Байыас «Кудай»: «Манна ким даҕаны кыл да түгэнэ сыппаан, сымнаан, ыһыктынан кэбиһиэ суохтаах»

«Кудай» – байыаннай дьайыы биир хорсун-хоодуот байыаһа. Маннык ураты улахан ааттаах байыас ытык иэһин толорон, дойдутун көмүскүү сылдьар. Билигин байыас инники кирбиигэ сылдьар, ол да буоллар, түгэн булан кэпсэттэ. Кини байыас олоҕун, ис турук, патриотизм, итэҕэл туһунан кэпсээтэ.

— Прокопий, хантан төрүттээххин, дьонуҥ-сэргэҥ туһунан кэпсээ эрэ?

— Мин Манчаары Баһылай төрөөбүт-үөскээбит дойдутуттан Мэҥэ Хаҥалас улууһун Доллу нэһилиэгитэн төрүттээхпин. Дойдубун көмүскүүр аналлаах бу манна күн сирин көрбүтүм. Оҕо эрдэхпиттэн эбээм “төрөөбүт дойдугун таптаа, харыстаа” диэн үөрэппитэ. Дьиэ кэргэммитигэр сэттэ бииргэ төрөөбүппүт, түөрт уол, үс кыыс, мин иккис оҕобун. Оҕо эрдэхпититтэн аҕабыт успуорка сыһыаран, бырааттарым бары уонна биир балтым Д. П. Коркин аатынан Чурапчытааҕы успуорт оскуолатын бүтэрбиттэрэ. Уолаттар бары успуорт маастардара. Аҕам — ССРС уонна СӨ успуордун маастара, тустуу тириэньэрэ. Онон дьиэ кэргэнинэн бары тустуунан улааппыт дьоммут. Кини иитэн-такайан таһаарбыт тустуук уолаттара өрөспүүбүлүкэҕэ да, аан дойдуга да ситиһиилэнэн, ааттара элбэхтик ааттанар. Билигин Доллу нэһилиэгин баһылыгынан үтүө суобастаахтык үлэлии сылдьар. Ийэм балыыһаҕа травматология отделениетыгар үлэлиир. Байыаннай дьайыыга сылдьыбыт уолаттарга ураты болҕомтолоохтук сыһыаннаһарын истэн үөрэбин. Киниэхэ эмтэммит уолаттар кэпсээтэхтэринэ сүргэм көтөҕүллэр, киэн туттуу туруга кууһар.

— Оччоҕо байыаннай дьайыыга барыаҥ иннинэ тириэньэр буоллаҕыҥ?

— 2008 сыллаахха Д. П. Коркин аатынан Чурапчытааҕы успуорт оскуолатын бүтэрбитим уонна ол сыл институтугар киирбитим. 2009–2010 сылларга Арассыыйа аармыйатыгар сулууспалаабытым. 2011 сыллаахха Дьоллоох Дьокуускай куоракка үлэлии киирбитим. Ол-бу араас үлэҕэ үлэлээн, бэйэбин тургутан, уопут ылбытым, киэҥ сиргэ хайдах оннубун буларбын үөрэтэн көрбүтүм. 2015 сыллаахха Анаабыр улууһугар тириэньэринэн үлэлии барбытым. Онно тиийэн, дьэ дьиҥнээх үлэм саҕаламмыта, эрчийэр оҕолорум тустууга араас таһымнаах күрэхтэһиилэргэ ситиһиилэммиттэрэ. Онон тириэньэрбин диэхпин сөп.

— Барарга хаһан быһаарыммыккыный? Дьонуҥ хайдах ылыммыттарай?

— Бастаан 2023 сыллаахха аҕабар эрийэн, бараары гынабын диэн эппитим. Ону аҕам, ийэҕин санаа, толкуйдаа диэбитэ. Онтон быйыл ийэбин кытары кэпсэтэн баран, олунньуга манна кэлбитим. Ийэм, аҕам, бииргэ төрөөбүттэрим, кэргэним өйдүөхтэрэ диэн бүк эрэллээхпин. Биһиги бары сиэри-туому тутуһарга, дьону-сэргэни ытыктыырга, ийэ дойду иннигэр бэриниилээх буоларга иитиллибиппит.

— Аан бастаан инники кирбиигэ киирииҥ хайдах этэй?

