Анастасия Добрянцева: «Суруналыыс судургу уонна түргэн-тарҕан буолуохтаах»»

Быйыл ВГТРК «Саха хампаанньа» 20 сыллаах үбүлүөйэ. Бу тэрилтэҕэ уон биирис сылын үлэлиир талааннаах суруналыыс, кэрэспэдьиэн, биэриилэр ааптардара, Арассыыйа суруналыыстарын сойууһун чилиэнэ Анастасия Добрянцева “Саха сирэ” сайтка ыалдьыттыыр.

Суруналыыстыка эйгэтигигэр киириим

• Биһиги эйигин элбэхтэ тэлэбиисэргэ көрөбүт. Айаннарга сылдьаҕын, интэриэһинэй сюжеттары таһаараҕыт. Суруналыыс быһыытынан үлэҕин хайдах саҕалаабытыҥ туһунан сэһэргиэҥ дуо?
• ВГТРК Саха көрдөрөр-иһитиннэрэр хампаанньа үлэтин кулун тутар 14 күнүгэр саҕалаабыта. Бу күн бастакы “Вести-Саха” информационнай биэрии тахсыбыта. Мин бу биэрии кэрэспэдьиэнэ буолабын. Салайааччыбыт Гоголева Ирина Ивановна, РФ суруналыыстарын сойууһун чилиэнэ, “ТЭФИ эрэгийиэн -2009” хаһаайката, талааннаах суруналыыс салайар. Үлэбит хайысхатын, ис куукунатын барытын иһиттэн билэр. Уопсайа икки блогунан арахсан үлэлиибит. Сахалыы уонна нууччалыы диэҥҥэ. Икки блокка биэстии суруналыыс үлэлиир. Уопсайа онуобут. Блоктарынан иккилии шеф-эрэдээктэрдээхпит уонна сонуннарга түөрт ыытааччылаахпыт. Маны сэргэ режиссердар, оператордар, монтажердар, тиэхиньиктэр, суоппардар үлэлииллэр. Кинилэрэ суох туох да үлэ кыайтарбат буоллаҕа. Кэлэктииппит олус иллээх, бары доҕордуу сыһыаннаахпыт. Бииргэ түмсэн үлэлиибит. Мин 2019 сыллаахтан “Дойдум кэскилэ” биэриигэ үлэлээбитим. Бу бырайыагы Руслана Максимова төрүттээбитэ. Онтон салгыы кини миэхэ туттарбыта.

• Элбэх улуустары кэрийэн сюжет оҥороҕут. Ардыгар айаннаан кэлиэххитигэр диэри ол сюжет номнуо тэлэбиисэргэ көстөр. Дьэ, үлэҥ ис куукунатын сырдат эрэ.

• Мин 2013 сыллаахха “Вести” ханаалга кастиҥҥа аан бастаан кэлбит күммүн умнубаппын. Ити сыл сэтинньи ыйыттан үлэбин саҕалаабытым. Үлэлиир кэмим устата өрөспүүбүлүкэ бары улуустарын кэрийдим диэхпин сөп. Суруналыыс сыралаах үлэтин маннык айаннарга сылдьан, улуустары кэрийэн билбитим.

Биһиги оннук, ардыгар айаннаан кэлиэхпит иннинэ сюжеттарбыт бэлэмнэнэн тахсаллар. Ону ыытарга эмиэ үгүс сыралаах буолар.  Улахан тэрээһиннэргэ биһиги хайаан да үлэлиибит. Ол курдук 2019 сыллаахха Амма улууһугар спартакиадаҕа ньиргиччи үлэлээбиппит.  Онно пресс-кииҥҥэ биһиэхэ, тэлэбиидэнньэ үлэһиттэригэр, туспа хос биэрбиттэрэ. Үлэбитигэр тас тыас-уус иһиллибэт туспа хостоох буолабыт.  Оттон спартакиадаҕа син биир дьон саҥата-иҥэтэ, киирии-тахсыы элбэх буоллаҕа. Онно мин тас саҥа-иҥэ, тыас-уус мэһэйдээбэтин диэн утуйар мөһөөччүк суорҕанын иһигэр олорон эрэ саҥарар этим. Оннук усулуобуйаҕа үлэлээн сюжеттарбытын ыытааччыбыт. Командировкаларга, айаҥҥа сырыттахха араас буолар. Тоҕо эрэ сорох дьон суруналыыс үлэтин олус чэпчэки курдук санааччылар. Дьиҥэр оннук буолбатах. Тиийдиҥ да микрофоҥҥун уурдуҥ да бүттэ диэн буолбатах. Үлэбит хаамыыта үксүн ыксаллаах быһыы-майгы буолар. Саас халаан уута, сайын ойуур баһаардара. Араас балаһыанньа да буолааччы.

