Аны кыһыҥҥа диэри тахсар киинэлэр

Саха сиригэр киинэ устуутун “кинобум” диэн ааттыыр кэмнэрин ааспытынан ааҕыахха сөп. Өскөтүн биэс-алта сыл анараа өттүгэр биир сезоҥҥа сүүрбэччэ бырайыак сүрэхтэнэр эбит буоллаҕына, билигин, үгэс курдук, уону кыайбат үлэ сыл иһигэр оҥоһуллар. Ол оннугар бу бырайыактар бары кэриэтэ идэтийбит киинэһиттэр оҥорбут үрдүк таһымнаах хартыыналара буолаллар. Саҥа дьылга диэри ханнык саҥа киинэлэр тахсаллара күүтүллэрий?

Георгий Николаев: “Атын эрэгийиэннэр ымсыыраллар”

Арассыыйа үрдүнэн киинэ тыйаатырдара бэрт ыарахан кэмнэри ааһына сатыы олороллор. Арҕаа дойдулар сааҥсыйалара урбаан бу эйгэтин эмиэ биллэрдик хаарыйдылар — Голливуд хас даҕаны улахан хампаанньата биһиги дойдубутугар саҥа киинэлэрин көрдөрбөт буолбута. Дьиҥэр, омук сириттэн бэрт элбэх уус-уран киинэ киирэр эрээри, күүстээх рекламанан өйөнөр, көрөөччүнү эрдэттэн мэҥиэлиир бырайыактар киирбэт буолбуттара киинэ тыйаатырдарга барыс киириитин лаппа аччатта. Бу уку-сакы көстүү ортотугар Саха сирэ чорбойор — сааланы толоруу көрдөрүүтүнэн дойду үрдүнэн бастыҥ эрэгийиэнинэн биһиги өрөспүүбүлүкэбит буолбут.

“Кэскил‑4” (премьерата атырдьах ыйын 31 күнүгэр күүтүллэр)

Дьиҥэр, бу бырайыак бүтэһиктээх аата биллэ илик. Бырайыак аатырбыт “Кэскил” киинэҕэ сигэнэрэ көөчүктээһиҥҥэ майгынныыр эрээри, оруннаах — бу бырайыакка “ДетСАТ” бөлөх устубут киинэлэрин үгүс дьоруойдара көстүөхтэрэ. Социальнай ситимнэргэ тахсар кылгас видеолары көрөн “Аббаан”, “Вероника” курдук киинэ дьоруойдара бу киинэҕэ баар буолалларын өйдүөххэ сөп. Ону кытта аныгы кэм саҥа “сулустара” кыттыыны ылаллар. Сураҕынан, бу киинэ ис хоһооно дэриэбинэҕэ быыбар айдаанын тула үһү. Бырайыак салайааччыта Дмитрий Шадрин этэринэн, бу киинэни “детсаттар” урукку ньымаларынан, “үөрэ-көтө, үлэттэн дуоһуйа” уста сылдьаллар үһү.

“Лоокуут уонна Ньургуһун” (балаҕан ыйын ортотугар)

Константин Тимофеев устубут киинэтин премьератын, дьиҥэр, өссө ааспыт 2023 сылга күүппүппүт. Ол эрэн, киинэ оҥоруу аҥаардас камераҕа устуунан түмүктэммэт. Монтаж, тыас-уус таҥааһына уонна да араас ымпыга-чымпыга төһө баҕарар өр оҥоһуллуон сөп. Саха сирин тыйаатырдарыгар элбэхтик турбут Тимофей Сметанин айымньыта киинэҕэ хайдах буолан тахсарын дьэ бу күһүн көрөрбүт буолуо. Билигин биллэринэн, Саха тыйаатырыгар турбут испэктээккэ оонньообут Ирина Никифорова, Иннокентий Луковцев, Петр Садовников, Айаал Аммосов бу киинэҕэ кыттыбыттара биллэр. Ол эрэн, Тимофеев хартыынатыгар атын оруоллары толороллор. Холобур, тыйаатыр сыанатыгар Ньургуһуну оонньообут Ирина Никифорова бу сырыыга Ньургуһун ийэтин оруолун толорор. Лоокуут тапталлааҕын киинэҕэ Мария Михалева оонньуур.

