Арассыыйаҕа суоһурҕаналлар да…

Атырдьах ыйа буолла. Дональд Трамп аан дойдуга барытыгар түһээн киллэрэр күнэ үүнэн, аатын билбэт буола сылдьар.

Бу иннинэ 14 дойду лиидэрдэригэр 25‑тэн 40 бырыһыаҥҥа диэри түһээн киллэриэм диэн сурук ыыталаабыта. Ыкса ыаллара Канада 35%-наах, Мексика 30%-наах түһээҥҥэ түбэспиттэрэ. Син хас да дойду, ол иһигэр Япония баттабыллаах дуогабарга илии баттаабыттара. Ол курдук, Япония 15%-наах түһээни таһынан, АХШ-ка 550 млрд. дуоллар суумалаах инвестиция угар буолбута.

Европа да хабалаттан куоппата

От ыйын 27 күнүгэр АХШ бэрэсидьиэнэ анаан-минээн Евро-хамыыһыйа баһылыга Урсула фон дер Ляйены кытта Шотландияҕа көрсөн, АХШ уонна ЕС ыккардыгар атыы-эргиэн сөбүлэһиитин түһэристилэр. Сөбүлэһии түмүгүнэн Европа табаардарын түһээнэ 30%-тан 15%-ҥа диэри түстэ, ол оннугар АХШ-тан убатыллыбыт гааһы, ядернай уматыгы уонна сэрии сэбин атыылаһар буолла. Эбиитин ЕС
600 млрд. дуоллары Эмиэрикэ экэниэмикэтигэр биэрэр, Арассыыйа гааһыттан аккаастанан, АХШ энэргэтиичэскэй ресурсатын үс сылга 750 млрд. дуолларга атыылаһар эбээһинэстэннэ. Ол аата биир сылга — 250 млрд. дуоллар. Оччотугар Евро-сойуус Арассыыйа гааһыттан эрэ буолбакка, Норвегия, Алжир эбэтэр Азербайджан, ону тэҥэ Аан Илиннээҕи, африкатааҕы ньиэптэртэн аккаастанарыгар тиийэр, диэн суруйар “Российская газета”. Онон Евро-сойуус ВВП-та, сабаҕалаан көрүүнэн, 0,5%-нан намтыыр чинчилээх. ВВС ырытааччылара иһитиннэрбиттэринэн, бу киирсиигэ, Трамп эрэннэрбитин курдук, саамай “эттээх” эргиэн сөбүлэһиитин оҥоруста.

Биллэн турар, Европа лиидэрдэрэ бу эргиэн сөбүлэһиитин араастык ылыннылар. Саамай дорҕоонноохтук Франция сөбүлэспэтин биллэрдэ, олох биһиги устуоруйабытыгар буолбатах “ыаһырыы сабардаата” диэн турда. «Национальнай холбоһук» баартыйа лиидэрэ Марин Ле Пен бу сөбүлэһиини Брюссель “бэлитиичэскэй, экэнэмиичэскэй, моральнай таҥнастыыта” диэтэ. Инньэ гынан кыһалҕа кыһайан, Ле Пен оппозицията уонна Франсуа Байру бэрэстэбиитэллиир бырабыыталыстыбата түмүстүлэр. Франсуа Байру Урсула фон дер Ляйен Трампы кытта кэпсэтиигэ киирэн улаханнык сыыстарбытын аһаҕастык эттэ. Франция бэрэсидьиэнэ Макрон сөбүлэһии усулуобуйата уларыйыан сөп, бастакы түһүмэххэ сылдьар диэн уоскуталыы сатыыр.

Франция куолаһын Брюссель уонна Берлин бэлиитикэтин утарсааччылар, ол иһигэр Прибалтика дойдулара уонна Финляндия өйөөтүлэр. Ол гынан баран Финляндия халбархай соҕус позициялаах. Экэниэмикэни ырытааччылар АХШ Европа ырыынагыттан уон сыл иһигэр 3 трлн. дуоллар кэриҥэ барыһы ылыан сөбүн сабаҕалыыллар. Ону тэҥэ Европа учуонайдара уонна бырамыысыланнаһын үлэһиттэрэ сайдар кыах суох буолан, үбүлээһин аччаан, атын сиргэ барыахтара, дииллэр. Онон Европа ырыынагын Эмиэрикэ бородууксуйатыгар аһан биэрбит Урсула фон дер Ляйен үчүгэйдик “үөҕүллэр” буолла быһыылаах.