• Ханнык эмэ өйдөөн хаалбыт түгэҥҥиттэн кэпсиэҥ буолаарай…
• Кэпсиир буоллахха, биир түгэн өйбөр хаалан хаалбыт. Ыам ыйа. Мин сарсыарда үлэбэр кэлбитим, арай Аммаҕа халаан уута кэлбитин туһунан эттилэр. “Настя, суһаллык Аммалыыр буоллуҥ”, — диэтилэр. Хайыахпытыный, төттөрү дьиэбэр тиийэн уу саппыкыта кэтэн Аммалаатыбыт. Эбэни туораан баран Амма таксыытын буламмыт операторбытын кытта айаны туттубут. Бу сылдьан быыспар ханна тиийиэхтээхпин, кимнээҕи көрсүөхтээхпин барытын быһаарсабын. Тутатына Бөтүҥҥэ баһылык Акулина Васильевнаҕа эрийдим. “Настя, кэл, көрсүөхпүт”, — диэтэ. Тиийбиппит букатын суһал быһыы-майгы эбит. Киин балыыһаларын туһаайытынан уу суолу тоҕо анньан кэбиспит. Тута айаннаан тиийээт суһаллык ону уһуллубут, дьону-сэргэни көрсөн кэпсэттибит.  Үлэ-хамнас тута саҕаланнаҕа ити. Ити кэмҥэ аны Аммалыыр суолу уу быһан эрэр диэн буолла. Түргэнник массыынанан туоруу охсуохха диэн буолла. Дьаһалта массыына биэрэн ууну уу диэбэккэ туораабыппыт. Сарсыныгар эмсэҕэлээбит ыалларынан сылдьан дьиэ иһин устуохтаах этибит. Онно эмиэ дьон иннилэринэн буолан, ууга барбыт ыалларынан сылдьан сюжет устубуппут. Ити устубут матырыйаалларбыт барыта Москваҕа ыытыллыбыттара. Федеральнай ханаалларга көрдөрбүттэрэ.
• Ойуур баһаардарыгар эмиэ сылдьыбыккын көрбүппүт. Хайдах тэринэн, оҥостон барааччыгытый?
• Ойуур баһаардарыгар барарга эмиэ барыта кыл тыынынан, ыксалынан этэ. Биир сарсыарда сабыс-саҥа атыыласпыт кроссовкабын кэтэн, оҥостон аҕай үлэбэр кэллим. Саҥа киирэппин кытта: “Настя, куорат Табаҕатын таһыгар ойуур баһаара турбут, суһаллык онно бараҕыт” диэтилэр. Санаабар хайдах эрэ Табаҕаны уста охсуохпут уонна начаас төннүөхпүт дии санаабытым. Онтум баара, арай тиийбиппит ойуур баһаардарын умулларааччылар мустар баазалара кураанах. Бары ойуурга баһаар умуруора сылдьаллар, онон баһаарынайдартан кими да көрсүбэтибит. Асчыттар эрэ бааллар. Операторбынаан үлэһиттэри кытта кэпсэтээри буруо баар сиригэр тиийэргэ сананныбыт. Балачча уһуннук хааман барыларын кытта кыра-кыралаан кэпсэппиппит, устубуппут. Сабыс-саҥа кроссовкам кутаҕа, бадарааҥҥа дьаабыламмыта аҕай. Ону ол диэбэккэ, тыаны кэһии да кэһии. Үлэ үгэнигэр киһи оннук кыра кыһалҕаҕа кыһаммат буолар. Үлэлии сылдьан көрдөхпүнэ, ойуур умайа турар уота ыраах курдук этэ, ону бэйэм саҥара-саҥара уста туран биирдэ өйдөөбүтүм, арай уотум бу кэлбит, аттыбытыгар чугаһаабыт. Уот наһаа түргэнник тарҕанарын онно көрөн соһуйбутум. Түргэн-түргэнник үлэлээт, ууга түһэ-түһэ, аппаратурабытын соспутунан төттөрү хаампыппыт.

