Атырдьах ыйа – быйаҥ баһыллар кэмэ

От ыйын 22 күнүттэн атырдьах ыйын 17 күнүгэр диэри Ийэ сайын бэлиэтэнэр. “Ол эбэтэр сайыҥҥы куйаас күннэр өссө да атырдьах 17 күнүгэр диэри туруохтара” диэн билгэлиир норуот синоптига Тускул.

— Быйыл сайын үгүс улуустарга дохсун ардах түһэн, үгүс хоромньуну аҕалла. Ол курдук, Өймөкөөҥҥө, Муомаҕа, Абыйга, Томпоҕо элбэх нэһилиэнньэлээх пуун ууга барда. Уһун дохсун ардах айылҕа иэдээнигэр тиэртэ. Бу көстүү — кэнники сылларга күн-дьыл тосту уларыйыытын бэлиэтэ. Быйыл сайын Дьааҥыга, Халыма-Индигиир улуустарыгар улаханнык сылыйан, сөҥүүтэ кэмчи буолан, ойуур баһаара эмиэ бэлиэтэннэ.

Бүтүн Арассыыйаны кытта тэҥнээтэххэ, киин куораттарга — өҥүрүк куйаас. Сибиир эҥээр сайын ортото хаһыҥныыр. Росгидромет научнай салайааччыта Роман Вильфанд бэлиэтииринэн, “атлантическай” уонна “арктическай” циклоннар харсыһыыларын түмүгэр итинник омуннаах ардах, тыал, этиҥ түһэр. Ол гынан “атлантическай” циклон баһыйдаҕына, мантан күһүн сыыйа сылыйан, күн-дьыл туруга көнөн барыаҕа диэн эрэнэбит.

Аны “атырдьах ыйа хайдах буоларый?” диир буоллахха, ый бастакы дэкээдэтигэр үгүс улуустарга Ылдьыын ардаҕа түһүөҕэ. Быйылгы сыл Таҥараларын Ийэ айылҕа көтүппэт буолла. Онон Ыспааһап Таҥара ардаҕа үгүс улуустары хабыаҕа. Атырдьах ыйын Таҥаралара: Ылдьыын — атырдьах ыйын 2 күнэ. Ыспааһаптар: Бастакы Ыспааһап — атырдьах ыйын 19 күнэ; Үһүс Ыспааһап — атырдьах ыйын 29 күнэ. Ол эрээри иккис дэкээдэҕэ үгүс улууска ардаҕа суох күннэр бааллар. Онон үчүгэй күннэри баттаһа, оттоон хаалыахха наада. Оҕуруот уонна сир аһа, тэллэй үүнүүтэ өлгөм. Атырдьах ыйа — быйаҥ баһыллар кэмэ.

Улуустарынан анаардахха, атырдьах ыйа хайдах буолуой?

ИЛИН ЭҤЭЭР УЛУУСТАР

Атырдьах ыйа илин эҥээр улуустарга бастакы уонна үһүс дэкээдэлэргэ ардахтаах. Онон күнүн иккис дэкээдэҕэ биэрииһи. Ый аҥаарыгар диэри күнүһүн сылыйыыһы. Онтон сөрүүкээбитинэн барар. Бу ый бастакы уон күнүгэр, урукку сылларга тэҥнээтэххэ, түүнүн да, күнүһүн да сылыйыыһы: күнүс +24 С, +21 С к??????? ??????, ???? +1ыраадыс сылаас, түүн +13 С,+10 С. 2‑с дэкээдэҕэ күнүс +23 С, +20 С к???????, ???? +1ыраадыс, түүн +14 С, +10 С кыраадыс сылаас.

3‑с дэкээдэҕэ күнүс +19 С, +16 С кыраадыс, түүн +13 С +10 С кыраадыс сылаас.

КИИН УЛУУСТАР

Киин улуустарга ардах таҥаралары батыһан түһүүһү. Ол эбэтэр, нэдиэлэни көтүппэккэ ардыыр.

Бу ый бастакы уон күнүгэр сөрүүн, күнүһүн сылаас: күнүс +23 С, +20 С кыраадыс сылаас, түүн +14 С+10 С сылаас. 2‑с дэкээдэҕэ сөрүүкүүһү: күнүс +23 С, +19 С кыраадыс, түүн +15 С, +12 С кыраадыс сылаас. 3‑с дэкээдэҕэ күнүс +20 С, +16 С кыраадыс, түүн +13 С +10 С кыраадыс сылаас.

БҮЛҮҮ БӨЛӨХ УЛУУСТАР

Бүлүү эҥээр улуустарга, былырыыҥҥы сайыҥҥа тэҥнээтэххэ, биллэ сылыйыыһы. Дьэ уонна бу ыйга Бүлүү эҥээр улуустарга барытыгар нэдиэлэ аайы ардахтаах буолууһу.

