Алыптаах аартыктары арыйан…

Уус Алдан улууһугар Суотту нэһилиэгин Хоноҕордооҕу «Түһүлгэ» СК «Алыптаах аартыктары арыйан…» сылаас тыыннаах олус истиҥ тэрээһин, көрсүһүү буолан ааста.

Кэрэ кэм күнэ тосхойон, сынньалаҥ киин тиэргэнигэр ытык дьоммут ааттарын-суолларын үйэтитэр  кэрэ көстүүлээх ыскамыайкалар кэккэлээтилэр.

2024 сыллаахха бырайыактанан (ааптар Гоголева Е.Н.) үлэҕэ киирбит дьиэ-кэргэн аллеятын ис хоһоонун толорон, ситэрэн биэрэр дьоһун олоҕу олорбут ытыктыыр-убаастыыр үтүө-мааны үлэһит дьоммут, элбэх оҕо күндү ийэлэрэ, үгүс сиэн, хос сиэн эйэҕэс эбээлэрэ — «Үлэ Кыһыл Знамята» уордьаннаах ыанньыксыт Мария Мартьяновна Охлопкова, тыыл ветерана Пётр Тимофеевич Татаринов, тыыл-үлэ ветерана, Суотту нэһилиэгин Бочуоттаах олохтооҕо, «Илгэ» ансаамбыл кыттыылааҕа, хомоҕой хоһоонньут, «Үлэҕэ килбиэнин иһин», «Ленин төрөөбүтэ 100 сылыгар» мэтээллэринэн наҕараадаламмыт Анастасия Вениаминовна Татаринова уонна тыыл-үлэ ветерана, «Лена» совхоз үтүөлээх үлэһитэ, Саха АССР “Ийэҕэ махтал” I ст., И.В. Сталин, Г.К. Жуков ааттарынан мэтээллэр, “Пятилетка эдэр гвардееһа” боруонса бэлиэ хаһаайката, «Илгэ» ансаамбыл кыттыылааҕа, оһуохайдьыт Розалия Николаевна Бубякина ааттарын үйэтитэр саҥа кэрэ көстүүлээх ыскамыайкалары арыйыы үөрүүлээх чааһа ыытылынна, ис сүрэхтэн эҕэрдэ тыл эгэлгэтэ этилиннэ. Бэлиэ тэрээһини иилээн-саҕалаан ыытта сынньалаҥ киин уус-уран салайааччыта, СР култууратын туйгуна В.С. Бубякина. Кыттыыны ыллылар үтүөкэн дьоммут оҕолоро, сиэннэрэ, ырыа-тойук аргыстаах, айар куттаах «Илгэ» ансаамбыл кыттыылаахтара, нэһилиэк дьаһалтата олохтоохторо.

Тэрээһин иккис чааһыгар аҕам саастаах ытык дьоммут “Илгэ” фольклорнай ансаамбыл ылбаҕай ырыаһыттара итии үүттээх чэйдээх сандалы тула мустан истиҥ көрсүһүүгэ, сэһэргэһиигэ кытыннылар. Киирии чааска СК салайааччыта СР муниципальнай сулууспатын туйгуна, ветерана, нэһилиэк бочуоттаах олохтооҕо Е.Н. Гоголева эҕэрдэ тыл эттэ, салгыы олохтоох библиотека үлэһитэ И.А. Осипова “XXI үйэ. Саха сирин култууратын кииннэрэ” 2024 с. тахсыбыт энциклопедияны ырытыы оҥорон билиһиннэрдэ.