“Эт” (быһа холоон алтынньыга тахсыахтаах)

Ковид кэмигэр Аммаҕа уһуллубут “Ыт” бырайыак салгыыта эмиэ икки суолталаах кылгас омонимынан ааттаммыт. Маҥнайгы кылгас кэпсээннэртэн турар хомуурунньук дэриэбинэ олоҕун туһунан этэ. Бу сырыыга, Бурнашев уонна Давыдов холбоһуктаах үлэлэрэ куорат олоҕун көрдөрөр кылгас кэпсээннэр буолуохтара. Амматтан төрүттээх режиссердар устуу үлэтин номнуо түмүктээн, билигин таҥыы үлэтигэр сылдьаллар. Улахан экраннарга быракаат түмүктэммитин кэнниттэн киинэ Ростелеком Wink диэн ааттаах стриминговай сервиһигэр көстүөҕэ — бырайыак саҕаланыан иннинэ бу хампаанньаны кытта дуогабар түһэрсиллибит.

“Хапсыһыы” (алтынньыга эбэтэр сэтинньи маҥнайгы күннэригэр)

“Миигин кытта үҥкүүлээ” диэн ааттаах бастакы киинэтинэн көрөөччү тапталын сүүйбүт эдэр режиссер Никандр Федоров аатырбыт тустуук дьылҕатын туһунан киинэтин бу күһүн көрүөхпүт. Вячеслав Карпов олоҕун туһунан суруйбут “Очурга оҕустарыы. Кыайыыга кынаттаныы” кинигэттэн айар иэйиилэнэн үһүс толору миэтэрэлээх хартыынатын саҕалаабыта. Бырайыакка туох баар күүһүн-уоҕун уурбута көстөр, оннооҕор сүрүн оруолу режиссер бэйэтэ толорор. Быйыл тустууга сыһыаннаах икки киинэ тахсар — “Хапсыһыы” кэнниттэн Дмитрий Коркин туһунан Михаил Лукачевскай уус-уран туруоруутун көрүөхпүт. Онон бу Никандр Федоров бу киинэтэ тэҥнэнэр, ырытыллар дьылҕалаах, күүтүүлээх хартыына.

“Олох амтана” (быһа холоон сэтинньи-ахсынньы диэки)

Саха сирин бастакы идэтийбит режиссера Алексей Романов 1986 сыллаахха устубут дипломнай үлэтэ — “Мааппа”, аныгылыы эттэххэ, “культовай” киинэ буолар. Сахалыы саҥалаах бастакы киинэ сахаларга улахан суолталаах, кэлэр кэми кэрэһилиир үлэ буолбута. Быйыл Алексей Романов Николай Заболоцкай айымньытыгар хаттаан төннөн толору миэтэрэлээх уус-уран киинэни уһулла. “Сахафильм” хампаанньа аныгы үйэ биэрбит кыаҕын толору туһанан, саҥа устар, таҥар ньымалары түмэн устубут киинэтин бу кыһын көрүөхпүт. Сценарийы Люба Борисова суруйбут.

“Тимир” (ахсынньыга былааҥҥа турар)

Режиссер Николай Корякин Ютубка киинэ тула сонуннары, киинэҕэ сыһыаннаах аралдьытар биэриилэри оҥорор блогер быһыытынан биллэр. Ону кытта NIKOLAYATE диэн ааттаах ханаалыгар “Убаһа этэ” уонна “Абырах” диэн ааттаах кылгас уус-уран киинэлэри оҥорон таһаарбыта киинэ эйгэтигэр улахан тыаһы-ууһу таһаарбыта. Быдьар тылынан үөхсэр дьоруойдардаах тыйыс ис хоһоонноох кэпсээннэр саха киинэтин таптааччылар икки ардыларыгар “маннык киинэни устуохха сөп дуо?” диэн ис хоһоонноох улахан мөккүөрү үөскэппиттэрэ. Корякин “Тимир” диэн ааттаммыт улахан бырайыагын “хара” монтаһын көрбүт дьон, бу үлэ “Убаһа этигэр” майгыннаабат, дириҥ ис хоһоонноох, социальнай киинэ диэн этэллэр. Киинэҕэ Роман Дорофеев, Жанна Ксенофонтова курдук артыыстар оонньууллар, кинилэри кытта “Убаһа этэ”, “Абырах” сүрүн дьоруойа Дмитрий Алексеев уһуллар. Дьэ, көрүөхпүт.

