Алмаастан – креативнай индустрия сайдыытыгар

 АЛРОСА хампаанньа уонна СӨ Үүнэр көлүөнэ тус сыаллаах пуондата өрөспүүбүлүкэ урутаан сайдыыга бырайыактарын олоххо киллэриигэ кыттыһан үлэлээбиттэрэ хайыы үйэ отут сыл буолла. Ол курдук, сыл аайы хастыы да социальнай инфраструктура эбийиэктэрин туталлар, оҕолор, ыччат дэгиттэр талааннаах, сайдыылаах, киэҥ билиилээх буолалларыгар туһаайан, табыгастаах усулуобуйаны тэрийэллэр.

Алмаас хампаанньата уонна пуонда икки ардыларыгар түһэрсиллибит Сөбүлэһии – АЛРОСА үтүө дьыалаҕа, өйөбүлгэ ыытар үлэтин-хамнаһын биир муҥутуур хабааннаах хайысхатынан  уонна улахан көдьүүстээх социальнай инвестиция чаҕылхай холобурунан буолар. Сөбүлэһии үтүө түмүгүн биһиги бүгүн өрөспүүбүлүкэ араас улуустарыгар дьэндэйбит, дьоҥҥо-сэргэҕэ улаханнык туһалыы турар хас эмэ уонунан ахсааннаах социальнай эбийиэктэригэр, оҕо уонна успуорт былаһааккаларыгар, хас эмэ сүүһүнэн олоххо киирбит быра­йыактарга, элбэх араас тэрээһиҥҥэ, аахсыйаҕа көрөбүт. Сөбүлэһии чэрчитинэн кэмиэрчэскэйэ суох тэрилтэлэргэ уонна гражданскай көҕүлээһиннэргэ өйөбүл оҥоһуллар, муниципалитеттарга сири-уоту кэлимник сайыннарарга  сыһыаннаах боппуруостары быһаарар, нэһилиэнньэлээх пууннары ыраас уунан хааччыйыыга көмөлөһөр.

Уон сыллааҕыта түһэрсиллибит Сөбүлэһиигэ олоҕуран, хампаанньа пуон­даҕа социальнай соруктары толороругар анаан, 7,175 миллиард солкуобайы  көрбүтэ. Оттон 2021 сылтан саҕалаан,  сыл аайы  пуондаҕа көрөр үбүлээһинин 850 мөлүйүөн  солкуобайга  диэри үрдэппитэ.

“2021 сылтан саҕалаан биһиги пуондабыт, 2032 сылга диэри сайдыыны учуоттаан туран, 2025 сылга диэри кэми хабар Сайдыы саҥа кэнсиэпсийэтин олоххо киллэриигэ үлэлэһэр. Тустаах докумуон Ил Дархан Айсен Николаев сөбүлэһиитин ылан, пуонда үрдүкү сэбиэтинэн бигэргэнэн турар. Биһиги ыытар үлэбитин-хам­наспытын өрөспүүбүлүкэни сайын­­нарыы тосхоллоругар сөп түбэһиннэрэн тэрийэбит, ыытабыт. АЛРОСА – пуондабыт туох баар бүддьүөтүн 90 бырыһыанын  үбүлүүр тутаах партнербут. Ол быһыытынан, алмаас хампаанньатын кытта Сөбүлэһии  түһэрсии – ылыммыт соруктарбытын толорорбутугар биир тыын суолталаах усулуобуйабыт”, – диэн  Үүнэр көлүөнэ тус сыаллаах пуондатын генеральнай дириэктэрэ Владимир Егоров кэпсээтэ.

“Кэлэр кэскил туһугар” тус сыаллаах бырагыраама иһинэн кэккэ хос бырагыраамалар үлэлииллэр. Бу хос бырагы­раамалар бары кэлэр көлүөнэ уру­таан сайдыытыгар туһуланан, инновациялаах бырайыактар суоттарыгар олоххо кии­рэллэр.