Бу энциклопедия туһунан кылгастык сырдатар буоллахха, манна Саха сирин улуустарын, нэһилиэктэрин култуура кииннэрин үйэлээх историялара, ситиһиилэрэ, үлэлэрин уопута сырдатыллан биир кинигэҕэ түмүллэн аҕааччы киэҥ араҥатыгар ананан тахсыбыт. Бырайыак ааптарынан “Үйэ” СӨ бэчээттээн таһаарар кыһатын сүрүн редактора, генеральнай директора Николай Кривошапкин буолар, кинигэни Анна Захарова, Надежда Пельменева хомуйан оҥорбуттар. Энциклопедияҕа Саха сирин 40 нэһилиэнньэлээх пуунун культура тэрилтэлэрин уонна Дьокуускай куорат Үүнэр көлүөнэ театрын туһунан барыта 41 ыстатыйа киирбит. Ол иһигэр Суоттутааҕы “Мичээр” СК туһунан “Айар үлэ үөрүүтэ” уонна Хоноҕордооҕу “Түһүлгэ” СК сырдатар “Тэтими ыһыктыбакка” ыстатыйалар киирбиттэрэ кэрэхсэбиллээх. Манна нэһилиэкпит сынньалаҥ кииннэрин историялара, айымньылаах үлэлэрэ кэпсэнэр, ол курдук, “Илгэ” фольклорнай ансаамбыл, “Аартык” вокальнай-инструментальнай ансаамбыл, В.П. Свинобоев аатынан Суоттутааҕы народнай театр, айар түмсүүлэр, үҥкүү кэлэктииптэрэ, араас куруһуоктар үлэлэрэ сырдатыллыбыт, чаҕылхай хаартыскалар киирбиттэр.

Екатерина Николаевна ансаамбыл бары кыттыылаахтарыгар махтанан туран бу үйэлээх кинигэни, дьэрэкээн өҥнөөх сайыҥҥы былааттары сынньалаҥ киин аатыттан үөрүүлээх быһыыга-майгыга бэлэх оҥорон туттартаата. Ансаамбыл салайааччыта СӨ доруобуйа харыстабылын туйгуна, нэһилиэк бочуоттаах олохтооҕо А.М. Максимова эҕэрдэлээн, тэрийээччилэргэ махтанан, ансаамбыл аатыттан минньигэс торт бэлэх уунна. Ол кэнниттэн ансаамбыл «Саргылардаах сахаларбыт» уонна «Барыта үчүгэй» ырыаларынан айылҕа көстүүтүгэр уһуллубут видеоклиптарын мустубут дьон сэҥээрэн, сөҕөн-махтайан көрдүбүт. Ансаамбыл солистката, элбэх ырыа куонкурсун лауреата уонна дипломана, хоһоонньут, ырыа айааччы, икки кинигэ автора, нэһилиэк бочуоттаах олохтооҕо А.Е. Степанова-Тускулаана «Уран тыл оһуора» өрөспүүбүлүкэтээҕи айар түмсүү салайааччыта Р.Н. Тимофеева-Михайлова хомуйан таһааттарбыт «Олоҕу таптыахха», «Оҕолорго кэпсээннэр» диэн икки саҥа кинигэни олохтоох библиотека пуондатыгар бэлэх уунна. Бу кэрэхсэбиллээх кинигэлэргэ Анастасия Егоровна мелодиятыгар Ала Соболоох сайылык туһунан ырыа уонна Горнай улууһун Малтааны нэһилиэгин гимнэ, оҕолорго аналлаах 3 тэттик кэпсээнэ киирбиттэр.
Сынньалаҥҥа далбар хотуттар араас моһуоннаах сахалыы таҥастарын кэтэн хааман көрдөрбүттэрэ тэрээһини олус киэргэттэ, дьон биһирэбилин ылла.

Ис сүрэхтэн саҕыллар үтүө этиилэр, баҕа санаалар, эҕэрдэ, махтал тыллар этиллэн, ылбаҕай ырыалар ылланан, ирэ-хоро кэпсэтэн, үөрэн-көтөн, кэрэ киэһэ түмүктэннэ. Кэнчээри ыччакка үтүө холобур буолар, кэрэни-сырдыгы саҕар биир умнуллубат истиҥ күҥҥэ барҕа махтал буолуохтун, дойдубут үүнэ-чэчирии сайда туруохтун.

Ирина Осипова

Хаартыскалар ааптар тиксэриилэрэ