Арассыыйа иммунитеттаах

Европаны сиэбигэр уктан баран, Трамп оботтоох хараҕа Арассыыйа диэки көрүтэлиир. Украина иирсээнэ киниэхэ сылтах эрэ буоллаҕа. Онон иирсээҥҥитин тохтоторгутугар диэн бу иннинэ 50 хонугу биэрбит буоллаҕына, от ыйын 28 күнүттэн саҕалаан ол болдьоҕун 10–12 хонукка диэри аччатта. Ол эрээри түһээн киллэрдэхпинэ да, Арассыыйа онно кыһарыйтарыа эбитэ дуу диэн саарбахтыыр эбит.

Дональд Трамп Москваны саҥа хааччахтааһыннарынан куттаабытын РФ бэрэсидьиэнин пресс-сэкирэтээрэ Дмитрий Песков, Арассыыйа экэниэмикэтэ сааҥсыйаларга хайыы-үйэ иммунитеттаах диэн эттэ.

«Биһиги баһаам элбэх сааҥсыйа анныгар олорбуппут ыраатта. Экэниэмикэбит ол тухары үлэлии турар», — диэн Песков сэрэдэҕэ брифиҥҥэ эттэ. Бу боппуруоһунан Трамптан уонна да атын аан дойдутааҕы бэрэстэбиитэллэртэн кэлэр сайабылыанньалары Кремльгэ көрө олороллор, диэтэ.

Оттон эспиэрдэр Дональд Трамп Арассыыйаҕа суоһурҕаныыта барыта олоххо киириэҕин саарбахтыыллар. Reuters бэлиэтииринэн, бэс ыйыгар Арассыыйа Аан дойдутааҕы энэргиэтикэ ааҕыныстыбатын чахчытынан, сууккаҕа 4,68 мөлүйүөн баррель ньиэби, ол эбэтэр аан дойду наадыйыытын 4,5% кэриҥин итиэннэ 2,5 мөлүйүөн баррель ньиэп бородууктатын таска таһаарбыт. Онон Кытай уонна Индия курдук бөдөҥ атыылаһааччыларга Трамп 100%-наах түһээнэ киирдэҕинэ, аан дойду ньиэбинэн хааччыллыыта ыһыллыан сөп. Оччоҕо логистика ситимнэрэ саҥаттан оҥоһуллалларыгар уонна сыана улаатарыгар тиийэр. Эспиэрдэр БРИКС дойдуларын үлэлэрэ күүһүрүөҕэ уонна Вашингтон партнердара чэпчэки сыаналаах энэргэтиичэскэй ресурсаларга киириилэрин сүтэрэн, кыахтара мөлтүүрэ буолуо диэн сабаҕалыыллар. Эбиитин инфляция үрдээн хааллаҕына, Трампка бэлитиичэскэй өттүнэн бэйэтигэр кутталлаах дьыала үөскүүр.

Кытай киирэн биэрбэтэ

От ыйын 28–29 күннэригэр Стокгольмҥа Кытай уонна АХШ эргиэннэрин дьыалатынан салгыы кэпсэтистилэр. Бу саас “сүүс сүүскэ, муос муоска” киирсии түмүгэр Женеваҕа көрсөн, икки өттүттэн 90 хонукка тарыыптарын аччаппыттара. Ол болдьохторо атырдьах ыйын 12 күнүгэр бүтэр. Soutһ Cһina Morning Post хаһыат суруйбутунан, Вашингтон уонна Пекин тарыыптарын өссө 90 хонукка уһаталларын дьүүллэстилэр.

Кэпсэтиилэр кэмнэригэр АХШ үбүн миниистирэ Скотт Бессент, Арассыыйа ньиэбин салгыы атыылаһар буоллаххытына, болдьох бүттэҕинэ 100%-наах түһээҥҥэ түбэһиэххит диэн сэрэттэ. Ол эрээри Пекин онно улаханнык уолуйбата. Кытай — сувереннай дойду буоларын быһыытынан, судаарыстыба иһигэр ылыллар быһаарыынан ньиэби атыылаһар, диэн хоруйдаата.

АХШ дьаһалтата энэргиэтикэ ырыынагар аҥаардастыы айбардыы сылдьыан баҕарарын аһаҕастык биллэрэр, ордук Евро-сойууһу кытта ситиһиилээх кэпсэтиилэрин кэнниттэн. Ол гынан баран Кытай бэйэтигэр эмиэ сабыдыаллыыр ырычаахтардааҕын ыйан туран, атыттар этиилэринэн сылдьар санаата суоҕун чуолкайдык эттэ.

