Атырдьах ыйыттан массыына сыаната үрдүө. Тоҕо?

Атырдьах ыйын 1 күнүттэн Арассыыйаҕа омук сириттэн киирэр массыыналарга “утилизационнай хомуур” диэн ааттанар төлөбүрү ылыы бэрээдэгэ уларыйар. Массыына атыытын эйгэтигэр үлэлиир дьон этэллэринэн, сокуон уларыйыыта ортотунан “иномарка” массыына сыанатын биллэрдик үрдэтиэн сөп.

“Утилизационнай хомуур” диэн тугуй?

Судургутук эттээххэ, утилизационнай хомуур диэн, улахан кээмэйдээх табаары туһаттан тахсан бөх буолбутун кэнниттэн хомуйарга, суох оҥорорго баранар үбү эрдэттэн хомуйааһын ньымата. Ол эбэтэр, массыына курдук улахан тэрил хаһан эрэ быраҕыллар түгэнигэр экологияҕа мөкү дьайыылаах бөххө кубулуйар. Бу бөҕү суох оҥорууну судаарыстыба бэйэтигэр ылынар, ол иһин табаар оҥорооччутуттан, атыыһытыттан уонна атыылаһааччытыттан төлөбүр ылар. Судургутук эттэххэ, утилизационнай хомуур — нолуок кэриҥэ төлөбүр. Этиллибитин курдук, бу хомууру атыы кыттыылаахтара бары төлүүллэр. Даҕатан эттэххэ, бу төлөбүр омук сириттэн киирэр массыыналартан эрэ ылыллыбат — дойду иһинээҕи массыына собуоттара эмиэ төлүүллэр, ол эрэн, дойдубут оҥорон таһаарааччыта үп-харчы өйөбүлүн атын көрүҥнэринэн туһанар буолан бу хомуур сабыдыалын кыччатар.

“Бэйэ туһаныы” өйдөбүлэ чопчуланна

Бу күҥҥэ диэри чааһынай киһи дойду таһыттан киирэр массыынаны атыылаһарыгар “бөх соболоҥо” чэпчэтиилээх этэ: саҥа массыына атыылаһарыгар 3,4 тыһ.солк., туттуллубут массыына атыылаһарыгар 5,2 тыһ.солк. төлүүрэ. Бу күҥҥэ диэри “параллельнай импорт” чэрчитинэн киирэр массыына барыта кэриэтэ ити чэпчэтиини туһанан таможня нөҥүө ааһара. Тоҕо диэтэххэ, “тус бэйэ туһаныы” өйдөбүлэ сокуоҥҥа баар да буоллар, быһаарыыта суох этэ. Онон массыынаны омук сириттэн аҕалыынан дьарыктанар чааһынай урбаанньыттар бары бу быыһы туһаналлара. Атырдьах ыйыттан үлэҕэ киирэр сокуон “тус бэйэ туһаныы” өйдөбүлүн чопчулаабыт. Мантан ыла чэпчэтиилээх 3,4 тыһ. солк. хомуур үс усулуобуйаны тутуһууга эрэ үлэлиир:

Атыылаһыллыбыт массыына 12 ый устата хаһаайынын уларыппакка, биир киһи илиитигэр сылдьыахтаах;

Чааһынай атыылаһааччы сылга биир эрэ массыынаны кыраныысса таһыттан киллэрэр бырааптаах;

Киирэр массыына мотуорун кэриҥэ (объема) 3 л кыра буолуохтаах.

Мантан атын түгэннэргэ чааһынай атыылаһааччы юридическай тэрилтэлэри кытта тэҥ соболоҥу төлүүр.

Улахан массыына төлөбүрэ ордук улаатар

Өскөтүн чааһынай киһи кыра мотуордаах массыынаны бэйэтигэр анаан киллэринэр буоллаҕына, “утилизационнай хомуур” кээмэйэ үрдээбэт, оттон 3 л үрдүк кэриҥнээх мотуорунан үлэлиир массыыналары киллэрээччигэ, ким буоларыттан тутулуга суох, хас да төгүл үрдүөҕэ.

