Бары сомоҕолостохпутуна…

Запорожьеҕа сылдьар кэммитигэр Саха сирэ уонна Луганскай Норуодунай Өрөспүүбүлүкэ бииргэ таһаарыылаахтык үлэлииллэригэр олук, акылаат уурар көрсүһүү буолбута.

Ол туһунан РФ бэрэсидьиэнигэр Саха сирин бастайааннай бэрэстэбиитэлэ — СӨ бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччы, байыаннай сулууспалаахтары өйүүр кэлим сүрүннүүр киин бэрэссэдээтэлэ Андрей Федотов уонна Луганскай Норуодунай Өрөспүүбүлүкэ баһылыгын эбээһинэһин быстах кэмҥэ толорооччу Леонид Пасечник көрсөн кэпсэттилэр.

Көрсүһүү кэмигэр социальнай-экэнэмиичэскэй хайысхаларга, ону тэҥэ, хайа бырамыысыланнаһын комплексын сайыннарыыга тиэхиньикэлэри оҥорууга аналлаах бырайыактары сайыннаран үлэлэтэр туһунан кэпсэтии буолла.

Маны сэргэ, Луганскай Норуодунай Өрөспүүбүлүкэ ыччата Саха сиригэр ыытыллар араас хабааннаах спортивнай күрэхтэһиилэргэ уонна Федор Охлопков аатынан байыаннай-патриотическай лааҕыр үлэтигэр кыттыыларын уонна Донбасс эргин Саха сириттэн сулууспалыы сылдьар байыаннайдарга көмө, өйөбүл оҥоһуллуутун туһунан бары өттүнэн дириҥ ис
хоһоонноох кэпсэтиилэр ыытылыннылар.

Кэпсэтии кэмигэр: «Донбасс биһиэхэ чугаһаатар чугаһыыр, чугас сыһыан олохтонор. Донецкай Норуодунай Өрөспүүбүлүкэни кытта сыһыаммыт бигэтийэр. Саха сирэ иккис сылын Кировскай куораты чөлүгэр түһэриигэ күүскэ үлэлиир. Бу үлэ саҕаланарын саҕана Саха сирин баһылыга Айсен Николаев былырыын күһүн Москваҕа РФ бэрэсидьиэнигэр Саха сирин бастайааннай бэрэстэбиитэлистибэтин баазатыгар Биир кэлим тирэх киини тэрийэр туһунан бары өттүнэн сөптөөх быһаарыныыны ылыммыта. Билигин киин сүрүн соругунан-сыалынан өрөмүөннүүр-чөлүгэр эрэ түһэрии буолбакка, сулууспалыы сылдьар байыастарбытын кытта тохтоло суох сибээстэһиини хааччыйыы, гуманитарнай көмөнү оҥоруу уонна Арассыыйа саҥа эрэгийиэннэрин кытта сибээһи бөҕөргөтүү буолар», — Андрей Федотов бары өттүнэн сөптөөх үлэ барыахтааҕын уонна бара турарын туһунан эттэ.

Луганскай Норуодунай Өрөспүүбүлүкэ баһылыгын эбээһинэһин быстах кэмҥэ толорооччу Леонид Пасечник: “Барыгытын Луганскай Норуодунай Өрөспүүбүлүкэ сиригэр-уотугар үөрэ-көтө көрсөбүт. Бу көрсүһүү инники өттүгэр бииргэ үлэлиирбитигэр аналлаах акылааты түһэриэҕэ. Бары бииргэ сомоҕолостохпутуна, хайаан да кыайыахпыт, баар кыһалҕаны туоратыахпыт. Устуоруйа көрдөрөрүнэн, биһигини ким да кыайбатаҕа. 2013 сыллаахха Луганскай олус улахан эмсэҕэлээһини ылбыта. Барыта этэҥҥэ буолуо диэн эрэнэбит”,  — диэн санаатын эттэ.

Көмөлөһүү кыаҕырар, күүһүрэр

Кэпсэтии кэмигэр Андрей Федотов Саха сиринээҕи Биир кэлим координационнай киин байыаннай сулууспалаахтарга уонна кинилэр дьиэ кэргэттэригэр туох көмөнү, өйөбүлү оҥорорун туһунан сиһилии кэпсээтэ.

Ол быһыытынан Донецкай Норуодунай Өрөспүүбүлүкэҕэ тирэх пуун тэриллибитэ көдьүүстээҕэ тута биллибитэ. Ол курдук, тустаах пуун чугас баар буолан, байыастары кытта сибээһи тутарга бары өттүнэн тоҕоостоох. Эбии бойобуой сэп-сэбиргэл түргэнник тиэрдиллэр. Онон сибээстээн, инники өттүгэр Луганскай Норуодунай Өрөспүүбүлүкэ сиригэр-уотугар итинник хабааннаах тирэх пуун тэрилиннэҕинэ, Саха сириттэн сылдьар байыастарга көмө тиийиитэ өссө түргэтиирин туһунан этилиннэ.

