Баһылыктар уонна дьокутааттар – сийиэскэ

Кулун тутар 27-31 күннэригэр Дьокуускайга икки улахан сийиэс буола турар – Саха Өрөспүүбүлүкэтин муниципальнай тэриллиилэрин бэрэстэбиитэллээх уорганнарын дьокутааттарын II сийиэһэ уонна Саха Өрөспүүбүлүкэтин муниципальнай тэриллиилэрин сэбиэтин – Муниципалитеттар икки ардыларынааҕы бииргэ үлэлээһин ассоциациятын IX сийиэһэ.

Бу икки сийиэс олох­тоох салайыныы уорганнарыгар биир саамай суолталаах тэрээһининэн буолар. Аан бастаан Саха Өрөспүүбүлүкэтин муниципальнай тэриллиилэрин бэрэстэбиитэллээх уорганнарын дьокутааттарын II сийиэһэ, оттон кулун тутар 30 күнүттэн Муниципалитеттар икки ардыларынааҕы бииргэ үлэлээһин ассоциациятын IX сийиэһэ салгыы ыытыллар. Сийиэс дэлэгээттэринэн, нэһилиэктэр, оройуоннар, куораттар сэбиэттэрин дьокутааттара, муниципальнай оройуоннар уонна куораттааҕы уокуруктар баһылыктара, куорат уонна тыа сирин бөһүөлэктэрин баһылык­тара, муниципальнай тэриллиилэр уорганнарын бэрэстэбиитэллэрэ уонна муниципальнай тэриллиилэр хонтуруоллуур-ааҕар уорганнарын бэрэссэдээтэллэрэ буолаллар.

Саха Өрөспүүбүлүкэтин муниципальнай тэриллиилэрин бэрэстэбиитэллээх уорганнарын дьокутааттарын си­­йиэһэ аан бастаан 2017 сыллаахха буолбута, онно быһаарыллыбытынан, хас үс сыл буола-буола ыытыллыахтааҕа. Ол эрээри, аан дойду үрдүнэн тарҕаммыт дьаҥ ыарыыта мэһэйдээн, көһөрүллэн турар.

Дьокутааттар II сийиэстэрэ

Саха Өрөспүүбүлүкэтин муниципальнай тэриллиилэрин бэрэстэбиитэллээх уорганнарын дьокутааттарын II сийиэһэ киэҥ хабааннаахтык барар, улуустар интэриэс­тэринэн хас даҕаны сиринэн арахсан, тэрээһиннэр, «төгүрүк остуоллар» ыытылыннылар. Муниципальнай оройуоннартан барыта 500-тэн тахса дэлэгээт кэлэн кытта сылдьар.

Тыа сирин нэһилиэктэрэ уонна Эдэр дьокутааттар сэбиэт­тэрэ сайдалларыгар анаан, муниципальнай оройуоннарга уонна куораттааҕы уокуруктарга бырамыысыланнай оҥорон таһаарыы салааларын сайыннарыыга уонна үгэс буолбут өй-санаа сыаннастарын бөҕөргөтүүгэ сүрүн суолталаах сиэссийэлэр ыытыллаллар. Биир ураты тэрээһининэн, дэлэгээттэр эт-хаан өттүнэн туруктарын, доруобуйаларын мэдис­сиинэ тэрилтэтигэр көрдөрүүлэрэ буолуо. Үлэттэн быыс булан доруобуйабытын даҕаны көрүммэт түгэммит баар, хата, быйыл маннык тэрээһин баар буолбутун олус биһирээтибит диэн дэлэгээттэр астыммыттарын биллэрдилэр.

II сийиэс биир сүрүн тэрээһининэн Ил Түмэн сис кэмитиэттэрэ ыыппыт «СӨ олохтоох салайыныы суолталаах боппуруостара», «СӨ экология, сири туһаныы, тыа ха­­һаайыстыбатын, Арктика зонатын, олох-дьаһах хаһаайыстыбата уонна энэргиэтикэ боппуруостара» уонна «Үөрэх, култуура, наука, дьиэ кэргэн уонна оҕо, патриотическай иитии боппуруостара» тиэмэлэргэ «төгүрүк остуол» буолла.