Үүнэр көлүөнэ паарката

АЛРОСА баҕа өттүнэн угар үбүлээһинин суотугар олоххо киириэхтээх бөдөҥ бырайыактартан биирдэстэрэ – Дьокуускай куоракка тутуута саҕаламмыт Үүнэр көлүөнэ паарката. Паарка бырайыага Бүтүн Арассыыйатааҕы архитектура куонкуруһун чэрчитинэн талыллан, Норуоттар икки ардыларынааҕы WAF (World Architecture Festival 2019) архитектура бириэмийэтин ылбыта.

Аныгы кэм саҥа тутуута 2025 сылга түмүктэнэн, сынньалаҥы көдьүүстээхтик атаарарга көмөлөөх, оҕо аймах,  кэлэр көлүөнэ ыччат айар-тутар, өй-санаа, киэҥ билии, эт-хаан уонна духуобунас өттүнэн сайдарыгар тирэх буолар  туона буолан тахсыахтаах.

Үүнэр көлүөнэ паарката  Дьокуускай куорат  киин оройуонугар – куорат 79 кыбартаалыгар – түстэнэр. Билигин манна  үөрэтэр киин эбийиэгин сыбаа­йалаах акылаатын таҥан  бүтэрдилэр. Бэдэрээт тэрилтэтэ бу күннэргэ бастакы этээс холуонналарын таҥыыга ылыс­та. Быйыл бу таҥыы үлэтин түмүктээн, цокольнай сабыытын оҥорорго суоттаналлар. Ону тэҥэ тутуу тимир каркааһын конструкцияларын бэлэмнээн, тутуу былаһааккатыгар аҕалыахтаахтар.

“Тутуу тулатын, Паарканы тилэри гына ускуустубаннай рельефтээх, оҥоһуу томтордордоох, тас көстүүлүүн ураты, кэрэ, хайа эрэ өттүнэн уулуссалар быылларыттан, гаастан харыстыыр гына бырайыактаммыт. Рельефтэргэ тирэх буолар тимир-бетон эркиннэри таҥар үлэ быйыл саҕаланар. Бу Пааркаҕа, биллэн турар, оҕо уонна успуорт былаһааккалара, воркаут-зона уонна скейтпарк оҥоһуллуохтара”, – диэн  Владимир Егоров бэлиэтээн эттэ.

Оҕолору балысхан сайдыыга бэлэмниибит

Өрөспүүбүлүкэ Ил Дарханын быһаччы өйөбүлүнэн барар дьоһун суолталаах сайдыы хайысхаларыттан биирдэстэрэ – креативнай индус­трия. Саҥа, сонун индустрия үөскээһинин тилэх баттаһа үлэ ырыынага эмиэ күүскэ сайдан барар айылгылаах. Саҥа үлэ миэстэлэрэ, сүрүннээн, ыччат ордук көхтөөхтүк кыттар хайысхаларыгар, эбиллэр. Ол иһин,  “Кэлэр кэскил туһугар” бырагыраама аннынан үлэлиир хос бырагыраамалар аныгы кэм сэҥээриллэр хайысхаларын киэҥник тарҕатар, сырдатар аналлаахтар.

“Креативнай индустрияны киэҥник тарҕатыы (популяризация) – кэм-кэрдии, нэһилиэнньэ ирдэбилигэр, наадыйыытыгар харда. Болҕомтолоох сыһыаны уонна бытаарыыта суох, суһал быһаарыыны ирдиир. Бу хайысхалар аныгы технологиялары туһаныыны – ускуустубаннай өйү, массыынанан үөрэтиини кытта сибээстээхтэр. Уопсайынан,  иһитиннэрэр-биллэрэр  технологиялары кытары ыкса сибээстээх, күн бүгүн бэлиэр балысханнык сайдан эрэр хайысхалар”, – диэн  Билим дьоҕус академиятын ректора Василий Павлов кэпсээтэ.

