Бэйэ аһа ордук

Тастан киирэр атын омук астарын үлүбээй сииртэн туттунуохха. Ордук оҕо аһыыр аһыгар болҕомтону ууруохха.

Араас тумалаах Азия омуктара астыыр астара киһиэхэ дьайыылара күүстээх эбит. Киһи ити астарга түргэнник ылларар. Тастан киирэри аһыыр буолуохпутуттан ыла саха киһитэ, ордук оҕолор уойдулар. Нуорманы таһынан ыйааһыннаах киһи элбээтэ. Мэдиссиинэ көмөтүнэн бэ­­йэни көрүнүөххэ, тус бэйэҕэ сөп түбэһэр астары аһыахха. Мэдиссиинэ үлэһиттэрин кытта оҕолордоох төрөппүттэр ыкса сибээһи тутуһуохтарын наада. Оҕо улаатарыгар, сайдыытыгар сөп түбэһэр астары, битэмииннэри үөрэтиэххэ.

Бэйэ аһыгар сыһыаран кэпсээтэххэ, Башарин Г.П. “Из истории приобщения якутов к русской земледельческой культуре” диэн үлэтигэр 1800-1838 сс. Боотуруускай улууһугар сир үлэтин, бурдугу ыһыы туһунан чахчылары аҕалар. 1800 с. Боотуруускай улууска Амма солобуодатын тула сытар биэс саха нэһилиэгэ бурдугу үүннэрэллэр эбит.

Кэлин 1934 с. Сылаҥ нэһилиэгин Субуруускай аатынан бөдөҥсүйбүт холкуос бэрэссэдээтэлэ Макаров Михаил Иванович (Бассабыык Мэхээл) дьаһалынан мас ууһа Дьяконов Семен Васильевич маастардааһынынан, Мытыйыкы миэлиҥсэтин үтүгүннэрэн 4 оҕус тардар миэлиҥсэтин Сылаҥ нэһилиэгэр, билиҥҥи Уһун Күөл бөһүөлэгин куулатыгар тумуска туппуттар. Бу миэлиҥсэ күҥҥэ 18-20 куул бурдугу мээккэлиир эбит.

Үктээһин миэлиҥсэ тыал, уу көмөтүнэн үлэлиир миэлиҥсэлэртэн уратыта диэн хаһан баҕарар үлэлэтиэххэ сөп. Оҕус эрэ баар буолуон наада. Бу миэлиҥсэни кэлин Суорун Омоллоон Чөркөөх түмэлин тэри­йэригэр көһөрөн ылбыта. Билигин түмэл биир бастыҥ көстүүтэ буолан турар.

Г.П.Башарин киһи сиир бурдугун Амма, Өлүөнэ, Бүлүү өрүстэр сүнньүлэригэр сытар, былыргыттан бурдук үүннэриитинэн дьарыктаммыт оройуоннарга үүннэрэри чопчу ыйан эппит эбит. Билим, тиэхиньикэ сайдыбыт кэмигэр бэйэбит аһыыр аспытын, төһө кыалларынан, хаачыннахпытына сатанар. Уонна, биир сүрүнэ, эдэр дьон сир үлэтигэр сыстыа, ньымаларыгар үөрэниэ этилэр. Тастан, омук сирдэриттэн киирбит аһы атыылаһан аһыыбыт. Ыарахан сыанаҕа. Хамнаспыт, биэнсийэбит онно курдат ааһар. Аһаабакка олоруохпут дуо? Сүөһүнү, сылгыны көрбөтөх, кыра да буол­лар, көмө хаһаайыстыба тэриммэтэх буол­лаххына, атыылаһаргар тии­йэҕин. Ол аска төлөспүт харчыбыт атын тас дойдулар баайдарын хаҥатар, үптэрин үксэтэр. Сахалар аһы астыы үөрэниэҕиҥ, атыылыаҕыҥ.

Георгий Башарин дьиҥ сахалыы өйдөөх, ырааҕы өтө көрөр дьоҕур­даах, булгуруйбат модун санаалаах, өркөн өйдөөх киһи төрөөн, үлэлээн-хам­саан олох олорон ааспыт эбит. Кини элбэх научнай үлэлэрэ, ыстатыйалара күн бүгүн суолталарын сүтэрэ иликтэр. Үүнэргэ-сайдарга, олоҕу тэринэргэ төһүү күүс буолаллар.

Владимир Дьячковскай.

Чурапчы, Сылаҥ.