Үһүс күн сарсыардаттан муниципальнай тэриллиилэр бэрэстэбиитэллээх уорганнарын дьокутааттарын II си­­йиэһин пленарнай мунньаҕа ыытылынна. Салгыы Ил Дархан Айсен Николаев улуустар баһылыктарын кытта көрүстэ.

Олохтоох салайыныы боппуруостара…

«СӨ олохтоох салайы­ныы суолталаах боппуруос­тара» диэн мунньахха  СӨ Бырабыыталыстыбатын Бэрэс­сэ­дээтэлин солбуйааччы Георгий Степанов нэһилиэнньэ туруктаах сайдыытын үрдэтэр сыалтан социальнай-үлэ сыһыаннаһыылара сайдыытыгар олохтоох бэйэни салайыныы оруолун туһунан кэпсээтэ. Кини бэлиэтээбитинэн, 2023 сылга социальнай-үлэ сыһыаныгар, аччыгый уонна орто урбааҥҥа, бүддьүөт үлэһиттэригэр үлэ төлөбүрүн тэри­йиини кытары сибээстээх боппуруостарга, туһулуур үлэҕэ болҕомто ууруллуо.

СӨ үлэҕэ уонна социальнай сайдыыга миниистирэ Елена Волкова 2023 сылга бүддьүөт эйгэтин тэрилтэлэригэр үлэ төлөбүрүн систиэмэтин тупсарыы кэнсиэпсийэтин олоххо киллэриигэ олохтоох бэйэни салайыныы уорганнарын соруктарын туһунан кэпсээбитин тэрээһин кыттыылаахтара улаханнык сэргээн иһиттилэр.

Ил Түмэн сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Владимир Прокопьев сокуон быра­йыагын туһунан ырытан кэп­­сээтэ. «Дойду үрдүнэн бу со­­куон бырайыагар бары эрэги­йиэннэргэ дьүүллэһии күүскэ барбыта. Биир кэлим былаас систиэмэтигэр олохтоох бэ­­йэни салайыныыны тэрийии уопсай бириинсиптэрин туһунан сокуон Арассыыйа хас биирдии олохтооҕун интэ­риэһин көмүскүө диэн эрэнэбин», — диэн Владимир Прокопьев бэлиэтээн эттэ.

Үөрэх, култуура, билим, дьиэ кэргэн…

II сийиэс чэрчитинэн «Үөрэх, култуура, билим, дьиэ кэргэн уонна оҕо, патриотическай иитии боппуруостара» тиэмэлээх «төгүрүк остуол» буолла. «Төгүрүк остуол» аһыллыытыгар Ил Түмэн бэрэссэдээтэлэ Алексей Еремеев олохтоох бэйэни салайыныы уорганнарын кыһалҕата эрэ буолбакка, бүтүн Саха сирин олохтоохторун кыһалҕата дьүүллэһиллэр диэн бэлиэтээтэ.

Оттон Ил Түмэн билимҥэ, үөрэххэ, култуураҕа, сонуну киэҥник тарҕатар ситимнэргэ уонна уопсастыбаннай тэрилтэлэргэ сис кэмитиэт бэрэссэдээтэлэ Феодосия Габышева 2030 сылга диэри үөрэх сайдыытын кэнсиэпсийэтин, саха тылын уонна литэрэтиирэтин үөрэтии кэнсиэпсийэтэ ылыныллыбытын, улахан улары­йыы иитии үлэтигэр тахсыан эттэ. Педагог уонна уһуйааччы сылыгар болҕомто педагогтары көҕүлээһиҥҥэ, мэтэдиичэс­кэй үлэни тупсарыыга, уһуйуу систиэмэтигэр болҕомто ууруллуон ыйда.