Бу ый бастакы уон күнүгэр сөрүүн, күнүһүн сылаас: күнүс +23 С, +20 С кыраадыс сылаас, түүн +15 С+13 С сылаас. 2‑с дэкээдэҕэ: күнүс +22 С, +19 С кыраадыс, түүн +15 С, +10 С кыраадыс сылаас. 3‑с дэкээдэҕэ күнүс +19 С, +16 С кыраадыс, түүн +12 С +10 С кыраадыс сылаас.

ӨЛҮӨХҮМЭ, АЛДАН, НЕРЮНГРИ

Соҕуруулуу-арҕаа улуустарга быйылгы атырдьах ыйа сөбүгэр соҕус сөҥүүлээх буолара сабаҕаланар. Ол курдук, бастакы уон күн — ардахтаах. Оттон сөҥүү көтө-көтө түһүүһү. Салгын температурата былырыыҥҥыга холоотоххо, II дэкээдэҕэ түүн да, күнүс да сөрүүн буолууһу.

Бу ый бастакы уон күнүгэр күнүс +23 С, +21 С кыраадыс сылаас, түүн +14 С+11 С сылаас. 2‑с дэкээдэҕэ: күнүс +23 С, +20 С кыраадыс, түүн +14 С, +11 С кыраадыс сылаас. 3‑с дэкээдэҕэ күнүс +20 С, +16 С кыраадыс, түүн +13 С +10 С кыраадыс сылаас.

ӨЙМӨКӨӨН УЛУУҺА

Өймөкөөн улууһугар атырдьах ыйын бастакы уон күнүгэр ардахтаах. Онтон иккис уонна үһүс дэкээдэлэргэ сөбүгэр ардыа.

Бу ый бастакы уон күнүгэр күнүс +22 С, +19 С кыраадыс сылаас, түүн +9 С+6 С сылаас. 2‑с дэкээдэҕэ: күнүс +19 С, +15 С кыраадыс, түүн +10 С+6 С кыраадыс сылаас. 3‑с дэкээдэҕэ күнүс +20 С, +16 С кыраадыс, түүн +9 С+6 С кыраадыс сылаас.

ДЬААҤЫ УЛУУҺА

Дьааҥы улууһугар, былырыыҥҥыга тэҥнээтэххэ, быйылгы атырдьах ыйа сылаас. Оннооҕор иккис да дэкээдэҕэ сылыйыыһы. I уонна III дэкээдэлэргэ уһун ардахтаах күн-дьыл турууһу.

Бу ый бастакы уон күнүгэр күнүс +22 С, +16 С кыраадыс сылаас, түүн +12 С+9 С сылаас. 2‑с дэкээдэҕэ: күнүс +19 С,+14 С кыраадыс, түүн +11 С+8 С кыраадыс сылаас. 3‑с дэкээдэҕэ күнүс +16 С, +13 С кыраадыс, түүн +10 С+7 С кыраадыс сылаас.

АБЫЙ, МУОМА, ХАЛЫМА, ҮӨҺЭЭ ХАЛЫМА, АЛЛАРАА ХАЛЫМА УЛУУСТАРА

Халыма-Индигиир эҥээр улуустарга атырдьах ыйа, былырыыҥҥыга тэҥнээтэххэ, сылаас ый ахсааныгар киирииһи. Ол эрээри балай да ардахтаах буолууһу.

Бу ый бастакы уон күнүгэр күнүс +23 С, +20 С кыраадыс сылаас, түүн +11 С+9 С сылаас. 2‑с дэкээдэҕэ: күнүс +19 С,+15 С кыраадыс, түүн +17, +5 С кыраадыс сылаас. 3‑с дэкээдэҕэ күнүс +16 С, +14 С кыраадыс, түүн +7 С,+5 С кыраадыс сылаас.

АНААБЫР, ӨЛӨӨН, ТИКСИИ

Арктика эҥээр улуустарга, уруккуга тэҥнээтэххэ, атырдьах ыйын бастакы уонна иккис дэкээдэлэригэр түүн да, күнүс да сылыйыыһы. Иккис, үһүс дэкээдэлэргэ ардахтаах.

Бу ый бастакы уон күнүгэр күнүс +12 С, +10 С кыраадыс сылаас, түүн +8 С,+5 С сылаас. 2‑с дэкээдэҕэ: күнүс +13 С, +8 С кыраадыс, түүн +8 С,+5 С кыраадыс сылаас. 3‑с дэкээдэҕэ күнүс +12 С+10 С кыраадыс, түүн +7 С,+5 С кыраадыс сылаас.