АЛРОСА экология бырайыактарын инвестициялыыр

Аан дойду үрдүнэн үгүс хампаанньалар экология боппуруоһугар ураты болҕомтолоохтук сыһыаннаһаллар. Биһиги Сахабыт сиригэр бу хайысхаҕа АЛРОСА инники күөҥҥэ сылдьар. Алмаас хампаанньата түстэнэн үлэлиир сирин-уотун экологиятыгар оҥорон таһаарыы омсолоох дьайыытын кыалларынан кыччатар интэриэстээх. Онон сөргүтүллэр эниэргийэлээх источниктары туһанар, бөҕү-сыыһы ыраастыыр, оҥорон таһаарыыга туттуллар уу кээмэйин аҕыйатар, маһы кэрдиигэ эппиэтинэстээхтик сыһыаннаһар суолу тутуһар.

Экология бырагыраамаларын өйүүр уонна онно сыһыаннаах бырайыактары олоххо киллэриигэ утумнаахтык үлэлэһэр. Бу ааттаммыт барыта – алмаас хампаанньата айылҕаҕа харыстабыллаахтык сыһыаннаһааччылар көҕүлээһиннэрин өйүүр баараҕай үлэтин быыкаа өлүүскэтэ. Этэргэ дылы, муус көһөҥө көстөр үрүт араҥатын көрдөрбүккэ дьүөрэ­лиир. Бу тиэмэлэр бары даҕаны ал­маас тэрилтэтин үлэтин күннээҕи бэбиэскэтигэр ханнык кэм турарыттан тутулуга суох киирэ сылдьаллар.

Ол да иһин, АЛРОСА экология бигэ уонна көдьүүстээхтик дьаһанар менеджменнэргэ инники күөҥҥэ сылдьар. Элбэхтик бастыҥынан бэлиэтэнэн, ааттанан турар. Ол курдук, былырыын АЛРОСА экологияны кэтээн көрөр, иһитиннэрэр-анаарар тиһиги уонна үлэ харыстабылын сала­йыы биир кэлим автоматизацияламмыт тиһигин киллэрии иһин, «1С: Сыл бырайыага» куонкурус «РФ Уһук Илиҥҥи уокуругар эрэгийиэнигэр бастыҥ бырайыак” номинацияҕа кыайбыта. Ону таһынан хампаанньа Арассыыйа бүтүн аан дойдутааҕы тыытыллыбатах ийэ айылҕа пуондата сүрүннүүр экологияҕа сыһыан­наах иһитиннэрии аһаҕас буолуутун рейтинигэр бэлиэр алтыс сылын киирэ сылдьар. Хампаанньа 2021 сыллааҕы көрдөрүүтүттэн сэттэ тутуму (позиция) өрө тахсан, билигин тустаах рейтиҥҥэ бэһис миэс­тэлээх. Оттон оҥорон таһаарыыта, экологияҕа уонна тулалыыр эйгэҕэ дьайыытын сыанабылынан, АЛРОСА бырамыысыланнас атын, ол күрэххэ киирсибит 39 хампаанньатын ортотугар бастакы миэстэлээх, ону сэргэ тулалыыр эйгэ харыс­табылын салайыы хаачыстыбатынан – 3-с миэстэлээх.

Экология өттүнэн эппиэтинэһи  хас биирдии үлэһит сүгэр

«Тулалыыр айылҕа харыс­табылын уонна килиимэккэ дьайыыны кыччатыыны хампаанньа улаханнык суолталаан, инники күөҥҥэ тутар. Ити өттүгэр тиһиктээх үлэни ыытар. Ол курдук, хампаанньа оҥорон таһаарыыта экологияҕа буортута суох буоларын туһугар ыытар сүрүн үлэлэриттэн ааттыахха сөп: энергоменеджмент тиһигин туһаныыны, тырааныспардары убаҕас уматыктан гааска көһөрүүнү, хампаанньа үлэлиир сирдэригэр ойуур питомниктарын тэри­йиигэ оҥорор бырайыагын, тыа умайыыта Саха сирин экосистиэмэтигэр дьайыытын билим өттүттэн чинчийэр үлэни үбүлүүрүн.

Ол курдук, биһиэхэ МНГОК эбийиэктэригэр гааһы киллэрии бырайыагын олоххо киллэрии уонна Айхаллааҕы,  Удачнайдааҕы хайа-байытар кэмбинээттэр ыарахан уйуктаах тиэхиньикэлэрин СПГ-ны туһанар гаас-диисэл эрэсиимигэр көһөрүү былааннанар. Ууну эппиэтинэстээхтик туһаныы чэрчитинэн, быра­йыактыыр үлэтэ түмүктэнэн, байытар фабрикалар туттубут ууларын ыраастаан, бэ­­йэлэригэр хаттаан туһаныыга эргитэр уопуттуур-бырамыысыланнай учаастак тутуллуохтаах. Үлэһиттэрбит ООС уонна айылҕа баайын көдьүүстээхтик туһаныы эйгэтигэр кэмпитиэнсийэлэрин үрдэтээри Корпоративнай университет төрүтүгэр булгуччу­лаах куурус­тарга сырытыннарабыт, идэтийиигэ кылаастарын үрдэтинэллэр, араас эбии бырагыраамалары бараллар», – диир АЛРОСА кылаабынай инженерин экология боппуруостарыгар уонна Хоту сир төрүт олохтоох, аҕыйах ахсаан­наах омуктарын кытта үлэҕэ солбу­йааччы, хампаанньа Экологияҕа киинин салайааччыта Полина Анисимова.