Василий Климович Үүнэр көлүөнэ тус сыаллаах пуондата (АЛРОСА быһаччы кыттыытынан) Академия  үлэтигэр көмөлөһөрүн бэлиэтиир. Төһүү суолталаах, креативнай технологиялары сайыннарыыга сыһыаннаах бырайыактартан биирдэстэрэ – Үүнэр көлүөнэ паарката. Бу манна Саха сирин аныгы өркөн өйдөөхтөрө, тобуллаҕас толкуйдаахтара түмсүөхтэрэ. Ону таһынан Паарка үлэтигэр Арассыыйа уонна тас дойдулар сүрүннүүр эспиэрдэрэ ыҥырыллан кыттыахтара. Ол олоххо киириитин биир холобура – Билим дьоҕус академиятыгар хайыы үйэ  былырыын буолан ааспыт “Skills Camp” диэн үөрү­йэхтэнии лааҕыра.

Быйыл маннык “Skills Camp” үөрэтэр-бырайыак лааҕыра “Анимация” диэн босхо үөрэтиини 7-8 кылааһы бүтэрбит оҕолорго анаан, бэс ыйын 8-17 күннэригэр ыытыаҕа”, – диэн  Академия ректора Василий Павлов иһитиннэрдэ.

Эрэгийиэннэр икки ардыларынааҕы гроссмейстер оскуолата

Билим дьоҕус академиятыгар быйыл ыам ыйыттан от ыйыгар диэри кэмҥэ “Кэлэр кэскил туһугар” тус сыаллаах бырагыраама чэрчитинэн, “Эрэгийиэннэр икки ардыларынааҕы гроссмейстер оскуолата” бырайыак бастакы түһүмэҕэ ыытыллар. Бырайыак норуоттар икки ардыларынааҕы сыбаан­ньа нуорматын толорууга ФИДЕ рейтинигэр чугас, үрдүк таһымнаах саахыматчыттары бэлэмниир сыаллаах. Бу оскуолаҕа үөрэтии түмүгэр КМС нуорматын, кырата, биир устудьуон атырдьах ыйын 1 күнүгэр диэри ситиһиэхтээх диэн суоттаналлар. Туруоруллубут сыал-сорук олоххо киирэрэ бигэ буоларын курдук, Арассыыйа атын эрэгийиэннэриттэн тиийэ үрдүк кылаастаах тириэньэр-преподавателлэри  анаан-минээн ыҥыран үөрэттэрэллэр. Кинилэр ортолоругар Бүрээтийэ Өрөспүүбүлүкэтин норуоттар икки ардыларынааҕы бастакы гроссмейстера Антон Шомоев баар.

Ону таһынан былырыын ахсынньыга Өрөспүүбүлүкэтээҕи саахымат III кэнгириэһин кыттыылаахтарыгар маастар-кылааһы ыыппыт, саахымат композициятын толорууга аан дойду икки төгүллээх чөмпүйүөнэ Данила Павлов Саха сиригэр саахымат сайдыытыгар тус кылаатын киллэрбитэ.

Бүгүн “Кэлэр кэскил туһугар” тус сыаллаах бырагыраама чэрчитинэн ыытыллар үлэ  үс эрэ холобурун  таарыйдыбыт. Ол да буоллар,  бу да холобурдарга үүнэр көлүөнэ урутаан сайдыытын тиһигэ чопчу хайдах таҥыллара дьэҥкэтик көстөр дии саныыбыт. Маннык үлэҕэ быһаарар оруолу биисинэс, судаарыстыба уонна социальнай партнер күүстэрин-кыахтарын бииргэ түмэн, уопсай сыалы-соругу толорууга ылсыылара ылар. Оттон чопчу холобурга АЛРОСА уонна Үүнэр көлүөнэ тус сыаллаах пуонда бииргэ үлэлэһиилэрэ тирэх буолла.

Андрей ШИЛОВ суруйуутуттан тылбаас