АЛРОСА төрүт норуоттары тиһигин быспакка өйүүр

АЛРОСА хампаанньа Саха сирин аҕыйах ахсааннаах хотугу норуоттарын этническэй-култуурунай  нэһилиэстибэлэрин харыстабылыгар үгүс сыллар устата көмөлөһөр. Хампаанньа бу сыл саҕаланыытыгар Саха сирин бырабыыталыстыбатын уонна Хотугу сир аҕыйах ахсааннаах төрүт норуоттарын ассоциациятын кытары хардарыта бииргэ үлэлэһии туһунан сөбүлээһигэ илии баттаабыта. Үс өрүттээх докумуон  урут олоххо киллэриллибит сөбүлэһии салгыытын курдук буолла уонна  аҕыйах ахсааннаах төрүт норуоттар этническэй-култуурунай үгэстэрин туруктаахтык сайыннарарга уонна тылларын, нэһилиэстибэлэрин  харыстыырга усулуобуйаны тэрийэргэ хайысхаланар.

АЛРОСА үгүс сыллар усталарыгар Саха сирин Арктикатын улуустарыгар тус сыаллаах үбүнэн  өйөбүлү оҥорон, көхтөөхтүк өйүүр.  Хампаанньа  кэнники сэттэ сылга Хотугу сир аҕыйах ахсааннаах төрүт норуоттара олорор улуустарыгар уонна сирдэригэр-уоттарыгар  балтараа  миллиартан тахса солкуобай суумалаах тус сыаллаах көмөнү оҥорор.  Дьоһун суолталаах социальнай эбийиэктэри: Дьааҥы улууһугар уһуйааннары, Өлөөн эбэҥки национальнай улууһун Харыйалаах нэһилиэгэр оскуола-саады, Баатаҕай бөһүөлэгэр уонна Эдьигээн сэлиэнньэтигэр мэдиссиинэ тэрилтэлэрин уонна Зырянка бөһүөлэккэ култуура-успуорт комплексын тутууну уонна өрөмүөннээһини үбүлээбиттэрэ. Хампаанньа социальнай эбийиэктэри тутууга көмөлөһөр эрэ буолбатах, ону сэргэ төрүт норуоттар култуураларын, тылларын уонна фольклордарын харыстааһыны кытта сибээстээх көҕүлээһиннэри көхтөөхтүк өйүүр.

«Биһиги хампааннньабыт өр сыллаах бииргэ үлэлээһин бырагыраамаларын олоххо киллэрэн, Хотугу сир аҕыйах ахсааннаах төрүт норуоттарын киэҥник өйүүр. 2023 сыллаахха  аҕыйах ахсааннаах төрүт норуоттары кытары хардарыта бииргэ үлэлээһин бэлиитикэтин бигэргэппиппит уонна өрөспүүбүлүкэ бырабыыталыстыбатын, аҕыйах ахсааннаах төрүт норуоттар ассоциацияларын кытары бастакы үс өрүттээх сөбүлэһиигэ илии баттаабыппыт. Хампаанньа быйылгы сөбүлэһии чэрчитинэн Хотугу сир норуоттарын тылларын, култуураҕа нэһилиэстибэлэрин уонна этническэй-култуурунай үгэстэрин харыстааһыҥҥа тэрээһиннэри салгыы үбүлүүр”, — диэн АЛРОСА генеральнай дириэктэрэ  Павел Маринычыв бу сыл саҕаланыытыгар сөбүлэһиигэ илии баттыырга эппитэ.

 х х х

Бу бииргэ үлэлээһин чэрчитинэн, үбүнэн өйөбүл (ол иһигэр,  култуурунай-этнографическай уратыны харыстааһыҥҥа хайысхаламмыт) оҥоһуллар. Чуолаан, кэнники сылларга национальнай бырааһынньыктар: эбэҥки Бакалдына, эбээн Эвинега, долган Хэйрота, дьүкээгир Шахадьибэтэ чаҕылхайдык уонна киэҥник ыытыллар буоллулар. Бастатан туран, бу бырааһынньыктар өрөспүүбүлүкэ олохтоохторо болҕомтолорун Хотугу сир аҕыйах ахсааннаах төрүт норуоттарын олохторугар уонна үгэстэригэр ууралларыгар ананаллар.