Ил Түмэн дьиэ кэргэн уонна оҕо аймах дьыалаларыгар сис кэмитиэт бэрэссэдээтэлэ Алена Атласова дьиэ кэргэн бэлиитикэтин эйгэтигэр, ол иһигэр тулаайах оҕолору дьиэнэн уонна элбэх оҕолоох дьиэ кэргэни сир учаастагынан хааччыйыы, о.д.а. итиннэ сыһыаннаах боппуруоска Саха Өрөспүүбүлүкэтин 41 сокуона ылылынна диэн иһитиннэрдэ. Итини таһынан «Элбэх оҕолоох дьиэ кэргэн статуһун туһунан» СӨ Сокуонун туһунан кэпсээтэ.

Экология, сири туһаныы уонна тыа хаһаайыстыбата…

«Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр экология, сири туһаныы, тыа хаһаайыстыбатын, Арктика зонатын, ОДьКХ уонна энэр­гиэтикэ боппуруостара» «төгүрүк остуол» аһыллыытыгар Ил Түмэн  бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Александр Жирков муниципалитеттары уларытыы-тэлэритии ухханыгар биһиги муниципальнай реформаҕа сэрэхэчи­йэммит, бытааннык киирэммит, алҕаһы оҥорботубут диэтэ. Муниципальнай реформа бастакы түһүмэҕэ уустуктук ааспытын, дойду үрдүнэн биэс сыл иһигэр 2,5 тыһыынча кэриҥэ муниципальнай тэриллии суох буолбутун бэлиэтээтэ.

Оттон РФ Федеральнай Мунньаҕын Судаарыстыбаннай Дууматын дьокутаата Галина Данчикова урут хаһан даҕаны Хотугу дойдуга уонна Арктикаҕа сыһыаннаах Хотугу таһаҕаһы тиэйии туһунан Сокуон ылылла илигин, манна бары күүскэ үлэлээбиттэрин, чуолаан Айсен Сергеевич Николаев күүскэ туруорсубутун бэлиэтээтэ.

Ил Түмэн сир сыһыаннаһыыларыгар, айылҕа ресурсаларыгар уонна экологияҕа сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Сахамин Афанасьев судаа­рыстыбаннай былаас уорганнарын кытта көдьүүстээхтик бииргэ үлэлээһинтэн өрөспүүбүлүкэ социальнай-экэнэмиичэскэй сайдыытыгар саҥа соруктары олоххо киллэрии тутулуктаах диэн эттэ.

Муниципалитеттар ассоциацияларын IX сийиэһэ

Кулун тутар 30 күнүттэн Саха Өрөспүүбүлүкэтин муниципальнай тэриллиилэрин сэбиэтин – Муниципалитеттар икки ардыларынааҕы бииргэ үлэлээһин ассоциациятын IX сийиэһэ үлэтин пленарнай мунньахтан саҕалаата.

Күн иккис аҥаарыгар Саха АССР Үрдүкү Сэбиэтин XII ыҥырыытын дьокутаата, СӨ Ил Түмэн III-IV ыҥырыытын дьокутаата, Булуҥ улууһун, Өспөх нэһилиэгин, Алдан оройуонун Бөллөө эбэҥки национальнай нэһилиэгин Бочуоттаах гражданина Дмитрий Николаевич Горохов төрөөбүтэ 75 сылыгар уопсастыбаннас үөрүүлээх мунньаҕар кыттыахтара. Сийиэс кыттыылаахтара «Ньургун Боотур» операҕа сылдьан дуоһуйа сынньаныахтара.

Бүтэһик күнү СӨ Счетнай палаататын иһинэн хонтуруол­луур-суоттуур уорганнар сэбиэт­тэрин уонна СӨ муниципальнай хонтуруоллуур-суот­туур уорганнарын кэмпириэнсийэтэ уонна Эдэр баһылыктар сэбиэттэрин мунньаҕа, Духуобунай сиэр-майгы сыаннастарын бөҕөргөтүү мунньаҕа түмүктүөҕэ.