АЛРОСА үлэһиттэрэ: үлэлииргэ усулуобуйа барыта баар

     Биһиги “Олохтоох каадырдары – бырамыысыланнаска” өрөспүүбүлүкэ бырайыагын чэрчитинэн карьераларын АЛРОСА-ны кытта ситимнээбит дьону кытта билиһиннэриини салгыыбыт. Бу тустаах бырайыак үлэлээбитэ биэс сылыгар Саха сирин уон тыһыынчаттан тахса олохтооҕо алмаас хампаанньатыгар кэлэн, ыра санаа оҥостубут үлэтигэр айа-тута сылдьар.

Арина Холмогорова: «Элбэх билиини ыллым!»

Арина Айхал­лааҕы хайаны байы­тар кэмбинээт түмүк­түүр “доводкатын” учаас­тагар 1-кы категориялаах инженер геологынан үлэлиир. Мэҥэ Хаҥалас улууһун Төхтүрүттэн төрүттээх. АЛРОСА-ҕа үлэ кинини бэйэтэ булбута диэн санаалаах. Алмаас хампаанньатыгар М.К.Ам­мосов аатынан Хотугулуу-Илиҥҥи федеральнай университет геологическай-чинчи­йэр факультетын бүтэрэн баран, 2022 сылтан үлэлиир. Эдэр исписэлиис:
– АЛРОСА курдук алмаас бөдөҥ тэрилтэтигэр үлэлиирбиттэн, чуо бу үлэлиир кэлэктииппэр түбэспиппиттэн олус үөрэбин, киэн туттабын. Кэлээт да, тута салалта уонна учаастак үлэһиттэрин өттүттэн улахан өйөбүл баарын билбитим. Манна үлэлии сылдьан, киэҥ билиини ылабын, онтубун быраактыкаҕа үөрүүнү кытта туһанабын.

22-лээх эдэркээн Арина алмаас хостооччулар олорор Айхал бөһүөлэктэрин сөбүлээбит:
– Айхал туһунан сырдык эрэ өйдөбүл миэхэ баар. Олус улахана суох, дьоҕус бөһүөлэк гынан баран, киһи эрэ санаата сытар, ыраас, уурбут-туппут курдук, үтүө дьон-сэргэ олорор сирэ. АЛРОСА кэлэктиибэ биир оннук. Аны, кэрэхсэбиллээҕэ диэн, олорор дьиэ төлөбүрүн хампаанньа бэйэтэ уйунар, 14-с нүөмэрдээх хайа байытар фабрикаҕа тиийэ барар-кэлэр оптуобуска босхо айанныыгын.

Виктория Евдокимова:
«Салгын туохтан турарын билэбин»

Удачнайдааҕы ХБК кэлим лабаратыарыйатыгар химии­чэскэй анаалыс лабараанынан үлэлиир Виктория Евдо­кимова Үөһээ Бүлүүт­тэн кэлбит. Кини:

– Мин салгынтан боруоба ылабын, тыас-уус кээмэйин, илиги­рээһин (вибрация) таһымын, сырдыгынан хааччыллыыны уонна электромагнитнай дьайыыны кээмэйдиибин. Ону быһаарар анал прибордары туһанабыт. Биһиги ол прибордары хол­боон баран, кинилэр хайдах усулуо­буйаҕа үлэлии сылдьалларын билэр туһуттан симиэнэҕэ үлэлии кэлбит суоппардарга, сы­­баарсыктарга уонна да атын үлэһиттэргэ түҥэтэбит. Үлэлээн бүттэхтэринэ, төттөрү хому­йан ылан, хомуллубут дааннайы көмпүүтэргэ киллэрэбит. Манна сөбүлүүрүм диэн – биир сиргэ хараҕаланан олорор үлэ буолбатах. Араас сыахтарынан, тус-туһунан оҥорон таһаарыы эбийиэктэринэн сылдьыах­тааххын. Үлэлиир сир салгыныгар химиичэскэй бэссэстибэлэр бааллар – фторидтар, сернай кислота, щелочь, тимир уонна марганец уо.д.а. – олор кээмэйдэрин быһаарабыт. Ону билэргэ прибордар уонна реактивтар көмөлөрүнэн анал методикалары туһанан анаалыс оҥоро­бут. Ол онно чопчу ханнык компонент төһө кээмэйдээҕэ тахсан кэлэр.
Виктория химик-технолог идэтин ХИФУ-га ылбыт. Бу иннинэ ылбыт идэтинэн Аллараа Халыма улууһун Черскэйигэр үлэлии сылдьыбыт. Онтон Удачнайдааҕы ха­­йа-байытар кэмбинээккэ үлэ миэстэтэ баарын истээт да, көһөн тиийэргэ быһаарыммыт. Удачнай кэмбинээтин туһунан кини туора дьонтон буол­бакка, аҕатыттан истибит буолан, бигэ эрэллээҕэ. Аҕата баахта ньыматынан автопуо­йас суоппарынан үлэлиир. АЛРОСА-ҕа үлэлиир быдан ордугун уонна туһалааҕын илэ бэйэтинэн билэр буоллаҕа.
Инньэ гынан, Виктория Удачнайга олорбута бэлиэр биир сыл буолбут. Кини бас­­таан утаа хайа тырааныспарын холбоһугар баар дэлби тэптэрии учаастагар лаба­раанынан киирбит. Ол кэнниттэн кэлим лабаратыары­йаҕа көспүт. Виктория – эдэр исписэлиис, ыччат тэрээһиннэрин көхтөөх кыттааччыта. Билигин Мииринэй куоракка ыытыллыахтаах “Кросс-Фит” диэн функциональнай тулуурдаах буолуу күрэхтэһиитигэр кыттаары бэлэмнэнэ сылдьар. Виктория:
– Удачнай дьоҕус, барыта субу чугас турар гына былааннаммытын, интэриниэт ситимэ үчүгэйдик хабарын, эрчиллэр саалалар, бассыайын баарын сөбүлээтим. Успуордунан дьарыктанарбын сөбүлүүбүн, нэдиэлэ түөрт күнүгэр дьарыктанабын. Хамнас үчүгэй. Көхтөөх олоҕу олорорго бары усулуобуйа толору баар, ол иһин доҕотторбун барыларын манна кэлиҥ диэн ыҥырабыт да, киһи барыта ылла да, туран кэлбэт, – диэн санаатын үллэстэр.