Күөх рейс буолан тиийбитим

• Биир маннык өйдөөн хаалбыт түгэним ыраах хоту Муома улууһугар таһаҕас тиэрдэр сөмөлүөтүнэн барсыбытым буолар. Арай сарсын Муомаҕа көтөҕүн диэн буолла. Сарсыарда пуорка кэлбитим, таблоҕа туох да сурук-бичик суох. Дьиктиргии санаатым уонна справочнайга тиийэн Муомаҕа көтүөхтээх сөмөлүөтү ыйыттым. Регистрацияҕа арай кыргыттар күлэ-күлэ “Якутск-Хонуу” диэн билиэппин биэрдилэр. Оптуобуһунан сөмөлүөккэ тиийиэхтэхпин. Арай наһаа улахан оптуобус кэлэн турар эбит. Оччо улахан оптуобуска собус-соҕотох киирдим. Оптуобус суоппара эмиэ күлэр. Айаннаан таһаҕас тиэйэр сөмөлүөттэргэ тиийдибит. Сөмөлүөттэр быыстарыттан бэйэм сөмөлүөппүн буллум. Экипажтарым эмиэ күлэллэр. Киирбитим, сөмөлүөт иһэ барыта өрөһөлүү хортуоппуй, аҕыйах дьааһык сымыыт баар. Стюарт уол миигин миэстэ булан олорто. Мин онно киирээт тута үлэбин саҕалаабытынан барбытым. Бэйэм оператордыыбын, саҥарабын. Сөмөлүөт хайдах көтөрүн барытын уһуллум. Икки аҥаар чаас устата хаһан да харахтаабатах кэрэ айылҕабын көрбүтүм. Дууһам ыллыы-ыллыы хортуоппуйдары кытта этэҥҥэ айаннаан тиийбиппин билиҥҥэ диэри умнубаппын. Хонууга тиийээт тута устубутунан, интервьюны ылбытынан барбытым. Начаас икки ардыгар барытын устааппын кытта аны төттөрү сөмөлүөтүнэн көтөбүт. Наһаа табыллыбыт сюжет этэ. Итинник күөх рейсинэн Дьааҥыга эмиэ көтөн турардаахпын.

Судургу майгы, түргэн-тарҕан буолуу көмөлөһөр

• Суруналыыстыка уустук үлэтигэр майгыҥ ханнык хаачыстыбалара көмөлөһөллөрүй?

• Биһиги үлэбит специфическэй, сюжет устан кэлэн баран аны тиэкиспитин суруйабыт. Ханнык каадыры устубуппутунан көрөн суруйабыт. Онтон салгыы монтажка олоробут. Манна барытыгар хамаанда үлэлиир. Тугу да сыыһыа суохтаахпыт, информацияны тиэрдии диэн улахан эппиэтинэстээх үлэ буолар. Хас биирдии сылдьыбыт улууспут барыта туспа устуоруйалаах, сиэрдээх-туомнаах. Барыларыгар наһаа махтанабын. Алгыстаах алаадьынан, чороонноох кымыһынан көрсөөччүлэр. Саамай өйдөөн хаалбыт улууһум Өлүөхүмэ этэ. Өлүөхүмэ суола-ииһэ саас быстан хаалар. Хайа үрэхтэрин туораан, биэрэк кытыытынан айаннар…Түүн тиийбиппит. Наһаа үчүгэй гостиницаҕа олордубуттара. Ыарахан айан кэнниттэн сылаас чэй, сымнаҕас орон суруналыыстарга наһаа сыаналанарын бэйэҥ да билэриҥ буолуо. Мээнэ киһи суруналыыс буолар кыаҕа суох. Дьону кытта үлэ, алтыһыы буолар. Хас биирдии киһи ураты майгытыгар сөптөөх сыһыаны булуу. Сорох дьон камераттан куттаналлар. Тылгар киллэрэн устарга тэлэбиидэнньэ суруналыыһа психолог курдук буолар. Дьону кытта уопсай тылы булуу, судургу майгы, түргэн-тарҕан буолуу бу суруналыыс саамай сүрүн хаачыстыбата дии саныыбын. Тиийбит сирбитигэр балаһыанньаҕа түргэнник киирэ охсуу улахан суолталаах.

Ийэ уонна суруналыыс

• Эн ийэ киһи маннык ыраах айаннарга сылдьаргын чугас дьонуҥ хайдах ылыналларый?
• Чугас дьонум өйүүллэр, өйдүүллэр. Оҕолорум номнуо үөрэнэн хаалбыттар. “Үчүгэйдик устан кэлээр” дии хаалааччылар.
• Дьоҥҥо ханнык хаачыстыбаны ордороҕун? Олоххо тутуһар санааҥ.
• Мин аһаҕас, эппиэтинэстээх, үлэһит, ис киирбэх, сэргэх дьону астынабын. Оннук дьон миигин тулалыыр. Олохпор туохтан да толлубакка инниҥ хоту баран ис диэн санааны тутуһабын. Олох ыарахатарыттан чаҕыйбакка киһи эрэллээхтик айаннаан иһиэхтээх. Түгэнинэн туһанан кэллиэгэлэрбин буолаары турар 20 сыллаах үбүлүөйбүтүнэн итиитик-истиҥник эҕэрдэлиибин. Биэриилэрбит дьоҥҥо туһаны аҕала туралларыгар баҕарабын. Элбэх сэргэх саҥа сюжеттары, эпиирдэрбит тиэхиньиичэскэй күчүмэҕэйэ суох тахса туралларыгар баҕарабын. “Вести-Саха” биэриини көтүппэккэ көрүҥ.