— Бастакы бойобуой сорудахпар барарбар эрэл санаалаах, эйэни олохтуу, кыайыы иһин диэн өйдөөх-санаалаах киирбитим. Онтон кутум-сүрүм, санаам-сүргэм көтөҕүллүбүтэ. Билигин даҕаны оннук толкуйдуубун, ис испиттэн дойдум иннигэр, кырдьык иһин Аҕа дойду көмүскэлигэр куттал суох буолуутун туруулаһабын диэн санаалаахпын. Патриотическай тыыҥҥа иитиллибит хас биирдии эр киһи итинник санаалааҕа буолуо. Манна ис туруккун күн аайы бэлэмнии сылдьаҕын, кутуҥ-сүрүҥ, өйүҥ-санааҥ чөл буолан, көхсүҥ кэҥээн, суолуҥ аһыллан иһэр курдук. Манна хас күн барыта өйдөнөн хаалар, улахан тургутууну ааһабыт, онон ким даҕаны кыл да түгэнэ сыппаан, сымнаан, ыһыктынан кэбиһиэ суохтаах. Хас күн аайы өстөөҕү кыайыахтаахпыт диэн санаалаахпыт.

— Позывнойуҥ аһара улахан суолталаах, былыргы түүр норуоттарыгар Үөһээ Айыы, быраатын кытары орто дойдуга эйэни олохтообут диэн үһүйээн баар. Сахаларга эмиэ ураты суолталаах.

— «Кудай» диэн сахалыы аатым. Сахаларга «Кудай Бахсы» — тимир уустарын таҥаралара. Олоҥхоҕо улуу уустар араҥаччылара диэн, онон мин эйэлээх олоҕу уһансааччы буоламмын, бу сахалыы аатым араҥаччылыы, арчылыы сылдьыа диэн эрэнэбин, итэҕэйэбин. Үрдүк Айыылар көмөлөрүнэн этэҥҥэ сылдьабын, айыыларбыт араҥаччылаатыннар, харыстаатыннар.

— Сиэр-туом, итэҕэл өйдөбүлэ итиннэ күүһүрэр эбит дии?

— Мин хайдах өйдүүрбүн этиэм дии. Былыр-былыргыттан хас биирдии норуот дьону куһаҕантан харыстыыр, сиэрдээх буолууга иитэр итэҕэллээх буолар. Оттон биһиги, сахалар олус улахан, дириҥ итэҕэллээхпит. Итэҕэл киһи ис туругун кытары ситимнээх дии саныыбын. Былыргыттан өбүгэлэрбит, эбээлэрбит, эһээлэрбит, ийэлэрбит, аҕаларбыт илдьэ кэлбит эппитигэр-хааммытыгар олохсуйбут үгэстэрэ буолаллар. Биһиги итэҕэл күүһүнэн олоробут, ол эрээри ону үгүстэр өйдөөбөттөр. Биһиги анаан үөрэппэппит эрээри, итэҕэл биһиэхэ ис куппутугар, өйбүтүгэр-санаабытыгар баар. Манна, холобур, киһи кута-сүрэ чарааһыыр сиригэр, ыксаллаах түгэннэргэ итэҕэлэ күүһүрэр эбит. Хас биирдии эдэр ыччат ону өйдүөхтээх. Итэҕэллээх киһи инникигэ эрэллээх буолар.

— Үгүстүк Ийэ дойдуга бэриниилээх буолуу туһунан иһилиннэ, патриотизм диэн буоллаҕа?

— Миигин бу олоххо хайдах олорорго, сиэргэ-туомҥа, үгэстэргэ кыра эрдэхпиттэн эбээм үөрэппитэ. Кини сиэрдээх, кытаанах буолааччы, үлэни кыайа-хото тутарга, дьону кытары сыһыаҥҥа, дьиэни-уоту, айылҕаны ытыктыырга, тулалыыр эйгэни харыстыырга үөрэппитэ. Онон биһиги бары сахалыы итэҕэллээхпит. Ийэ дойдуга бэриниилээх буолуу, төрөөбүт дойдуну таптааһын — бу барыта киһи ис туруга буолар. Киһи өйүнэн-санаатынан ыраас олоруохтаах.

— Эн үүммүт күҥҥэ, дьоҥҥо махтанабын диэтиҥ дии… Кимҥэ махталы этэҕин?

— Махтаныам этэ эһиэхэ, махтал тылын тириэрдэр түгэни биэрбиккитигэр. Бастатан туран, махтаныам этэ дойдум дьонугар, мэҥэ хаҥаластарга гуманитарнай көмөлөрүн иһин. Манна тастан, чуолаан, дойдугуттан кэлэр көмө олус күндү буолар. Итини сэргэ Ил Дархаммытыгар Айсен Николаевка махтаныам этэ. Оруобуна бастакы бойобуой сорудахпытыгар киирэрбитигэр кэлэн көрсөн, санаабытыгар санаа, күүспүтүгэр күүс эппитэ. Итиэннэ бастакы көрсүбүт старшинабар, табаарыс Патроҥҥа, бииргэ сылдьар уолаттарбар барҕа махталбын тиэрдэбин. Кыайыы биһиэнэ буолуо!

— Прокопий, кэпсээниҥ иһин махтанабын!