дьону ситимнээһин, кинилэр ситиһиилэригэр тирэҕирэн салгыы инники диэки дьулуһуу мэктиэтэ буолар», – диэн Александр Жирков көрсүһүүнү түмүктээтэ. Ахтыы кинигэтин оҥорбут дьоҥҥо, чуолаан бырайыак  ааптарыгар В.П. Винокуровка уонна хомуйан оҥоробут Н.В. Сидороваҕа махтанна, тыйаатыр салалталарыгар күһүн тыйаатыр сезонун аһыллыытыгар, айар үлэлэригэр  ситиһиилэри баҕарда.

Ил Түмэн пресс-сулууспата