Аныгыскы паралимпиадаҕа өссө биир эрэллэннибит

Соторутааҕыта успуорт эйгэтиттэн өссө биир үөрүүлээх сонун кэллэ. Эдэркээн Айаал Сивцев паралимпиецтарга чэпчэки атлетикаҕа дьаадыраны анньыыга аан дойду призера буолбут. Онон төлөпүөнүн нүөмэрин булаат, сып-сап кэпсэттибит.

Улахан успуорка кэлии

— Айаал, саха успуордугар биир тахсан эрэр саҥа аат буоллаҕыҥ. Онон кимтэн кииннээххин, хантан хааннааххын ааҕааччыларга билиһиннэриэҥ дуо?

— Мэҥэ Хаҥалас Бүтэйдээҕиттэн сылдьабын. Ийэм Евдокия Ивановна Сивцева дьиэтин-уотун, хаһаайыстыбатын көрөн олорор. Ииппит аҕалаахпын, Илья Назаров оскуолаҕа харабылынан үлэлиир. Мин соҕотох оҕобун. Билигин ХИФУ Физкультураҕа институтун адаптированнай бөлөҕөр үһүс куурус устудьуона буолабын. Уопсайга олоробун. Үөрэх этэҥҥэ баран иһэр. Бөлөхпүтүгэр элбэхпит, бэйэ-бэйэбитин өйөһөбүт.

— Улахан успуорка хайдах кэлбиккиний?

— Оскуолаҕа сылдьан тустар этим. 2018 сыллаахха Павел Пинигин турнирыгар “Модуҥҥа” хапсаҕайдаһа сылдьыбыппыт. Онно билиҥҥи тириэньэрим Петр Давыдов таба көрөн, адаптивнай успуорт чэпчэки атлетикатыгар кэлиэххин баҕарбаккын дуо диэн ыйыппыта. Дьоммун кытта тахсан сүбэлэспитим, өйөөбүттэрэ. Дьаадыраны анньыынан төрдүс сылын дьарыктанабын. Бу адаптивнай успуорт көрүҥэр билиҥҥитэ соҕотохпун.

— Улахан түһүлгэлэргэ төһө кыттан эрэҕин?

— Арассыыйа бэйэтин иһигэр элбэхтик күрэхтэһэбит. 3–4 чөмпүйэнээт баар. Арассыыйа кэмитиэтэ бэйэтэ ыҥыран күрэхтэһиннэрэр. Уопсайа дойду чөмпүйэнээттэригэр 13 төгүл кыайыыны ситистим.

Аан дойду таһымыгар

— Тыый, Арассыыйа курдук дойдуга биир бастыҥнара эбиккин дии. Маладьыас. Оттон аан дойду таһымыгар хаһааҥҥыттан күрэхтэһэҕин?

— Бу саас Индияҕа дьаадыраны анньыыга норуоттар икки ардыларынааҕы гран-при турнира буолбута. Онно иккис миэстэ буолбутум. Бастакыны Арассыыйа спортсмена Денис Гнездилов ылбыта, үһүскэ Индия спортсмена тахсыбыта.

— Оттон бу кэлиҥҥи күрэхтэһиигит туһунан кэпсээ эрэ. Төһө тыҥааһыннаахтык ааста?

— Эмиэ Индияҕа Нью-Делигэ буолбута. Арассыыйаттан уопсай 60‑тан тахса киһи тиийбиппит. Отельга түһэрбиттэрэ, стадиоҥҥа диэри оптуобуһунан таһа сылдьыбыттара. Күрэхтэһии уопсайа уонча күн буолбута. Көрөөччү син баар этэ.

Бастакы стартым этэҥҥэ ааспыта, кыратык долгуйбутум. Бүтэһик быраҕыыбар көрдөрүүбүн тупсара сатаабытым да, утарылаһааччыларбын кыайан сиппэтэҕим. Аһара күүрэн хаалбытым. Тириэньэрим аттыбар баара эбитэ буоллар, сүбэлээн-амалаан, баҕар иккис да миэстэ буолуохпун сөп этэ. Тоҕо диэтэххэ, официальнай күрэхтэһиигэ мин тус бэйэм рекордум 12 м 10 см этэ. Бу сырыыга онно тиэрдибэтим. Ол да буоллар, Саха сиригэр аан дойду чөмпүйэнээтиттэн бу көрүҥҥэ бастакынан мэтээл аҕалбыппынан астынабын.

Бэйэҕэ түмүк оҥостуу

— Бастакы, иккис миэстэлэри кимнээх ыллылар?

