Бэдэрээтчиттэри сааһылыа, эрэлэ суохтары сыыйыа…

От ыйын 22 күнүгэр 186 №-дээх федеральнай сокуон ылыллыбыта, сокуон сүрүн сыала-соруга нэһилиэнньэ харчытын харыстыырга туһаайыллыбыта.

Ол аата хайдах? Дьиэ туттарар киһи бааҥҥа ­эскроу-счет астарар, мунньуммут харчытын эбэтэр ипотеканан ылбыт кирэдьиитин онно угар. Бэдэрээтчити кытта дуогабарга илии баттаһаллар. Ол кэннэ бэдэрээтчит бэйэтин харчытыгар эбэтэр баантан олох кыра бырыһыаннаах кирэдьиит ылан, сакаасчыт дьиэтин тутан биэрэр. Ол кэннэ аактаҕа илии баттанан, дьиэтэ Росреестргэ регистрацияламмытын кэннэ биирдэ ол эскроу-счет арыллар уонна харчы тэрилтэ счетугар түһэр. Ол аата, сакаасчыт хаһан дьиэтэ тутуллан бүтүөр, Росреестргэ регистрациялатыар диэри кини харчыта харалла сытар. Бу сокуон 2025 сыл кулун тутар 1 күнүттэн үлэҕэ киирэр.

Бу сокуон киирэ илигинэ бэдэрээтчит дьиэ туттарар киһини кытта быһаччы үлэлэһэрэ. Сакаасчыт харчыта үргүлдьү хампаанньа дуу, ИП дуу счетугар түһэрэ. Дьиэҕин куһаҕан хаачыстыбалаахтык туппут эбэтэр моҥкуруут барбыт тэрилтэҕэ түбэстэххэ, ону аахсарга, сууттаһарга сүрдээх элбэх бириэмэ, сэниэ баранара. Ардыгар дьон харчытын ылан баран, тугу да туппакка сүтэн хаалбыт тэрилтэлэр аҕыйаҕа суохтар.

Онон бу саҥа сокуон бэдэрээтчиттэри сааһылыыр, эрэлэ суохтары төрдүттэн сыыйар аналлаах. Уруккуттан дьону кытта чиэһинэйдик, эрэллээхтик үлэлиир тэрилтэлэр хаалаллар, онон кинилэргэ ити сокуон улахан уустугу аҕалбат. Үчүгэй чиэһинэй тутааччыга дьон бэйэ-бэйэлэриттэн истиһэн син биир кэлэллэр. Арай саҥа тэриллибит, аатын ааттата илик тэрилтэ ыарахаттары көрсүөн сөп, ол иһин кинилэр улахан бааннарга аккредитацияны ааһыах­таахтар. Оччоҕо эрэ баан кинилэри итэҕэйэн кирэдьиит биэрэр.

Бастакы угуу хайаан да ирдэнэр

Бэйэҥ ууран биэрэр харчыҥ ситэ тиийбэт буоллаҕына, Ийэ хапытаалын бастакы угууга туһаныаххын сөп. Дьиэ тутуллан бүттэҕинэ, дьиэ сыанатыгар киирэн, тутааччы счетугар көһөр, оттон дьиэ тутуллубатах түгэнигэр хапытаал харчыта хаһаайыныгар төннөр.

Дьиэ хайаан да бырайыактаах, төһө үп ороскуоттанара барыта ааҕыллыбыт буолуох­таах. Ити бырайыактар бары дойду үрдүнэн тутуу хайысхатыгар  эппиэттинэстээх ­строим.дом.рф диэн платформа кэлим информационнай систиэмэтигэр (ЕИСЖС) киирэн иһэллэр. Бэдэрээтчиттэр дьиэ тутар буоллахтарына, ол систиэ­мэҕэ бырайыактарын уонна сыаналарын киллэрэллэр. Дьиэ туттарыан баҕарар киһи ол систиэ­мэҕэ киирэн, ирдэбилин суруйар, оччоҕо кини наады­йыытыгар майгынныыр бырайыактары көрдөрөллөр.

Быраап иккиэннэригэр бэрилиннэ

Дьиэ тутуллан бүтэн, Росреестргэ регистрацияны аастаҕына, биирдэ эскроу-счет аһыллан бэдэрээтчит харчытын ылар. Сакаасчыт дэбиэри­нэс биэрбит буоллаҕына, регис­трацияны бэдэрээтчит эмиэ оҥорторуон сөп. Бэдэрээтчит регистрациялыыр буоллаҕына, киниэхэ сүрүн докумуона – дуогабарынан үлэ хаачыстыбалаахтык оҥоһулунна, мин ылынным диэн сакаасчыт аактаҕа илии баттааһына баар буолуохтаах.

Тутууну сокуонунан хонтуруоллуур эппиэтинэстээх уорган баар буолуохтаах, ону эрэгийиэн бэйэтэ быһаарар. СӨ Тутуу министиэрис­тибэтэ 214 №-дээх сокуонунан элбэх мэндиэмэннээх дьиэ­лэргэ өлүүлэһэн тутууну хонтуруоллуур-кэтиир үлэлээҕин быһыытынан, кэтэх дьиэни ­эскроу-счетунан тутууну көрөр-истэр үлэ эмиэ кинилэргэ бэриллэр.