Манна даҕатан эттэххэ, Кытай Арассыыйаттан күҥҥэ
2 мөл. баррель ньиэби атыылаһа олорор, кини кэнниттэн Индия, онтон Турция кэлэллэр.

Индияны, Бразилияны туллаҥнатан көрөллөр

АХШ бэрэсидьиэнэ бэйэтин Trutһ Social социальнай канаалыгар Индия олус үрдүк түһээҥҥэ түбэспит диэн аһыммыта буолбут, ону тэҥэ Арассыыйаттан байыаннай тиэхиньикэни атыыласпытын уонна бары Украина иирсээнэ бүтүөн баҕарар кэмнэригэр Арассыыйа энэргэтиичэскэй ресурсатын биир саамай улахан атыылаһааччыта буоларын бэлиэтээбит. Онон атырдьах ыйын 1 күнүттэн 25% түһээни таһынан эбии ыстараапка түбэһиннэрэр буолбут, диэн “Ведомости” суруйар.

Индия, дьиҥэр, АХШ Азияҕа биир сүрүн бииргэ үлэлэһэр дойдута буолар. Индияҕа “аан дойдуга улахан демократия баарын” Дели да, Вашингтон да куруук тоһоҕолоон бэлиэтииллэр. Ол гынан баран Индия да ыйыынан-кэрдиинэн сылдьыан баҕарбат, АХШ, Арассыыйа, КНР быыстарыгар сылдьыбытын курдук сылдьыан баҕарар.

Бразилия бэрэсидьиэнэ Лула да Силва, түһээн түһэр күннээх буоллаҕына, атын бииргэ эргинсэр дойдулары булуом диир. Бразилия түһээнэ ой бото — от йын 30 күнүгэр Трамп 40%-ны эбэн биэрбит, онон уопсайа 50% буолбут.

Зеленскэй ыыра кыччаан иһэр

От ыйын 31 күнүгэр Киевкэ НАБУ уонна САП боломуочуйаларын төннөрөр туһунан Үрдүкү Радаҕа куоластааһын буолар. Бу сабыытыйалар Украина салгыы хайдах барарын быһаарыахтара диэн “Страна” украинскай таһаарыы суруйбутун ТАСС эппит.

Зеленскэй “чугуйуута”, биллэн турар, киниэхэ олус улахан содулу оҥорор бэлитиичэскэй хотторуу буолар, диэн таһаарыы сыаналыыр. Билигин икки суол баар. Бастакыта, туох да буолбатаҕын курдук уруккутугар төнүннэрии. Оччоҕо арҕаа дойдулар эмиэ “таптаабытынан” барыахтара. Иккиһэ, НАБУ уонна САП боломуочуйаларын төннөрүү Зеленскай былааһын түҥнэрэн кэбиһиэн сөп, ол иһин куоластааһыны, хайа кыалларынан, ыһыы диэн.

Ол иһин Европа чунуобунньуктара от ыйын 31 күнүгэр Радаҕа куоластааһын кэмигэр дьокутааттар НАБУ уонна САП тутулуга суох буолууларын төнүннэрэр сокуон барылын ылыныахтара суоҕа эбэтэр докумуоҥҥа ситэтэ суох уларытыылары киллэриэхтэрэ диэн дьиксинэллэрин «Европейскай правда» суруйар.

Бу таһаарыы этэринэн, от ыйын 24 күнүгэр ЕС бэрэстэбиитэллэрэ дипломатическай ханаалларынан Юлия Свириденко бырабыыталыстыбатыгар Украинаҕа үбү-харчыны биэрэллэрин тохтотоллорун туһунан иһитиннэрбиттэр. Сокуон ылыныллыбатаҕына, ERA бырагырааманан Арассыыйа актыыптарын дохуотуттан төлөнөр кирэдьииттэр, ону тэҥэ ЕБРР уонна ЕИБ үбүлээһиннэрэ тохтуохтаах.

НАБУ уонна САП төнүннэхтэринэ, бу сыллар тухары Зеленскэй эргимтэтин туһунан мунньубут паапкаларын таһааран, дьыала тэрийэн барыахтарын сөп. Былаас структурата ыһыллан киирэн бардаҕына, Зеленскэй хонтуруоллуура да суох хаалар. Ол кэнниттэн бэйэтин аан диэки ыйан кэбиһиэхтэрин сөп.