«Алиса», уоту, чаанньыгы холбоо!

Интэриэһинэйэ диэн, саҥа дьиэттэн 77%-на  барыта Уһук Илин биэс эрэгийиэнигэр тутуллубут: Саха уонна Бурятия Өрөспүүбүлүкэлэригэр, Приморскай уонна Хабаровскай кыраайдарга уонна Амур уобалаһыгар. Ону сэргэ бу эрэгийиэннэр «өйдөөх дьиэ» сервиһи олоххо киллэриигэ лиидэрдэр ортолоругар сылдьаллар.

Арассыыйа үрдүнэн Саха сиригэр «өйдөөх дьиэ» тиһигэ бастакынан туһаныллыбыта

Биир бөдөҥ тутуу хампаанньатын пресс-сулууспата иһитиннэрбитинэн, Уһук Илин уокурук киин эрэгийиэннэриттэн интэриэһинэй архитектурнай көстүүлээх тутууларынан хаалан иһэр, оттон сыыппара сервистэринэн туох да итэҕэһэ суох киирсэр. Манна саамай аныгы технология ньымалара туһаныллаллар. Сыыппара аныгы технологияларын туһаныы саахалланар туруктаах дьиэлэртэн көһөрүү бырагырааманан саҥа олорор дьиэ тутууларын таарыйар, онно үксүгэр «өйдөөх дьиэ» тиһигин туруоруу туһаныллар. Ити дьиэ сыанатыгар улаханнык охсубат, ону ааһа баран, олорор дьиэ хаачыстыбатын уонна куттала суох буолуу таһымын биллэрдик үрдэтэр.

Арассыыйаҕа бастакынан

Аан бастаан «өйдөөх дьиэ» эбэтэр дьиэ-уот автоматизацията диэн тиэрмин 1970‑с сыллар бүтүүлэригэр 1980‑с сыллар саҕаланыыларыгар туһаныллан барбыта. Ол эрээри олорор дьиэни автоматизациялааһын идиэйэтэ дойдуга быдан эрдэ баар буолбута. Билигин ырыынакка анал оборудованиелар оҥоһуллан маассабайдык атыыланаллар. Онон, ортотунан, 20–45 саастаах дойду хас биирдии олохтооҕо анал бырагыраамалар уонна гаджеттар көмөлөрүнэн олох-дьаһах тиэхиньикэтин ыраахтан олорон эрэ салайар, хонтуруоллуур кыахтаах.

Оттон Саха сиригэр бастакынан «өйдөөх дьиэлэр» 2011 сыллаахха Жатай бөһүөлэгэр тутуллан үлэҕэ киирбиттэрэ. Ол саҕана ОДьКХ реформалааһынын уонна пуондатын баһылыга Константин Цицин өрөспүүбүлүкэ салалтатыгар уһук хоту сир оройуоннарыгар табыгастаах энэргиэтикэ ситимин тутуутун уонна альтернативнай эниэргийэни туһаныы боппуруостарыгар этии киллэрбитэ. Билигин Дьокуускай куораттан 15 км тэйиччи сытар Жатай бөһүөлэгэ хаарбах, саахалланар туруктаах дьиэлэрэ суох сиринэн-уотунан ааҕыллар уонна Арассыыйаҕа бастакынан «өйдөөх дьиэлэр» технологияларын туһанан олоххо киллэрбитинэн эрэ буолбакка, бастакынан 1000‑тан тахса олохтоохторго 520 кыбартаалга «өйдөөх» технологиялаах саҥа кыбартыыралар күлүүстэрин туттарбыта. Холобур, бу дьиэлэр аныгы технологиялары туһанан тутуллан тас дойду дьиэлэриттэн тугунан да итэҕэһэ суохтар. Дьиэ итии ууну бэйэтэ сылыттынар, ууну ыраастыыр, күн уотун коллектордарынан сыл устата 50% уотунан хааччынар. Ый устата хас биирдии Саха сирин олохтооҕо ыйга, ортотунан, ОДьКХ өҥөтүгэр 7–8 тыһ. солк. ороскуоттуур буоллаҕына, Жатай бөһүөлэгин саҥа кыбартыыраларын олохтоохторо ыйга — 4–5 тыһ. солк.

Тиһик хайдах үлэлиирий?

Бу салааҕа саҥа технологиялар дьиэ-уот куттала суох буолуутун күүһүрдэр, баһаар тахсар кутталыттан сэрэтэр, уу уонна гаас тоҕо барыытыттан көмүскүүр. Маны барытын ханнык баҕарар смартфонтан ыраахтан олорон эрэ салайыахха, сыл устата учуоттуохха сөп. Ону сэргэ ханнык баҕарар кыбартыыраны эбэтэр дьиэни харабыл тиһигэр холбоон көмүскэнэр эмиэ ситиһиллэр. Билигин маркет-
плейстарынан киэҥник атыыланар тиһик кэмпилиэктэригэр араас датчиктар уонна тэриллэр угуллан хамаҕатык атыыланаллар. Аныгы үйэ киһитэ «өйдөөх дьиэ» көмөтүнэн видеонан кэтээн көрүүнү, сырдатыыны, электроэниэргийэни, салгын температуратын уонна олох-дьаһах прибордарын холбуур-араарар, уу, гаас ороскуотун кээмэйин учуоттуур, дьиэҕэ халабырдьыттар киирэллэриттэн көмүскэнэр.

