Байыас «Боха»: «Үс куппут бөҕөргүүр, кыайыыга эрэлбит күүһүрэр»

Бүгүн кэпсэтэр байыаһым Аҕа дойду көмүскэлин ытык иэһинэн ааҕар Үөһээ Бүлүүттэн төрүттээх “Боха” диэн позывнойдаах Владимир Михайлов буолар. Кини сулууспатын, байыас олоҕун туһунан кэпсээтэ.

Дьонум алгыһынан

— Хантан төрүттээххиний? Байыаннай дьайыыга туох санааттан барбыккыный?

— Мин Үөһээ Бүлүү улууһун Тамалакаан нэһилиэгиттэн төрүттээхпин. Кэнники сылларга Дьокуускай куоракка олорбутум, үлэлээбитим, дьоҕус урбаанынан дьарыктаммытым. Байыаннай дьайыы саҕаланыыта элбэх киһи мобилизацияланан барбыта. Олор истэригэр билэр дьонум, доҕотторум, табаарыстарым эмиэ. Ону көрө-билэ сылдьан хайдах даҕаны туора туран хаалбаккын. Мин бэйэм даҕаны ис-испиттэн дойдум-дьонум туһугар диэн санаалаах, патриотическай тыыҥҥа иитиллибит буоламмын, барар санаалаах этим. Кырдьык, патриотическай санааттан диибин. Биһигини дьоммут оннук ииппиттэрэ. Онон 2023 сыл алтынньы 30 күнүгэр Оборуона министиэристибэтин кытары хантараак баттаһан, Дьокуускай куораттан барбытым.

— Бараргын дьонуҥ хайдах ылыммыттарай?

— Быһаарыныым үгүстэргэ соһуччу этэ диэххэ сөп. Биир үтүө күн дьоммор сэриигэ бардым диэн эмискэ этэммин, бастаан утаа соһуппутум. Ол кэнниттэн син толкуйдаан, быһаарыныыбын ылыммыттара. Хайаан да төннүөм диэн эрэннэрбитим, дьонум үчүгэйдик сылдьан кэлээр диэн алгыс тылларын этэн атаарбыттара. Кинилэр алгыстарынан этэҥҥэ сылдьабын.

Байыас олоҕо

— Бастаан тиийэргэр туох саамай ыарахан этэй?

— Биллэн турар, бастатан туран, дьоҥҥуттан, төрөөбүт сиргиттэн-буоргуттан ыраах сылдьарыҥ киһи санаатын санньыардар. Иккиһинэн, өр кэмҥэ чугас дьоҥҥун кытары кэпсэтэр, сибээстэһэр кыаҕыҥ суоҕа. Онтон атыҥҥа, ытыалааһыҥҥа, тыаска-ууска үөрэнэҕин. Байыас олоҕун усулуобуйата бэйэҕиттэн улахан тутулуктаах. Сахалар сиргэ-уокка сылдьа, тыаҕа хоно үөрүйэх буоламмыт, олорор усулуобуйабытын оҥостобут. Онно барыта бэйэҕиттэн тутулуктаах.

«Хас биирдии эр бэрдэ, саха уола күүстээх санаалаах. Саха уола ытыктанар, ураты хорсун байыас буолар. Атын даҕаны омуктар биһигиттэн үөрэнэн, аал уоттан, таҥараттан, Айыылартан көрдөһө сылдьаллар. Оннук күүстээх биһиги итэҕэлбит».

— Бастаан инники кирбиигэ киирииҥ хайдах этэй?

— Инники кирбиигэ киирии диэ. Мин аармыйаҕа сылдьыбатах, ытык иэспин төлөөбөтөх буоламмын, тугу эрэ ситэ оҥорботох курдук санаалаах этим. Онон биир бастакы соругум — инники кирбиигэ киирэн эр киһилии ытык иэспин толоруу этэ. Эрдэ аармыйа олоҕун билбэтэх буоламмын, онтон сылтаан ыарахаттардаах этэ. Ол эрээри саха буоларым быһыытынан, туохтан да чаҕыйбат санааны ылыммытым. Айылҕаҕа чугас буолан, сирбин-уоппун маанылаан, аһатан, көрдөһөн, күн баччааҥҥа диэри сылдьабын диэтэхпинэ сыыспатым буолуо. Хамаанданы истиэххэ наада, ол эрэн, төһө да бэлэмнээҕиҥ иһин, билиҥҥи сэрии олох атын, үөһээ халлааҥҥа баар дрон биир тыыны быһыан сөп… Күн аайы кэриэтэ аата-ахсаана суох элбэх дрон тигээйи курдук көтөн кэлэн “бултаһар”, онно дьэ үөрүйэх наада. Киһи буолаҕын дуу, кии буолаҕын дуу, онно быһаарыллар.