Дьулустаан Громов:
«Үлэбин, кэлэктииппин да сөбүлүүбүн!»

Дьулус­таан Громов – АЛРОСА Ньурбатааҕы хайа байытар кэм­бинээтин хайа ты­раа­ныс­па­рын сыа­ҕын дэлби тэптэрии үлэтэ ыытыллар учаастагар дэлби тэптэ­рээччинэн үлэлиир. Аан бастаан 2004 сыллаахха үлэтин “Нижнеленскэй” АУо-ҕа­ хайа оробуочайынан саҕа­лаабыт. Ол сылдьан проходчик идэтин баһылаабыт. Онтон дьэ 2008 сыллаахха анаан үөрэнэн, дэлби тэптэрээччи дастабырыанньатын ылан баран, “Анаабыр алмаастара” АУо геолог көрдүүр-чинчийэр биригээдэтигэр үлэҕэ киирбит. Ол кэнниттэн былырыыҥҥыттан Мииринэй – Ньурба ХБК-ҕа көспүт.
Дьулустаан биһигин ыйаабыт күндү сирэ – Мэҥэ Хаҥалас улууһа. Билигин дьиэ кэргэниниин Дьокуускайга олороллор. Кини үлэбит үрдүк эп­­пиэтинэһи ирдиир, ол гынан баран, олус интэриэһинэй диэн этэр:
– Билигин Накыыҥҥа хайа тырааныспарын сыаҕар дэлби тэптэрии ыытыллар учаастагар үлэлии сылдьабын. Манна аан бастакы күммүн субу бэҕэһээ буолбут курдук өйдүүбүн, кэлэктииби, оҥорон таһаарыыны кытта билиһиннэрбиттэрэ, инструктааһы үөрэппитим, ити курдук уон күннээх стажировканы ааспытым. Дэлби тэптэрээччи үлэтэ эппиэтинэстээх, ол эрээри, олус интэриэһинэй. Идэбит уустуга диэн, үгүстэргэ да курдук, хайдахтаах да күн-дьыл турдун, үлэ тохтообот. Оттон килиимэппит – са­­йынын сырылатан куйаас, оттон кыһынын бытарҕан тымныы буоларын билэҕит.
Дьулустаан үлэлиир кэлэктиибэ түмсүүлээх, хамаанданан үлэҕэ үөрүйэхтээх буолан, дэлби тэптэрии уустук уонна эппиэтинэстээх үлэтигэр олус көмөлөөҕүн бэлиэтиир:
– Үлэни судургутук быһаа­рар буоллахха, дэлби тэптэ­риигэ туттуллар матырыйаалы уонна сириэстибэлэри ылыы, туһааннаах сиригэр тиэрдии, карьер дэлби тэптэриллиэхтээх блогун иитэ ууруу. Оттон үлэ ситиһиллиэхтээх түмүгэ – блок былааннаммытын курдук, дэлби тэптэрил­лиэхтээх. Интэриэһинэйэ диэн, дэлби тэптэриллиэхтээх сирэ, ол эбэтэр блога, хаһан да тэбис-тэҥ буолбат, араастаһар. Онтон тутулуктанан, дэлби тэптэриини бэлэмниириҥ-­иитэриҥ араастаһар. Холобур, бэл, кыһыннары уулаах сытар сир баар буолар, аны, скважина да кээмэйэ араастаһар: кыра, орто дириҥнээх. Хайа маастардарын кытта сүбэлэһэн баран, тустаах сиргэ хайдах взрывчатканы туһанар ордугун бы­­һаарабыт. Онтуҥ хас сырыы аайы тус-туһунан буолар. Дэлби тэптэрээччинэн үлэлиир­гэ туох да ураты, киһиттэн таһынан хаачыстыба ирдэммэт. Сүрүнэ, үлэҕин сөбүлүөхтээххин уонна кэлэктиип тутуһар бэйэ-бэйэни убаастаһыы, бэйэ-бэйэҕэ көмөлөсүһүү «көмүс быраабылатын» тутуһуохтааххын.
Дьулустаан баахтанан үлэ кэнниттэн иллэҥ кэмигэр айылҕаҕа сылдьарын, бултуурун, дьиэ кэргэнин кытта бииргэ буоларын туохтааҕар да ордорор:
– Дьиэлээхтэрим кинилэрдиин уһуннук бииргэ буоларбыттан үөрэллэр. АЛРОСА-ҕа үлэ диэн миэхэ олох-дьаһах туруктаах уонна сарсыҥҥы күҥҥэ эрэллээх буоларын кытта ситимнээх. Идэбин, кэлэктииппин сөбүлүүбүн. Үлэбин уларытар санаам суох.