Баан бэрэбиэркэтин ааһаллар

Саха сиригэр дьиэ тутуутунан дьарыктанар хампаанньалар былырыын бары баан бэрэбиэркэтин ааспыттара. Баан хас биирдии бэдэрээтчит кирэдьиити төһө төлөһөр кыах­тааҕын бэрэбиэркэлиир, өскөтө түһээҥҥэ иэстээх эбэтэр кирэдьиитин төлүүр болдьоҕун уһаппыт буоллаҕына, кирэ­дьиит биэрбэт. Оччотугар тутааччы бэйэтин харчытынан тутарга күһэллэр. Урут баан сакаасчыт харчытын 3 траншынан түһэрэр этэ: фундамены оҥорууга, дьиэни тутан таһаарыыга, ис өттүн оҥорууга. Оттон эскроу-счет киирдэҕинэ,  икки төгүллээн түһэр. Оттон эбийиэк бүтэн аак баттаныллыбытын кэннэ килийиэн ипотечнай харчыта уонна бастакы угуута дьэ аһыллар.

Тутууну сокуонунан хонтуруоллуур эппиэтинэстээх уорган баар буолуохтаах, ону эрэгийиэн бэйэтэ быһаарар. СӨ Тутуу министиэристибэтэ 214 №-дээх сокуонунан элбэх мэндиэмэннээх дьиэлэргэ өлүүлэһэн тутууну хонтуруоллуур-кэтиир үлэлээҕин быһыытынан, кэтэх дьиэни эскроу-счетунан тутууну көрөр-истэр үлэ эмиэ кинилэргэ бэриллэр.

Килийиэҥҥэ үчүгэйэ диэн, харчыта бааҥҥа сытар, дьиэтэ бүттэҕинэ биирдэ бэдэрээт­чит счетугар киирэр. Бэдэрээтчит онтон ылан баантан ылбыт үбүн төнүннэрэр. Килийиэн баантан кирэдьиит ылар түгэнигэр, хайаан да 20,1 бырыһыаннаах бастакы угууну эскроу-счекка киллэриэхтээх. Манна сытар харчы 10 мөл. солк. диэри страховкаланар.

САНААЛАР

Яна Слепцова, “Гедеон-cтрой” хампаанньа атыыга салаатын салайааччыта:

– Былырыын кэтэх дьиэни тутууга эскроу-счет, сүрүннээн, дьиэ кэргэн ипотекатынан аһыллыбыта. Онно бастаан угар суумалара 20,1 бырыһыан. Уһук Илиҥҥи ипотеканы былырыын тохтото сылдьыбыттара, быйыл тохсунньу 24 күнүттэн Сбербаан хаттаан биэрэ олорор. АЭБ Уһук Илиҥҥи ипотекаҕа эскроу-счету аһа илик. АТБ Уһук Илиҥҥини эскроу-счета суох биэрэр, ол гынан баран, бастакы угар суумалара 50,1 %. Итиэннэ дьиэ тутулла турар кэмигэр туттарааччы кыбартыыратын солуок биэрэр. Дьиэ тутулунна да, кыбартыыра солуога сотуллар.

Эскроу-счет киириэҕиттэн кэтэх дьиэни тутууга бааннар траншынан (үстэ түһүмэхтээн) харчыны угар эбит буоллахтарына, билигин ити тохтоон турар. Килийиэн биһиэхэ кэллэҕинэ, барытын быһааран, сүбэлээн, көрдөрөн биэрэбит. Сорохтор учаастак+дьиэ тэҥинэн баҕараллар. Оччоҕо партнердуу сыһыаннаах риэлторскай хампаанньаларга тахсабыт, кинилэр килийиэҥҥэ учаастагын көрдөрөллөр, атыылаһар буоллаҕына, докумуонун оҥортороллор. Биллэн турар, кили­йиэн дохуотуттан көрөн, төһө иэннээх дьиэни туттарара наадатын быһаарсабыт, ханнык баантан ылара табыгас­тааҕын этэбит, ол кэннэ дуогабар оҥорсобут. Килийиэн харчыта бааҥҥа анал счекка сытар, биһиги баантан кирэдьиит ылан бэйэбит тутабыт. Ол кэмҥэ тутар матырыйаал үрдээтэҕинэ да, килийиэн эбии төлөөбөт. Дуогабарга хайдах суруллубутунан барар.

Варвара Тарасова, куорат олохтооҕо:

– Биһиги, сэбиэскэй кэм дьоно, сорохтор дьиэни босхо ылар дьолломмуппут, сорохтор бэйэлэрин харчыларыгар туттараллара, атыылаһаллара. Ол эрээри кэнники  уларыта тутуу уонна да араас уларыйыылар кэмнэригэр кирэдьииккэ киирэн эбэтэр өлүүлэһэн тутууга киирэн албыннаппыт дьон аҕыйаҕа суохтар. Онон ити саҕана кирэдьииккэ, ипэтиэкэҕэ киирбит дьон дьиэлэрин чахчы ылан, олохсуйдахтарына эрэ итэҕэ­йэр этилэр. Аны билигин биһиги оҕолорбут, сиэннэрбит дьиэлэ­ниэхтээх кэмнэрэ тиийэн кэллэ. Былырыын кэтэх дьиэни туттууга эскроу-счет диэн киирбитин олус биһирии истибиппит, ол аата харчыҥ онно сытар, туох да куттала суох дьиэҕин туттараҕын. Инньэ гынан, оҕолорум дьиэ туттар былааннаммыттара. “Ийээ, долгуйума, туох да куттала барыта оҥоһуллар, харчыбытын илиибитигэр да туппаппыт, дьиэбит болдьоҕор баар буолуо”, – диэн үөрбүттэрэ. Онон  дуогабар түһэрсэн, дьиэлэнэн эрэ курдук санаммыттара. Ону баара күһүөрү кэлэн: “Баан лимиитэ бүттэ, быйылгы сылга хапсыбатыгыт”, — диэн кэбиспиттэр. Ол да буоллар, эрэллэрин сүтэрбэттэр, быйыл эмиэ дуогабардарын олоххо киллэрэр санаалаахтар.

ААПТАР ХААРТЫСКАҔА ТҮҺЭРИИТЭ