Бэһиэ бэйэлэрэ уон буолан

Атырдьах ыйын 22–24 күннэригэр Соҕуруу Африка Өрөспүүбүлүкэтигэр БРИКС, ол эбэтэр Бразилия, Арассыыйа, Индия, Кытай уонна Соҕуруу Африка Өрөспүүбүлүкэтин холбоһуктарын, улахан мунньаҕа буолаары турар. Холбоһук былырыыҥҥы мунньаҕар хас да судаарыстыба манна киириэхтэрин баҕаралларын туһунан иһитиннэрэн, тустаах дойдуларга уйаларыгар уу киллэрбиттэрэ.

Ааспыт мунньахтартан

Бу холбоһук 2006 сыллаахха Санкт-Петербурдааҕы экэниэмикэ пуорумун кэмигэр тэриллибитэ. Холбоһугу тэрийэр туһунан докумуоҥҥа икки акыйааны ситимниир дойдулар, Бразилия, Арассыыйа, Индия уонна Кытай Народнай Өрөспүүбүлүкэтин, миниистирдэрэ илии баттаабыттара. Холбоһук мунньаҕа бастаан миниистирдэр таһымнарыгар барар эбит буоллаҕына, 2009 сылтан дойдулар лиидэрдэрэ кыттыылаах улахан саммит ыытыллар буолбута. Бастакы маннык сугулаан Екатеринбург куоракка ыытыллыбыта. Онон быйыл холбоһук улахан мунньаҕа уон бэһис төгүлүн буолаары турар.

Бу уон биэс сыл иһигэр мунньахха улахан тугу кэпсэттилэрий диир буоллахха, 2010 сыллаахха буолбут көрсүһүүлэригэр холбоһукка Соҕуруу Африка Өрөспүүбүлүкэтэ киириитин көрбүттэрэ. Эһиилигэр бу дойдуну бэйэлэрин састааптарыгар ыланнар, Африка курдук биир улахан континены холбообуттара.

2012 сыллаахха атыыны-тутууну национальнай харчынан төлөһүү туһунан кэпсэтии баран, аан дойду таһымнаах бааны тэрийии боппуруоһун көтөхпүттэрэ. 2013 сыллаахха экэниэмикэҕэ тахсыбыт кириисиһи, дойдулар икки ардыларыгар биисинэс эйгэтигэр үлэлэһиини кэпсэппиттэрэ.

2014 сыллаахха буолбут саммикка Сайдыы саҥа баана диэн тэриллибитэ. Мантан салгыы дойдулар икки ардыларыгар национальнай валютанан хардарыта төлөһүүлэрэ күүһүрбүтүнэн барбыта. Экэниэмикэ, бэлиитикэ, биисинэс эйгэлэригэр БРИКС саҥата элбэхтэ иһиллэр буолбута. Ону ааһан аан дойду бэлиитикэтин хонуутугар биэс судаарыстыба биир сутурук курдук этэр этиитэ ыйааһыннана түспүтэ.

Ити ыйааһынын тыына 2019 сыллаахха Арассыыйа уонна Африка дойдуларын бастакы улахан көрсүһүүлэринэн биллибитэ. Бу сыл Сочига Арассыыйа Африка 45 судаарыстыбатын түмэ тардыбыта. Быйыл бу көрсүһүү иккис төгүлүн Санкт-Петербург куоракка ыытылынна. Манна Африка 54 дойдутуттан 49 судаарыстыба кытынна. Өскөтүн Сэбиэскэй Сойуус кэнниттэн Арассыыйа уонна Африка дойдулара бииргэ үлэлэһиилэрэ арыый уоста быһыытыйбыт буоллаҕына, билигин бу далаһа саҥа тыыны ылан эрэр.

2022 сыллаахха буолбут саммикка БРИКС састаабыгар Аргентина уонна Иран киирэбит диэн сайабылыанньа суруйбуттара. Салгыы Алжир, Египет, Бангладеш, Эфиопия, Белоруссия, о. д.а. сайабылыанньа биэрбиттэрэ. Билигин БРИКС састаабыгар киириэн баҕалаах дойдулар испииһэктэрэ сүүрбэттэн таҕыста.