Бырамыысыланнаһы сайыннарыы

Эрдэ этэн аһарбыппыт курдук, бу көрсүһүүгэ бастаан утаа хайа бырамыысыланнаһын комплексын сайыннарыыга тиэхиньикэлэри оҥорууга аналлаах бырайыактары бииргэ сайыннаран үлэлэтэр туһунан кэпсэтии ыытыллыбыта. Бу бары өттүнэн сөптөөх хайысха, сыал-сорук буолар. Тоҕо? Билигин арҕаа дойдулар Арассыыйаҕа араас хабааннаах экэнэмиичэскэй сааҥсыйалары соҥнууллар, ордук бырамыысыланнаска үлэлиир сүүнэ тиэхиньикэлэри киллэрии тохтоон турар. Эгэ, саппаас чааһы киллэрии боппуруоһа туруо дуо? Эмиэ төрдүттэн мэлигир.

РФ бэрэсидьиэнигэр Саха сирин бастайааннай бэрэстэбиитэлэ — СӨ бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччы, байыаннай сулууспалаахтары өйүүр кэлим сүрүннүүр киин бэрэссэдээтэлэ Андрей Федотов Луганскай Норуодунай Өрөспүүбүлүкэ баһылыгын эбээһинэһин быстах кэмҥэ толорооччу Леонид Пасечникка Саха сиригэр хостуур бырамыысыланнас тэтимнээхтик сайдарын туһунан этэн туран, Луганскайдааҕы массыынаны оҥорооччулары кытта бииргэ үлэлиир интэриэс баарын туһунан кэпсээтэ.

«Биһиги тэрилтэлэрбит тастан киириини атынынан солбуйуунан күүскэ дьарыктаналлар. Арҕаа дойдуларга оҥоһуллубут тиэхиньикэлэри туһаныыттан сыыйа-баайа аккаастанан эрэллэр. Онон биһиги Донбасстааҕы массыынаны оҥорор комплексы кытта бииргэ таһаарыылаахтык үлэлииргэ интэриэстээхпит. Саха сиригэр хайа бырамыысыланнаһа күүскэ сайдар. Онон бу хайысхаҕа икки өттүттэн бииргэ үлэлииргэ киэҥ аартык аһаҕас», — диэн Андрей Федотов бииргэ үлэлииргэ сөптөөх санааны эттэ, дьыалабыай этиини киллэрдэ.

Собуот туһунан кылгастык

Бары билэрбит курдук, Луганскайга А. Я. Пархоменко аатынан массыынаны оҥорор сүүнэ собуот баар. Бу собуот сүнньүнэн хайа-байытар бырамыысыланнаска аналлаах
оборудованиелары оҥоруунан күүскэ дьарыктанар. Устуоруйатыттан кыратык сэгэтэн көрдөххө, тэрилтэ 1878 сыллаахха тимир суол подвижной састаабын өрөмүөннүүр мастарыскыай быһыытынан тэриллибит. Гражданскай сэрии кэмигэр собуот улаханнык эмсэҕэлээбит эрээри, кэмигэр этэҥҥэ чөлүгэр түһэриллибит. 1930 сылтан массыыналары оҥорон саҕалаабыт. 1931 сыл от ыйыгар собуот улахан массыыналары оҥорор холбоһук састаабыттан металлургическай уонна хайа уруудатыгар үлэлиир тимир көлөлөрү оҥорор холбоһук састаабыгар бэриллибит. Ити сылтан 1940 сылларга тэрилтэ оҥорон таһаарар кыамтата 5,5 төгүл улаатара ситиһиллибит.

Аҕа дойду Улуу сэриитин кэмигэр собуот олус улаханнык эмсэҕэлээбит. ССРС-ка норуот хаһаайыстыбатын сайыннарыыга төрдүс пятилетка былаанын чэрчитинэн тэрилтэ чөлүгэр түһэриллэн, урукку кыаҕынан тута үлэлээн барбыт. 1965–1976 сс. собуот оҥорон таһаарыытын 1,9 төгүл улаатыннарбыт. 1977 сылтан ССРС үрдүнэн таас чоҕу хостуур оборудованиелары, тиэхиньикэлэри уонна норуокка киэҥник туһаныллар табаардары оҥорууга сүрүн, сүүнэ тэрилтэнэн буолбута. Онон оччолорго модун Арассыыйа атаҕар бигэтин турарыгар оруола олус улахан.