Холобур, 1–3 лиитирэттэн кыра кэриҥнээх мотуордаах саҥа массыынаны (холобур, Toyota Fielder) “тус бэйэ туһаныытыгар” анаан атыылаһар буоллаххына, “утилизационнай хомуур” төлөбүрэ уруккутун курдук 3400 солкуобайынан хаалар. Оттон 3 лиитирэттэн ордук кэриҥнээх мотуордаах массыына (холобур, Toyota Camry сорох көрүҥэ, микрооптуобустар,) хомуура чааһынай киһиэхэ урут 3400 солк. эбит буоллаҕына, атырдьах ыйыттан юридическай тэрилтэлэри кытта тэҥҥэ 970 000 солк. буолар. Оттон мотуора 3,5 л. үөһээ буоллаҕына, (холобур, Toyota Landcruiser джип эбэтэр таһаҕас тиэйэр массыыналар) хомуур кээмэйэ 1 235 000 солк. тэҥнэһиэҕэ.

Электрическэй мотуордаах массыыналартан хомуур кээмэйэ кыамталарыттан тутулуга суох уруккутунан хаалар.

Утилизационнай хомуур кээмэйин табылыыссаҕа көрүөххэ сөп:

Сокуон сыанаҕа хайдах дьайыаҕай?

Сокуон ымпыга-чымпыга элбэх, ол эрэн ортотунан сыананы ыаратар өттүгэр уларыйыылаах. Японияттан массыынаны тиэйэн харчы киллэринэр урбаанньыттар этэллэринэн, быһа холоон саамай чэпчэки сыаналаах массыыналар 122–300 тыһ. солкуобайынан, оттон күндү сыаналаах “иномаркалар” саамай кыччаабыта 1,235 мөл. солк. кэриҥэ үрдүөхтэрэ диэн сабаҕалыыллар.

Билигин бу эйгэҕэ идэтийэн үлэлиир дьон сокуон иһинэн хайдах ороскуоту кыччатар ньымалары толкуйдуу сатыыллар.

Санаа

“Перегонунан” уон сыл кэриҥэ дьарыктанар Виталий С‑в бэйэтин сабаҕаларынан үллэстэр:

— Билигин дьон саҥа сокуон үлэлээтэҕинэ, туох уларыйыы тахсарын көрөөрү күүтэн олороллор. Биллэн турар, урукку сыаналар аны суох буолаллара өйдөнөр, онон эрдэ да киллэриллибит массыналары дьон атыылыырга тиэтэйбэт. Саҥа уларыйыы, дьиҥэр, сорох дьоҥҥо барыстаах буолуон сөп. Ырыынак “иһийдэҕинэ”, Япония аукционнарыгар табаар хамсаабакка туран хаалыа, оччоҕуна сыана биллэрдик аллараа түһүөн сөп. Маны таба тайанан “тус бэйэ туһаныытыгар” атыылаһааччы кырата суох барыстаныан сөп. Ол эрэн, маннык туһанааччы ахсаана быстар аҕыйах буолара биллэр — билбэт киһи омук сиригэр тахсарга сананара уустук. Хайдах уларыйыыга сөп түбэһэн үлэлиирбит буолла? Сэрэйдэххэ, мантан ыла хас биирдии массыынаны эрдэттэн атыылаһааччытын кытта дуогабардаһан үлэлиирбит буолуо. Бу элбэх эбии моһуоктары үөскэтэр. Холобур, Япония иената солкуобайга кууруһа күн аайы халбаҥныы турар, бу эбии уустугу үөскэтэр. Аны атыылаһааччы ылбыт массынатын биир сыл устата атыылыыр кыаҕа суох буолар, ол эбэтэр атыы-тутуу кээмэйэ аҕыйыыр. Уопсайынан, логистика, докумуону оҥоруу уустугуруута син биир бүтэһиктээх сыананы үрдэтэрэ өйдөнөр. Тус бэйэм бу дьарыктан туораан, урбаан атын көрүҥүн көрдүүр былааннаахпын.