Миэлиҥсэ хамсаата эрээри…

БРИКС састаабын кэҥэтии туһунан боппуруоһу былырыын Пекиҥҥэ ыытыллыбыт саммит кэмигэр Кытай Народнай Өрөспүүбүлүкэтэ көтөхпүтэ. Кытай бу боппуруоһу тоҕо көтөхпүтүн сэрэйиэххэ сөп. Кини Америка Холбоһуктаах Штаттарын кытары сыһыана соччото суох, ону ааһан аан дойду бэлиитикэтигэр Кытай кэлиҥҥи сылларга балаһыанньатын лаппа тупсарда. Онон Латинскай Америка, Африка, Азия дойдуларын кытары биир састаабынан айанныыра киниэхэ үчүгэй.

Быйылгы саммит Соҕуруу Африка Өрөспүүбүлүкэтигэр буолаары турар. Үөһээ этэн аһарбытым курдук, ааспыт нэдиэлэҕэ Санкт-Петербург куоракка Арассыыйа уонна Африка дойдулара киэҥ далааһыннаахтык мунньахтаан, ирэ-хоро кэпсэтэн тарҕастылар. Манна, биллэн турар, БРИКС састаабыгар киирии туһунан кэпсэтии тахсыбыта сэрэйиллэр. Миэлиҥсэ хамсаата эрээри, билиҥҥитэ БРИКС састаабыгар баар икки дойду, Индия уонна Бразилия, холбоһук кэҥиирин утаран олорор.

“Bloomberg” информацияны киэҥник тарҕатар ааҕыныстыба иһитиннэрбитинэн, Бразилия Америка Холбоһуктаах Штаттарын уонна арҕааҥҥы дойдулары кытары сыһыанын буортулуон баҕарбат. Ол иһин БРИКС састаабыгар киириэн баҕалаах судаарыстыбалары бастаан “кэтээн көрөр дойдулар” испииһэктэригэр уочараттатыан баҕарар. Оттон Индия Кытай сабыдыалыгар киирэн хаалыахпыт диэн куттанар. Эспиэртэр бэлиэтииллэринэн, Индия, биир өттүнэн, экэниэмикэтин көрөр. Индия национальнай валютанан хардарыта төлөһүүгэ Кытай харчыта юань быдан күүстээх, онон кэнэҕэскитин бу валютаттан тутулуктаах буолуохпут диэн түмүгү оҥорор эбит. Онон бу икки дойду билиҥҥитэ БРИКС кэҥиирин утаран олорор.

Арассыыйа санаата

РФ бэрэсидьиэнин пресс-сэкирэтээрэ Дмитрий Песков: “Буолаары турар саммикка БРИКС састаабын кэҥэтии бэбиэскэҕэ биир сүрүн болҕомтону ылыаҕа. Кэлиҥҥи кэмҥэ бу холбоһукка киириэн баҕалаах дойдулар ахсааннара элбээтэ. Ити холбоһук аан дойду таһымыгар улахан сэҥээриини ылан эрэрин көрдөрөр. Онон боппуруос ымпыгын-чымпыгын судаарыстыба салайааччылара мунньах кэмигэр сиһилии кэпсэтиэхтэрэ”, — диэн бэҕэһээ киин бэчээккэ иһитиннэрии оҥордо.

Саммикка дойдубут аҕа баһылыга Владимир Путин видео-сибээһинэн кыттара былааннанар. Санатан эттэххэ, Владимир Владимирович ааспыт нэдиэлэҕэ Санкт-Петербурга БРИКС иһинэн тэриллибит Сайдыы саҥа баанын салайааччытын Дилма Роуссеффы кытары көрсүбүтэ. Онно кини национальнай харчынан төлөһүү сылтан сыл эбиллэн иһэрин, дойдулар бэйэлэрин экэниэмикэлэрин сайыннарыыларыгар саҥа үстүрүмүөннэр баалларын бэлиэтээбитэ. Өссө былырыын Владимир Владимирович Азия, Африка, Латинскай Америка дойдулара БРИКС ыытар үлэтин өйүөхтэрэ диэн иһитиннэрэн турар.

Онон Бразилия, Арассыыйа, Индия, Кытай, Соҕуруу Африка Өрөспүүбүлүкэтэ бэһиэ бэйэлэрэ уон буолаары олороллор. Өскөтүн оннук буолар түгэнигэр, аан дойду бэлиитикэтин хонуутугар БРИКС өссө күүһүрэн, улахан хардыыны оҥоруоҕа. Эһиил Америка Холбоһуктаах Штаттарын уонна Арассыыйа бэрэсидьиэннэрин быыбарын күөнүгэр, саахымат оонньуутунуу эттэххэ, ферзэнэн хаамыы буолуоҕа.