«Биһиги АЛРОСА хампаанньаны кытары бииргэ үлэлиир туһунан сөбүлэһиини олоххо киллэрбиппит икки сылтан орто. Дьиҥэр, хампаанньа аҕыйах ахсааннаах норуоттары уруккуттан өйүүр уонна бу чугастык хардарыта бииргэ үлэлэһии  биһиги ассоциациябытын кытары сөбүлэһиигэ илии баттыырга, тиһиктээх үлэлэргэ тириэрдибитэ. Мин санаабар, дьон бары хампаанньа биһиги өрөспүүбүлүкэбитигэр кылаатын үчүгэйдик билэллэр, хампаанньа үлэтин ыытар улуустарын социальнай-экэнэмиичэскэй сайдыыларыгар көмөлөһөр, социальнай инфраструктура эбийиэктэрин тутууну, араас тэрээһиннэри үбүлүүр уонна кыах баарынан  нэһилиэнньэни өйүүр. Бу сөбүлэһии көмөтүнэн  биһиги үгүс национальнай бырааһынньыктарбыт киэҥник биллэллэр, элбэх дьону бэйэбитигэр тардабыт, ол бырааһынньыктар бырагыраамаларын ордук кэрэхсэбиллээх оҥорорго көмөлөһөр. Онон Хотугу сир аҕыйах ахсааннаах норуоттарын кыһалҕаларыгар уонна үгэс буолбут олохторугар дьон болҕомтотун  тардабыт. Бииргэ үлэлээһиммит сайдар, инникитин өссө кэҥиэҕэр эрэллээхпит”, — диэн СӨ Хотугу сир аҕыйах ахсааннаах төрүт норуоттарын ассоциациятын бэрэсидьиэнэ Константин Роббек бэлиэтээн эттэ.

Ол курдук, ааспыт нэдиэлэҕэ  өрөспүүбүлүкэ олохтоохторо Дьокуускай уонна Горнай улуустарын икки ардыларыгар Бүлүү тыраагар Бакалдын (күнү көрсүү) национальнай бырааһынньыкка эбэҥки култууратын билсэр кыахтаннылар. Бу – Хотугу сир тыйыс кыһынын кэнниттэн дьон-сэргэ, дьиэ кэргэттэр, аҕа уустар өр күүппүт көрсүһүүлэрэ. Бырааһынньыгы тэрийээччинэн АЛРОСА көмөтүнэн Уус Маайа улууһа буолла.

«АЛРОСА уонна Хотугу сир аҕыйах ахсааннаах төрүт норуоттарын ассоциациятын сөбүлэһиилэрин чэрчитинэн, биһиги, эмиэ атын омук ассоциацияларын курдук, тустаах үбүнэн өйөбүлү ылабыт. Ол иһигэр,  быйыл Бакалдын бырааһынньыкпытыгар туһанныбыт. Хампаанньа өйөбүлэ биллэрдик көмөлөһөр.

Былырыын бэриллибит үбүнэн  олус ытыктыыр учуонайдарбыт Г.М.Василевич, А.Н.Варламов  кинигэлэрин таһаарбыппыт, кинилэр билиилэрэ-көрүүлэрэ эдэр эбэҥкилэргэ бэриллиэн баҕарабыт. Кинигэни Саха сиригэр олорор эбэҥкилэр эрэ буолбакка, дойдубут араас эрэгийиэнигэр олорор дьон кэрэхсээбиттэрэ. Биһиги үбү-харчыны норуоппут туһунан өйдөбүнньүккэ, норуоппут култуурата уонна устуоруйата хааларын туһугар эбэҥкилэргэ барыларыгар суолталаах тэрээһиннэргэ туттарга кыһаллабыт. Саха сирин эбэҥкилэрин ассоциацията АЛРОСА-ны кытары бастакы эрэ сылын үлэлиир буолбатах, хампаанньа өрөспүүбүлүкэ аҕыйах ахсааннаах төрүт норуоттарын куруук өйөөн, кинилэр сайдалларыгар көмөлөһөрүн иһин махталбытын биллэрэбит”, — диэн СӨ эбэҥкилэрин ассоциациятын бастакы вице-бэрэсидьиэнэ Любовь Христофорова иһитиннэрдэ.

