Байыастарга быыбары тэрийии…

Иннитин манна ааҕыҥ.

Биһиги бөлөх массыынабыт суоппара – Амма уола Василий Швердин диэн. Дьэ, кэпсээн­нээх уол буолан абыраа­та, айана да түргэнэ, билэрэ-көрөрө, тулуурдааҕа, чахчы дьиҥнээх талааннаах суоппар. Күн аайы 400-450 км айанныыбыт. Аны күнүс ханнык чааска түбэһэргиттэн, хайдах суоллаах-иистээх сиргэ сылдьаргыттан көрөн, 3-3,5 чаас төттөрү айанныыргын суоттанаҕын. Киэһэ комендантскай чааска түбэстэххинэ, тутатына Байыаннай комендатура тутан ылар эбит.

САХА САЛЛААТТАРЫН ХАЙГЫЫЛЛАР

Биһиги бастаан Запорожье территориятыгар үлэлээбиппит. Ол хайысхаҕа, сүнньүнэн, Илиҥҥи байыаннай уокуруктан кэлбит чаастар турар буолан, хамандыырдар үчүгэй сыһыаннаахтар. Саха саллааттарын хайгыыллар. Бастатан туран, хорсуннарын сөҕөллөр. Иккиһинэн, табыгаһа суох даҕаны сиргэ түбэстэхтэринэ, санааларын түһэрбэккэ олохторун оҥостоллорун, окуопа, блиндаж хаһыытыгар кинилэргэ тэҥнээх үлэһит суоҕун чорботон хайгыыллар. Биир чааска кэлбиппит саха уола, дронщик, иллэҥ кэмигэр бурдук ас буһараары тиэс­тэ охсо турар этэ. Доҕотторо “Иллэрээ күн бэрэски буһарбыта” диэн киэн тутта кэпсииллэр.

Уоттаах сэрии буола турар сирдэрин эмиэ таарыйта­лаатыбыт. “Р” бөһүөлэккэ тиийбиппит, саллааттар аҕы­йах ордон хаалбыт дьиэлэргэ олороллор эбит. Дьиэлэр тастарыгар окуопалар субурҕалыы хаһыллыбыттар, блиндажтар көстөллөр. Бастакы куоластааһыммытын блиндажка ыыппыппыт. Тута бронежилет итиэннэ каска биэрбиттэрэ. Аттыбытыгар артиллерия тохтуу-тохтуу өстөөх инники лииньийэтин ытыалаан лиги­йэрэ. Ол тыаһыттан бастаан утаа уйулҕабыт хамсаан баран ­эбиэттэн киэһэ син үөрэнэ быһыытыйбыппыт. Итиэннэ субу-субу хантаарыҥнаан дроннары кыҥастаһа сатыыгын.

БЫЫБАРДЫЫР БЫЫҺЫ ОҤОРУУ

Быыбары ыытарга РФ Киин быыбардыыр хамыыһыйатын таһаарбыт уурааҕынан салайтаран үлэлиибит. Биллэн туран, кистэлэҥ куоластааһыны хааччыйдыбыт, Тирэх пууҥҥа уолаттар хордуоҥканан кис­тэлэҥ куолаһы мэктиэлиир быыс оҥорон биэрбиттэрэ. Ол быыс кэннигэр информационнай былакааттары сыһыарбыппыт: онно кимнээх хандьы­даат буолбуттара, ханнык баартыйалар быыбарга кытталлара сурулла сылдьара. Бүлүтүөн ылалларыгар уолаттар илии эрэ баттыыллар, пааспар эҥин ирдэммэт. “Республика Саха (Якутия)” диэн суруйабыт уонна икки бүлүтүөни туттараат, тута быыспытын чиккэс гыннарабыт. Ол иһигэр киирэн сал­лаат ылбыт бүлүтүөннэригэр бэлиэ туруоран баран бүлүтүөнүн переносной дьаа­һыкка түһэрэр. Уолаттар: “Хайа бүттэ дуо? Дьиҥнээх курдук, наһаа үчүгэй. Бэйэбин киһи курдук сананным, махтанабын”, – диэн астыналларын биллэрэллэр. Ол “Р” нэһи­лиэнньэлээх пууҥҥа турар батальон уолаттара быһа килэмиэтир курдуктаах инники кирбииттэн тахсан куолас­таабыттара – бастаан биэс уол кэлэр, онтон кинилэр төттөрү тиийбиттэрин кэннэ атыттар солбуйаллар. Саллааттар толору боекомплектарын сүкпүтүнэн, бронежилеттэрин кэппитинэн, аптамааттарын туппутунан, көлөһүннэрэ сарт түһэн, сүүрүү-хаамыы былаас­таах тиийэн кэлэллэр. Сорох сирдэргэ тирэх пуун уолаттара куоластатан баран дьонноро ыыппыт баһыылкаларын уонна Саха сирэ ыыппыт сайыҥҥы ба­­йыаннай көстүүмнэрин түҥэппиттэрэ. Мин фотоаппараттаах буоламмын уолаттары үгүстэрин көҥүллэтэн хаартыс­каҕа түһэртээтим. Санааларын көтөҕөн: “Уолаттар, Кыайыы хайаан да кэлиэҕэ. Кыайыы күнүгэр киэһээ алта чааска Дьокуускайга Ленин өйдөбүнньүгүн кэннигэр кэтэһиэҕим, хайаан да кэлээриҥ” диэн алҕаа­тым, ол аайы уолаттар барахсаттар үөрэллэр да үөрэл­лэр.

“САХАЛАР” ДИЭН ЫҤЫР» ДИЭН СҮБЭЛЭЭТИМ

“В” нэһилиэнньэлээх пууҥҥа аймаҕым уол баарын булан көрсөн, кыра балык кэһиилээхпин биэрдим уонна куоластаттым. Киһим соһуйар: “Бачча ыраах миигин хайдах көрдөөн булан кэллигит?” – диир. Онуоха: “Быыбардыыр хамыыһы­йаттан куоппут диэн суох” – диэн хардардым.

“П” нэһилиэнньэлээх пууҥҥа хаан аймахпын, Дэбдиргэттэн төрүттээх Лева Алексеевич Никифоров уолун Мишаны көрүстүм. Миша мобилизация бастакы хомууругар түбэһэн барбыта. Онтон ыла этэҥҥэ сулууспалыы сылдьар. Уруккутуттан лаппа эт туппут, баараҕадыйбыт. Тааттаттан төрүттээх түөрт уолу булан биир дойдулаахтарбын кытта хаартыскаҕа түстүм. Замполиттара саастаах, интеллигентнэй баҕайы киһи. Позывнойа “Письмо” диэн. “Сахалары кытары хайдах уопсай тылы булуохха сөбүй?” – диэн ыйыталаһар. Ону: «Эн уолаттары “якуты” диэмэ “сахалар” диэн ыҥыр», – диэн сүбэлээтим. Кинини кытта кэлин смс-таһа сылдьыбытым: биир тылы булан, олох үчүгэй буоллубут диэбитэ.

Георгий Куркутов салайбыт бөлөҕө 35-с, 5-с, 38-с, 37-с аармыйаларга, “Барс-1”, “Барс-2” батальоннарга баар биир дойдулаахтарбытын, Саха сириттэн тэриллэн барбыт “Боотур” этэрээккэ, Саха сирин казактарын полкатыгар тиийэн куоластаппыта. Кинилэр эмиэ мүччүргэннээх сырыылара элбэх…

(Салгыыта тахсыаҕа).