— Германияттан сылдьар Нико Каппел 13 м 34 см. бырахпыта. Кини 30 саастаах, Риоҕа Паралимпийскай оонньуулар кыайыылаахтара, Парижка иккис миэстэ буолбута, Токиоҕа боруонса мэтээли ылбыта. Иккис миэстэни Узбекистантан сылдьар Бобиржон Омонов ылла, кини Токиоҕа уонна Парижка ыытыллыбыт Паралимпийскай оонньуулар кыайыылаахтара буолар. Бу сырыыга 12 м 36 см бырахта. Онон күрэстэһиэххэ сөп эбит диэн санаам бөҕөхсүйдэ. Уруккута кинилэри тэлэбиисэринэн эрэ көрөр дьонум буоллахтара. Бу сырыыга илэ харахпынан көрбүппүн ааһан, тэҥҥэ күрэхтэстим, эбиитин тэҥҥэ пьедесталга тахсан турдум.

— Тилэх баттаһааччы баар этэ дуу?

— Төрдүс миэстэни кытай киһитэ ылбыта. Үс холонуу устата олох аттыбар түһэрэ сылдьыбыта, онон инникитин биир утарылаһааччым кини буолуон сөп.

— Бу улахан чөмпүйэнээт кэнниттэн бэйэҕэр туох түмүктэри оҥоһуннуҥ?

— Үчүгэйдик атахпынан үлэлээбэтим дии саныыбын, ыйааһыммын эбиэхпин наада. Тиэхиньикэбин көрүнүөхпүн, күүһү эбэр эрчиллиилэрбин өссө эбиэхпин наада. Мин эргийэн баран быраҕарбын сөбүлүүбүн.

Аан дойду дойду бэртэрин кытта

— Аан дойду таһымнаах лиидэрдэри кытта тэҥҥэ эрийсибиккин. Оччоҕо этэҥҥэ буоллаҕына, аныгыскы паралимпиада диэки эрэллээхтик көрүөхпүтүн сөп эбит дии. Билигин сааһыҥ хаһый?

— Аныгыскы паралимпиада 2028 сыллаахха Лос-Анджелеска буолуохтаах. Маннык тэтиминэн баран истэххэ, киирсэн да хаалыахха сөп. Билигин 22 саастаахпын. Дьаадыраны анньааччылар 35–40 саастарыгар диэри күрэхтэһэллэр, онон эрэл баар.

— Ити күрэхтэһиилэргэ ханнык киритиэрийдэринэн көрөн киллэрэллэрий? Ити быраҕар дьаадыраҕыт ыйааһына төһөнүй, уларыйа сылдьар дуу?

— Бу көрүҥҥэ ыйааһыны көрбөттөр, уҥуоххунан көрөллөр. Паралимпийскай күрэхтэһиилэр буоланнар уратылаах, 1 м 45 см улахан буолуо суохтааххын. Оттон быраҕар дьаадырабыт ыйааһына 4 киилэ, онтон уларыйбат. Арай кээмэйэ атын-атын буолуон сөп. Бэйэҥ илиигэр тута үөрэммит дьаадыраҕын анньарыҥ быдан үчүгэй.

Былаан…

— Чугастааҕы кэмҥэ өссө туох күрэхтэһии кэтэһэр?

— Быйылгы сезону саптыбыт. Эһиил Арассыыйа чөмпүйэнээтэ буолуохтаах. Ол кэнниттэн табылыннаҕына, Европа чөмпүйэнээтигэр кыттыахпыт. Пауэрлифтиҥҥэ дойдубут былааҕынан кыттарбыт көҥүллэннэ, онон үөрэ сылдьабыт.

— Арба да, тириэньэриҥ тоҕо барсыбатаҕай? Кылгастык кини туһунан кэпсиэҥ дуо?

— Петр Николаевич Ньурба Чуукаарыттан төрүттээх. Чэпчэки атлетикаҕа, пауэрлифтиҥҥэ, мас тардыһыыга, элбэх көрүҥҥэ тириэньэрдиир. Онон дьарыктыыр киһитэ элбэх, барыбытыгар болҕомто уурар, сүбэлиир-амалыыр. Олох үлэтинэн олорор киһи диэн кинини этиэххэ сөп. Ити мин балаҕан ыйыгар Индияҕа сылдьар кэммэр манна атын спортсменнары дьарыктыы сылдьыбыта. Билигин кинилэр Египеккэ күрэхтэһэ барбыттара.

— Айаал, үөрэнэриҥ, эрчиллэриҥ таһынан туох дьарыктааххын?

— Наар сбордарга сылдьабыт, онон иллэҥ кэм да суох курдук. Быыс булан, дьоммор сайын тахсан оттоспутум. Кустуурбун сөбүлүүбүн, саас аҕыйах куһу Байанай бэрсибитэ. Күһүҥҥү куһу куоттарбытым. Куобахха сылдьыам этэ да, биһиги диэки олох суоҕун кэриэтэ.

— Дьэ эдэр киһи кэскилиҥ бэйэҥ илиигэр. Кыах баар, инниҥ диэки дьулурҕатык баран ис.