Эһиил бырааһынньыгы Нерюнгри улууһа ыытыаҕа.

20 сылга аан бастаан!

 Константин Васильевич иһитиннэрбитинэн, АЛРОСА көмөтүнэн “Хотугу сир күндү баайа” (“Сокровище Севера”)  Бүтүн Арассыыйатааҕы быыстапканы ыытыы 20 сылыгар Саха Өрөспүүбүлүкэтин  дэлэгээссийэтэ  аан бастаан бастакы миэстэни ылла, бу —  биһиги эрэгийиэммитигэр бэлиэ түгэн. Тэрээһиҥҥэ 25 эрэгийиэнтэн аҕыйах ахсааннаах төрүт норуоттар 500-тэн тахса бэрэстэбиитэллэрэ кытыннылар, кинилэртэн 102 кыттааччы – Саха сирин  дэлэгээссийэтиттэн. Кинилэр ортолоругар уус-уран оҥоһуктар маастардара, фольклору толорооччулар уонан самодеятельнай артыыстар бааллар. Быыстапкаҕа Саха сирин 4 былаһааккатыгар 61 маастар үлэлэрэ  туруорулуннулар.

Быйыл норуоттар икки ардыларынааҕы быыстапкаҕа Саха сирин кэрэтин уонна норуоттарын баайын барытын көрдөрдүбүт. Быыстапка түмүгүнэн өрөспүүбүлүкэ “Хотугу күндү баайа-дуола. Арассыыйа маастардара уонна худуоһунньуктара-2025” норуоттар икки ардыларынааҕы ХХ быыстапка-дьаарбаҥкаҕа “Бастыҥ эрэгийиэннээҕи экспозиция” номинацияҕа кыайда. Ону таһынан, дэлэгээссийэ олус элбэх наҕараадалаах кэллэ. Холобур, “Долгунча” ансаамбыл бэстибээл Гран-притын ылла, араас бириистээх миэстэлэри уонна  наҕараадалары Дьокуускай куорат, Эбээн-Бытантай, Муома уонна Нерюнгри улуустарын бэрэстэбиитэллэрэ ыллылар. Бүтүн Арассыыйатааҕы быыстапкаҕа Арктикаҕа олорор нуучча төрүт олохтоохторо  бастакытын кытыннылар. Ону таһынан Саха сирин  дэлэгээссийэтэ РФ Хотугу сирин уонна Уһук Илин аҕыйах ахсааннаах төрүт норуоттарын ассоциациятын Бүтүн Арассыыйатааҕы сийиэһигэр көхтөөхтүк кытынна.

Аан дойдуга барытыгар кэрэхсэтэр бииргэ үлэлээһин уопута

Константин Роббек бэлиэтээн эппитинэн, алмааһы хостуур хампаанньа  социальнай эппиэтинэстээх үлэлэргэ эрэ буолбакка,  суолу тэлээччинэн буолар уонна нэһилиэнньэҕэ, судаарыстыбаннай, муниципальнай былаас уорганнарыгар, Саха сиригэр бырамыысыланнас хампаанньаларыгар үтүө холобуру көрдөрөр. Хотугу сир аҕыйах ахсааннаах төрүт норуоттарын  тылларын, култуураларын уонна үгэстэрин харыстааһыҥҥа хайысхаламмыт сөбүлэһиигэ хампаанньа экэниэмикэ өттүнэн судургура суох усулуобуйатыгар илии баттааһына – хампаанньа социальнай эппиэтинэс тускулларын салгыы тутуһарын чаҕылхай көрдөрүүтэ.

Быһаарыы:

Саха сиригэр 2020 сыллааҕы биэрэпис чахчыларынан, Саха сиригэр Хотугу сир аҕыйах ахсааннаах төрүт норуоттарын 43 тыһыынча кэриҥэ бэрэстэбиитэлэ: эбэҥкилэр, эбээннэр, чукчалар, долганнар, дьүкээгирдэр олороллор. Ону таһынан өрөспүүбүлүкэ сокуонунан,  Походскайга уонна Русскай устьеҕа олорор нуучча төрүт олохтоохторун  этническэй бөлөҕө  Хотугу сир аҕыйах ахсааннаах төрүт норуоттарыгар тэҥнэһэр.

Андрей ШИЛОВ суруйуутуттан тылбаас.