АЛРОСА олохтоох каадыры –
тыа сиригэр олорооччулары, ыччаты үлэҕэ ылар интэриэстээх

Алмаас хампаанньата үлэһиттэрин эбии үөрэттэриигэ улахан болҕомтону уурар, манна үлэлии сылдьан атын идэни баһылыахха сөп. Саҥа үлэлии кэлээччилэр түргэнник уонна уустугу көрсүбэккэ эрэ үөрүйэхтэнэллэригэр, бииргэ үлэлиир дьонун кытта уопсай тылы судургутук булуналларыгар, оҥорон таһаарыы соруктарын бииргэ көмөлөөн толороллоругар туһуламмыт үлэ тиһиктээхтик барар.
Ол да иһин АЛРОСА-ҕа баар оҥорон таһаарыыга олохтоммут настаабынньыктааһын (уһуйуу) бырагыраамата өрөспүүбүлүкэ Дьарыктаах буолууга судаарыстыбаннай кэмитиэтэ олоххо киллэрбит “Олохтоох каадырдары – бырамыысыланнаска” бырайыагар, дойдуга да бастыҥнар ахсааннарыгар сырыттаҕа.

Елена Калашникова, Дьарыктаах буолуу судаарыстыбаннай кэмитиэтин салайааччыта:
– Настаабынньык, үлэ киһитин тиэмэтэ 2023 сылга ту­­таах суолталанна. Бүгүҥҥү күннээххэ настаабынньыктааһыҥҥа наадыйыы күүһүрэн турар. Бу боппуруоһу учуонайдар да, быһаччы үлэлии сылдьааччылар да көхтөөхтүк ырытыһаллар. Биһиги бу үлэ түмүгүн кэнэҕэһин кэм ирдэбилигэр эппиэттиир, үлэнэн хааччыллыы кыһалҕатын быһаарыыга тирэх ньыма быһыытынан көрүөхпүтүн баҕарабыт. АЛРОСА оҥорон таһаарыытыгар олус үчүгэй уһуйуу (настаабынньыктааһын) диэн баар. Биһиги ону Арассыыйа Федерациятын Үлэҕэ уонна социальнай көмүскэллээх буолууга министиэристибэтэ тэри­йэр ыччаты үлэнэн хааччыйыы Бүтүн Арассыыйатааҕы куонкуруһугар уһуйуу институтун киллэрии үтүө холобурун быһыытынан киллэрбиппит. Өрөспүүбүлүкэтээҕи “Олохтоох каадыр­дары – бырамыысыланнаска” бырайыак АЛРОСА холобуругар олоҕуран, онно “Эдэр исписэлиис үлэҕэ үөрүйэхтэнэригэр, карьератын оҥосторугар көмөлөһүүгэ бастыҥ быраактыка” диэн номинацияҕа үһүс бочуоттаах миэстэни ылбыта. Саҥа үлэлии киирээччи үлэ тэрилтэтигэр үөрүйэхтэниитэ туох да охсуута, истириэһэ суох, этэҥҥэ ааһарыгар туһаайан итинник сыһыан олохтонуута, үлэһит үлэлиир көҕүн, ис үлэлиир кыаҕын улаатыннарарга көмөлөөх.

Хаартыскалар: АЛРОСА