Түгэннэр уонна дьылҕа

— Ханнык эмэ өйдөөн хаалбыт түгэннээххин дуо?

— Мүччүргэннээх сырыы, түгэн, аахтахха, элбэх… Киһи доруобуйата кэбириирэ, тоҥоро-хатара ханна барыай. Украина сирэ-уота, килиимэтэ ураты, хас да күн окуопаҕа, сир анныгар сытыы, уута-хаара, сиигэ ынырык. Киһи уоттаах сэриигэ киирэн, тыын былдьаһыыта, онно буолар дьэ… Кырыктаах киирсиилэр, бойобуой доҕотторуҥ өлүүлэрэ-сүтүүлэрэ, бааһырыыҥ… Ол барыта өйгөр-санааҕар хатанан хаалар. Бааһырыым хара баһаам, билигин госпитальга сытабын, хайдах эмэ гынан икки атахпар туруом диэн бигэ эрэллээхпин… Барыта үчүгэй буолуо диэн санаалаахпын.

— Позывнойуҥ туох суолталааҕый? Хайдах ылыммыккыный?

— “Боха” диэни бэйэм өйдүүрбүнэн «бог» диэн тылтан таһаарбытым, үөһээ айыыларым миигин арчылааҥ, араҥаччылааҥ диэн суолталаах. Саха буоларым быһыытынан, таҥараны, айыылары, үрдүкү күүстэри итэҕэйбин. Биһиги олохпут, дьылҕабыт барыта үөһээ Айыылар илиилэригэр баар. Мин аатым арчылыыр, харыстыыр, араҥаччылыыр…

— Бааһырыы бөҕө ылбыккын, наҕараадалааххын дуо?

— Наҕараадам суох… Биһиги бары даҕаны буолуо, наҕараада туһугар сылдьыбаппыт. Эппитим курдук, дойдубут туһугар ытык иэспитин төлүүбүт диэххэ сөп. Ким даҕаны уоттаах сэриигэ, өлөр-тиллэр икки ардыгар сылдьан, былдьаһыктаах түгэннэргэ наҕараада туһунан толкуйдаабата буолуо. Мин тус бэйэм патриотическай санаанан салайтаран барбытым. Биһиэхэ, сахаларга, итинник санаа аһара күүстээх быһыылаах. Үгүстэр бэйэлэрин тургутан көрөөрү уонна өбүгэлэрбит ыҥырыыларынан бараллар. Бэйэм даҕаны сэмэй майгылаах буоламмын, кимиэхэ да ытыы-соҥуу, этинэ сылдьыбаппын, кэлэр буоллаҕына кэлиэ дии саныыбын.

Итэҕэл күүһүрэр

— Байыаннай дьайыыга сылдьар саха уолаттара үгүстүк итэҕэлбит күүһүрэр, таҥараттан, Айыылартан көрдөһө сылдьабыт дииллэр, эн санааҕар?

— Дьэ, ити чахчы баар суол. Хас биирдии эр бэрдэ, саха уола күүстээх санаалаах. Баҕар, биһиги хааммытыгар баара буолуо боотур хаана. Саха уола ытыктанар, ураты хорсун байыас буолар. Атын даҕаны омуктар биһигиттэн үөрэнэн, аал уоттан, таҥараттан, Айыылартан көрдөһө сылдьаллар. Оннук күүстээх биһиги итэҕэлбит. Хас бойобуой сорудахха киириигэ, ыксаллаах түгэн буоллаҕына, сири-дойдуну, аал уоту аһатабыт. Оччоҕо санаабыт түмүллэр, үс куппут бөҕөргүүр, барыта этэҥҥэ буоларыгар, кыайыыга эрэлбит күүһүрэр. Туохтан да чаҕыйбакка, ытыы-соҥуу олорбокко, иннибит хоту барабыт… Инники күөҥҥэ киирэн баран араас элэ-была тылынан, сахалыы итэҕэлгинэн, санааҥ тугу этэринэн көрдөһөҕүн, оччоҕо күүс-уох киирбиккэ, күүһүрбүккэ дылы буолар…

— Өссө тугу этиэҥ этэй?

— Эбии этиэм этэ, кыайыы биһиэнэ буолуо, байыаннай дьайыы бүтэн, бары этэҥҥэ эргиллэн кэлиэхпит. Хас биирдии саллаат баҕарар баҕата ол буоллаҕа. Хайаан да кыайыахпыт диэн эрэллээхпин.

— Владимир, кэпсээниҥ иһин махтанабын!

ХААРТЫСКАЛАР В.В. МИХАЙЛОВ ТУС АРХЫЫБЫТТАН