Кылаабынай эколог ону таһынан туһаныллыбыт сири чөлүгэр түһэрэр, үүнээйи көрүҥнэрин үксэтэр, балыгы элбэтэр үлэлэр салҕыы ыытыллыахтарын бэлиэтээтэ. Үлэтэ тохтообут Айхаллааҕы 8 №-дээх байытар фабрика “хвостохранилищета” турбут сирин чөлүгэр түһэрии (рекультивация) түмүктэниэхтээҕин иһитиннэрдэ. ООПТ-лары салгыы өйүөхтэрин, Мииринэй оройуонугар мас үүннэрэр сир бырайыактана сылдьарын, биология баайын көрүҥнэрин мониторинныылларын санатта.

Уһук Илиҥҥи ФЭБ-и кытта   успуонсар дуогабара

Былырыын АЛРОСА, СӨ Экологияҕа министиэристибэтэ уонна Уһук Илин Экологияҕа куттал суох буолуутугар пуондата буолан, бииргэ үлэлэһэр туһунан үс өрүттээх дуогабар түһэрсибиттэр. Ол үлэ биир бэлиэ холобурунан Саха сирин норуоттарын тылларын уонна култуураларын үйэтитиигэ туһаайыллар кэккэ бырайыактар олоххо киирбиттэрин этэллэр. Холобур быһыытынан Хоту сир төрүт олохтооох, аҕыйах ахсааннаах омуктарын бырайыактарын уонна Дьокуускайга буолбут “Айар Уус” хотугу норуоттар талба талааннаахтарын быыстапка-дьаарбаҥкатын эттилэр.

Уһук Илин Экологияҕа куттал суох буолуутун пуондатын генеральнай дириэктэрэ Игорь Бястинов кинилэри кытта АЛРОСА бэлиэр икки сылын бииргэ үлэлэһэрин этэр. Ааспыт сыл түмүгүнэн экология боппуруоһун сырдатыыга сыһыаннаах 14 бырайыагы ыыппыттар. Олортон үгүс өттө быйыл салгыы ыытыллыахтаах.

«Хампаанньа, кырдьыга да, тулалыыр эйгэ харыстабылыгар, экология туһунан сырдатыы-иһитиннэрии өттүгэр улахан болҕомтотун уурар. Онуоха АЛРОСА Экологияҕа киинин салайааччыта Полина Анисимова быһаарар оруол­лаах. Кини көмөтүнэн АЛРОСА, Экология министиэристибэтэ уонна биһиги пуондабыт бииргэ үлэлэһэбит, алтыһабыт.

Быйыл түһэрсибит дуогабарбыт чэрчитинэн, “Бүтүн Арассыыйатааҕы экология дьыктаана”, “Арассыыйа уута”, “Ойууру харыстыыбыт”, өрөспүүбүлүкэ таһымнаах “Айылҕа уонна биһиги” уо.д.а. курдук араас аахсыйа, эспэдииссийэ, ураты харыс­танар сирдэргэ (ООПТ) баар сайыҥҥы лааҕырдар өйөнүөхтэрэ. Таас Үрэх сэлиэнньэтин Эбэҥкилэрин ассоциациятын кытта Бакалдын, Синильга, Ыһыах национальнай быраа­һынньыктар тэриллиэхтэрэ», – диэн Игорь Бястинов билиһиннэрдэ.

«АЛРОСА уһун сыллар усталаах-туораларыгар нэһилиэнньэҕэ анаан экология тиэмэтин сырдатар сыаллаах араас тэрээһиннэри ыытар. Биир  таһымнаах, бэлиэ бырайыак – “Саха Өрөспүүбүлүкэтин экологтарын искибиэрин” оҥоруу буолара саарбаҕа суох. Билиҥҥитэ ирдэнэр докумуон­нары бэлэмнээһин, тэрээһин боппуруостар быһаарылла сылдьаллар», – диэн Экология министиэристибэтин уу сыһыаннаһыыларыгар уонна экологияны сырдатыыга департаменын салайааччытын солбуйааччы Владислав Велигура кэпсээтэ.

«Бииргэ үлэлэһии чэрчитинэн, АЛРОСА экология эйгэтин араас тэрээһиннэрин  успуон­сардыыр. Үбүнэн өйөбүлүн кээмэйэ 12 мөлү­йүөн солк. Холобур, кинигэ бэчээт­тииргэ, үбүнэн-харчынан көмөнү оҥорууга уонна Элгээйитээҕи айылҕа түмэлигэр сөптөөх килиимэти тутарга көмөлөөх ирдэнэр тэрилинэн хааччыйарга көмөлөһүөхтээх.

Интэриэһинэй бырайыактартан биирдэстэрэ – Арктика киртийиитин, килиимэт уларыйыытын уонна көҥүлэ суох бултааһын-быраканьыар­дааһын кыһалҕаларын таары­йар “Хозяин Арктики” уус-­уран, документальнай киинэ. Сценарий быһыытынан, киинэ тутаах дьоруойа – айылҕа харыс­табылын ыстаарсай иниспиэктэрэ 20 сыл устата үрүҥ эһэлэр олохторун кэтээн көрөр», –  диэн Полина Анисимова билиһиннэрэр.

Андрей ШИЛОВ суруйуутуттан тылбаас