“Зина уонна Леха” (Саҥа дьыллааҕы бырааһынньыктар кэмнэригэр)

Алексей Михайлов ситиһиилээх бырайыагын иккис чааһа уһулларын туһунан киинэ тахсаатын кытта биллэрбитэ. Зина уонна Леха, социальнай ситимнэргэ кылгас күлүүлээх роликтар дьоруойдара, киэҥ экраннарга тахсан үчүгэй каассаны биэрбиттэрэ. Саҥа кэмиэдьийэ тахсар кэмиттэн сылыктаатахха, Саҥа дьыллааҕы сүпсүлгэн туһунан буолара буолуо. Саха сиринээҕи “Елки” буолан таҕыстаҕына, соһуйуохпут суоҕа.

“Мин аатым Таптал” (2024 сыл, олунньу 14 күнэ)

“Кэрэл” уонна “Дьулуур. Мас-рестлинг” ситиһиилээх продюсерскай бырайыактар режиссердара Валентин Макаров Тапталлаахтар күннэригэр саҥа романтическай кэмиэдьийэни таһаарыахтаах. Валентин идэтин уларытан, Саха тыйаатырыттан “Сахафильм” хампаанньаҕа көспүтэ тыйаатыры таптааччылары хомотор эрээри, киинэни таптааччылары үөрдэр. Ситиһиилээх киинэ ырысыабын таайбыт, көрөөччү сүрэҕин сүүйбүт режиссер саҥа киинэтэ барыбытын үөрдүө диэн эрэнэбит. Көрөөччүтүн толору астыннарар гына Макаров саҥа таптал туһунан ырыа суруйан киинэтигэр сүрэхтиирэ буоллар?

Георгий Николаев, өрөспүүбүлүкэ биир бастыҥ киинэ тыйаатырын бас-көс киһитэ бу балаһыанньа туһунан маннык этэр:

— Атын эрэгийиэннэргэ үлэлиир кэллиэгэлэрбит кистээбэккэ ымсыыраллар — бэйэ киинэтин быракаата, кырдьык, олус күүскэ көмөлөһөр. Аан дойду улахан блокбастердара кэлбэт буолбуттарыттан ыла, Арассыыйаҕа сааланы өр кэмҥэ толорор премьералар олуһун аҕыйаатылар. Оттон биһиэхэ быыс кэми толорор кыах баар — сахалыы саҥалаах киинэлэр үчүгэй каассаны биэрэр буолбуттара ыраатта. Билигин уһун кэмҥэ көрөөччүнү аҕалар кыахтаннылар, холобур, Люба Борисова киинэлэрэ хас даҕаны ыйдаах быракаакка сылдьыбыттара. Оннооҕор өссө аат оҥосто илик эдэр режиссер Илларион Яковлев устубут ыччакка анаммыт мелодрама кэмиэдьийэтэ
уһун быракааты биэрбитэ. Олохтоох режиссердар бэйэлэрин көрөөччүлэрин өйдүүргэ, кинилэри кытта сөптөөхтүк алтыһарга үөрэнэн иһэллэр.

Георгий Николаев саха киинэһиттэрин өссө биир хайысхаҕа хайгыыр — киинэлэрэ тахсар кэмин эрдэттэн былааннаан, быракаат сеткатыгар киллэриигэ бэрээдэктэммиттэрин. Балаҕан ыйыттан олунньуга диэри ханнык киинэлэр хаһан тахсалларын барыла баар. Чопчу ыйыллыбыт кэмигэр тахсалларын ким да мэктиэлиир кыаҕа суох эрээри, үгүстэрин былаан хоту көрүөхпүт диэн эрэл баар.