Аммалар былыргы саха таҥаһын, малларын сөргүттүлэр

Share

17-с төгүлүн ыытыллар Олоҥхо ыһыаҕын биир сүрүн, кэрэ-бэлиэ тэрээһининэн «Тиллибит чахчылар» диэн этнограф, РСФСР ускуустубатын үтүөлээх диэйэтэлэ, САССР норуодунай худуоһунньуга М.М. Носов үлэлэринэн 17-19 үйэлэр таҥастарын, киэргэллэрин сөргүппүт үлэлэри көрүү буолла.

Бастаан худуоһунньук Михаил Носов хартыыналарын тутан киллэрэн, түһүлгэни кэритэн көрдөрдүлэр. Ол кэнниттэн улахан сундуугу киллэрэн, саха төрүт култууратын эркээйи бэлиэлэрин — чороону, кытыйаны, матаарчаҕы, олбоҕу, чаппарааҕы, ойуулаах суорҕаны, бууктаах сону, саһыл тириилэрин, о.д.а. таһааран көрдөрдүлэр. Бу эмиэ худуоһунньук хартыыналарыттан сөргүтүллэн оҥоһуллубут маллар.
Дьэ, онтон Далбар Хотуттар 17-с үйэ таҥаһын таҥнан, чаппараахтары тутан киирдилэр. Ситэри симэммит симэхтээх аты түһүлгэҕэ таһаарбыттарын, дьон-сэргэ кэрэхсии көрдө.
Сүрүн түгэнинэн кийиит кыыһы таҥыннарыы буолла. Таҥаһа, киэргэлэ, эчи, уранын, сиэдэрэйин!

Өбүгэлэрбит бу курдук таҥнан-симэнэн сырыттахтара, ону илэ көрөр ураты туругу бэлэхтиир.
Михаил Носов археология, этнография матырыйаалларын туһанан, былыргы саха таҥаһын үөрэтэн, чинчийэн, үүт-үкчү үтүгүннэрэн уруһуйдаан хаалларбыта, кэлэр көлүөнэлэргэ сүдү бэлэх, кэрэ кэһии буолар. Кини дьиҥ чахчыны кэрэһилиир үлэлэрэ суохтара буоллар, саха төрүт таҥаһа, маллара умнуллубут буолуохтарын сөп этэ.

Кини хартыыналарыттан көрөн, сөргүтүү үлэтин Амма улууһун маастардара, уустара оҥорбуттар.Ол курдук, саха таҥаһын Соморсунтан, Бөтүҥтэн, Сулҕаччыттан иистэнньэҥнэр тикпиттэр. Амма уустара, иистэнньэҥнэрэ — ат симэҕин, сатаҕайдар — дьахтар кыһыҥҥы таҥаһын, эмистэр — саха балаҕаныгар оҕо муннугун, болугурдар — дьахтар хаһыаччыгын, чапчылҕаннар — булчут тэрилин, абаҕалар — халадаайы, өттүк симэҕин, чакырдар — муостаах, нуоҕайдаах бэргэһэни, амма-наахаралар — хомуһуол сону, туостан оҥоһуктары, мээндигилэр — саха төрүт таҥаһын уустаан-ураннаан уһаммыттар, чочуйбуттар. Маастардары сыанаҕа таһааран, ааттарын ааттаан, чиэстээтилэр.

Кинилэр үлэлэрэ уран куту уһугуннардылар, кэрэни кэрэхсэтэн, үрдүккэ, үтүөҕэ угуйдулар.

Recent Posts

  • Сонуннар
  • Сүрүн

Бүгүн сорох сиринэн -21-26°С кыраадыс тымныы буолуоҕа

Бүгүн, ахсынньы 21 күнүгэр, өрөспүүбүлүкэ баһыйар үгүс өттүгэр кыралаан хаардыаҕа. Халымаҕа, Аллайыахаҕа хаар сөбүгэр түһүөҕэ.…

1 час ago
  • Гороскоп
  • Интэриэһинэй
  • Сонуннар

Күннээҕи гороскоп: ахсынньы 21 күнэ

Бүгүн Күн салайар күнэ — өрөбүл. Онон айар-тутар эрчим, үөрүү-көтүү уонна сырдык баһылыаҕа. Онуоха эбии,…

2 часа ago
  • Сонуннар
  • Уопсастыба

Кыһын — «Хюгге» кэмэ

Cаҥа дьылы кэтэһии бырааһынньыктааҕар ордук үчүгэй, күүтүүлээх, күндү курдук буолар. Оннук күндү кэтэһиини биһиги бэйэбит…

14 часов ago
  • Сонуннар
  • Уопсастыба
  • Ыйыт - хоруйдуубут

Ыйыт-хоруйдуубут: Дьонтон иэһи ирдээһин бэрээдэгэ хайдах уларыйыаҕай?

Ыйытыыга Арассыыйа ФНС Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр управлениетын 1 разрядтаах исписэлииһэ Пелагея Гуляева маннык хоруйдаата: — Арассыыйа ФНС саайтыгар…

14 часов ago
  • Сонуннар
  • Спорт
  • Уопсастыба

Саха сиригэр нэһилиэнньэ 60%-тан тахсата успуордунан дьарыктанар

Быйыл 3-тэн 79-гар диэри саастаах нэһилиэнньэ уопсай ахсааныттан физическэй култууранан уонна успуордунан систиэмэлээхтик дьарыктанар дьон…

15 часов ago
  • Сонуннар
  • Сүрүн

2026 сылга биэнсийэ ордук үрдүүр эрэгийиэннэрэ ааттаннылар

РИА Новости ааҕан-суоттаан таһаарбытынан, эһиил дойдуга сааһынан страховой биэнсийэ барыларыттан ордук Чукоткаҕа үрдүөҕэ, онно эбиллиитэ…

15 часов ago