Ханна атыылаһабыт, туруорабыт

Ырыынакка «өйдөөх дьиэ» сервистэрэ эрэ буолбакка, араас сыыппара платформалара, эко-тиһиктэрэ бааллар. Маны барытын федеральнай таһымнаах бааннар эбэтэр Телеком курдук бөдөҥ ИТ хампаанньалара оҥорон таһаараллар. Ити курдук, араас оборудованиены атыылыыллар. Холобур, элбэх хайысхалаах сервистэр дьиэ иһин-таһын хонтуруоллууллар, оттон араас датчиктар кыбартыыра иһигэр сырдатыыны, килиимэти уонна куттал суох буолуутун сигнализациятын салайаллар. Билигин дойду үрдүнэн хас да хампаанньа дьиэни «өйдөөх» оҥорууга өҥөнү биэрэр. Холобур, «Алиса» ыстаансыйаҕа холбуу хабтаах, Zigbee датчиктардаах, пультаах, розеткалаах, лаампалаах, светодиодной лиэнтэлээх уонна ТВ ыстаансыйалаах кэмпилиэгинэн атыыланаллар.

Саха киһитэ аныгы технологиялары баһылыырга креативнай экэниэмикэ сайдар эрэгийиэнигэр ахсаана элбиир. Атыылаһыллар тиэхиньикэ ахсаанын уонна кээмэйин ылан көрдөххө, ити кыра сыыппара буолбатах. Аҥаардас кулун тутар 14 күнүгэр Саха сирин олохтоохторо кэрэ аҥаардарыгар араас гаджеттары, смартфоннары, пылесостары, колонкалары атыылаһан бэлэх оҥорбуттара былырыыҥҥыттан 20%-нан үрдээбит. Онон, уопсайынан, «өйдөөх дьиэ» технология туһунан аныгы үйэ дьоно билэр, атыылаһар уонна туһанар диэн этиэхпитин сөп.

Статистика чахчыларыгар сигэнэр буоллахха, билигин дойду үрдүнэн саҥа дьиэ атыылаһыан баҕалаахтар 22%-на «өйдөөх дьиэ» технология баарыгар интэриэстээхтэр, оттон 23%-на номнуо бу технологияны көхтөөх туһанааччыларынан буолаллар. Арай Саха сиригэр нэһилиэнньэттэн 15%-на эрэ «өйдөөх дьиэ» тиһигэр холбонон, кэнники икки сыл устата туһанар буолан эрэр.

««Өйдөөх дьиэ» булгуччулаах буолуоҕа»

Виктор Данилов, тутуу хампаанньатын салайааччыта, Мииринэй куорат:

— Өйдөөх дьиэ» тиһигэ билигин саҥа тутууларга эрэ буолбакка, иккис ырыынакка эмиэ туһаныллар. Биһиги хампаанньабыт олохтоохтор наадыйыыларынан мобильнай сыһыарыыларыгар шлагбауму, боруотаны, уоту, баһаарынай сэрэтэр тэрили, гаас, уу счетчиктарын холбоон биэрэр. Бэлиэтээн этэр буоллахха, хас биирдии киһи «Өйдөөх дьиэ» араас ньымаларын туһаныан баҕарар, манна биир кэлим ыстандаарт диэн суох, арай сыанатыттан эрэ тутулуктанар. Сыл анараа өттүгэр «Өйдөөх дьиэ» саҥа федеральнай ГОСТ-ра үлэҕэ киирбиттэрэ. Бу ирдэбил булгуччулаах буолбатах, мэктиэ быһыытынан эрэ киирбитэ. Ол курдук, хас биирдии дьиэ-уот «өйдөөх» домофонунан, харыстыыр датчиктарынан уонна баһаарынай сэрэтэр сигнализациянан хааччыллыахтаах. Онон аныгы технология туһунан этэр буоллахха, аны уон сылынан «Өйдөөх дьиэ» тиһигэ хас биирдии дьиэҕэ булгуччулаах буоларын сабаҕалыыбын.

«Айтишник буолар ирдэммэт»

Ньургун Потапов, IT-исписэлиис, Дьокуускай куорат олохтооҕо:

— Билиҥҥи сайдыылаах үйэҕэ «өйдөөх дьиэ» технологията суох тутуу салаатыгар сайдыы салгыы салҕаныа дии санаабаппын. Ол курдук, 10–15 сылынан өрөспүүбүлүкэ бары олорор дьиэлэрэ «өйдөөх дьиэ» тиһиккэ холбонуохтара. Ити өттүгэр сүдү кыахтар арыллаллар. Сайдыы тэтиминэн тэҥҥэ «хардыылаан» баран иһиэххэ, аныгы кэм кыахтарын туһаныахха наада. Мин саныахпар, 2040 сылга биһиги бары «өйдөөх дьиэ» тиһигин эрэ туһанар буолуохпут. Ону кытта, бары билэргит курдук, былырыыҥҥыттан өҥөһуу өй бары салааларга биллибэккэ эрэ тэтимнээхтик өтөн киирбитэ, онон инникитин аны «өҥөһуу өй дьиэ» технологиялара туһаныллар буолуохтара диэн эрэнэбин. Холобур, мин дьиэбэр тэлэбиисэри, уоту, штораны, пылесоһу, чаанньыгы, уу, гаас счетчиктарын «өйдөөх Алиса» дьүөгэм салайар. Аныгы технологиялары туһанарга булгуччу айтишник буолар ирдэммэт — наадалаах информация куйаар ситимигэр толору баар уонна аһаҕас.