Алексей Еремеев: «Ил Түмэн аатыттан Улуу Кыайыы 80 сылынан истиҥник эҕэрдэлиибин!»

Күндү Саха сирин олохтоохторо! Ытыктабыллаах бэтэрээннэр!

Эһигини Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ил Түмэнин аатыттан уонна тус бэйэм Улуу Кыайыы 80 сылынан истиҥник эҕэрдэлиибин!

1945 сыл ыам ыйыгар киһи аймах историятыгар ыар сүтүктээх, алдьархайдаах сэрии кыайыынан түмүктэммитэ. Сэбиэскэй норуот бойобуой сомоҕолоһуута уонна үлэҕэ хорсун-хоодуот быһыыта Аҕа дойду Улуу сэриитигэр Кыайыыга тулхадыйбат тулааһын буолбута.

Сэрии сылларыгар Саха сириттэн аармыйа кэккэтигэр 62509 киһи ыҥырыллан барбыта, онтон 26129 киһи фроҥҥа сырдык тыынын толук уурбута. Саха буойуннара уоттаах сэриигэ хорсуннук сэриилэспиттэрэ, Москва анныгар, Сталинградка, Курскай тоҕойго буолбут улахан кыргыһыыларга кыттыбыттара.

Саха сириттэн 24 буойун Сэбиэскэй Сойуус Дьоруойа үрдүк ааты ылбыта, 1 буойун Россия Федерациятын дьоруойа буолбута, 6 киһи Богдан Хмельницкэй, Александр Невскэй уонна Нахимов уордьаннарын ылар чиэскэ тиксибитэ, 5 буойун Албан Аат уордьанын толору кавалера буолбута. Дьоруойдуу быһыыларын иһин 2300 тахса буойун араас уордьанынан уонна мэтээлинэн наҕараадаламмыта. 1946‒1947 сылларга, сэрии бүппүтүн эрэ кэннэ, Саха сирин олохтоохторугар Германияны, Японияны кыайыы иһин, үгүс куораты сэриилээн ылыы уонна босхолооһун иһин 9150 уордьан уонна мэтээл туттарыллыбыта.

Аҕа дойду Улуу сэриитин сылларыгар тыылга күүстээх, дьүккүөрдээх үлэ фроҥҥа төһүү күүс-көмө буолан, Кыайыыны уһансыыга дьоһун суолталаммыта. Бэйэни харыстаммат бэриниилээх үлэ, эйэлээх олох иһин хайдахтаах да ыараханы уйар, тулуйар модун күүс аармыйаҕа бигэ тирэх, улахан өйөбүл буолбута, өстөөҕү кыайыыга кынаттаабыта. Ол да иһин Аҕа дойду Улуу сэриитин кэмигэр Саха сирин олохтоохторо Кыайыыны уһансыыга дьоруойдуу быһыыларын, килбиэннээх үлэлэрин, сүҥкэн кылааттарын иһин Дьокуускай уонна Алдан куораттарга “Килбиэннээх үлэ куората” үрдүк аатиҥэриллибитэ.

Билиҥҥи кэмҥэ, дойдуга куттал суоһууртүгэнигэр, история чахчыларын өйдүүрбүт дьоһун суолталаах. Түмсэн биир сомоҕо буолуу – бу биһиги сүрүн күүспүт, куттал суох буолуутун уонна чэчирии сайдар суолбут мэктиэтэ. Биһиги историяны токурутар сорунуулары, сэрии туһунан кырдьыгы уларытар холонуулары, дьоруойдарбыт хорсун быһыыларын намтатар быһыыны-майгыны утарыахпыт.

Кыайыы күнүн бэлиэтээһин – ааспыт историяҕа өйдөбүнньүк уонна сүгүрүйүү эрэ буолбакка, инникигэ туһаайан кэскиллээҕи анаарыы. Харах уулаах бырааһынньык сүрэхпитин үөрүүнэн толоруохтун, сүргэбитин көтөҕүөхтүн, кэскилгэ эрэли саҕыахтын. Өбүгэлэрбит хорсун быһыыларын туһунан өйдөбүлбүт үйэлэргэ тыыннаах.  Улуу Кыайыы күнүнэн!

Саха Өрөспүүбүлүкэтин

Ил Түмэнин Бэрэссэдээтэлэ А.И. Еремеев