Бэйэҥ, нарколог уонна психолог эрэ…

Эрэкэлээмэлэнэр эмп-томп төһө туһалыырый?

2010 сылтан Арассыыйаҕа арыгылааһыны утары үлэ өссө күүскэ ыытыллан, дойду эрэгийиэннэригэр арыгылаах утаҕы атыылааһыны хааччахтыыр дьаһаллар ылыллыбыттара.

Саха сиригэр итинник дьаһаллар эмиэ биир бастакынан олоххо киллэриллибиттэрэ. Өрөспүүбүлүкэ сорох нэһилиэктэригэр арыгыны букатын атыылаабат тирэх пууннар баар буол­буттара. Ити курдук, хамсааһын балачча тахсыбыта.

Ол эрээри… «кытта кэлбит кыдьык» диэбиттии, иһиэн баҕалаах дьон аҕы­йаан биэрбэтэҕэ.  Дьэ, оннук дьону «өйөөн-өйдөөн», кистээн атыылыыр «туочукалар» тэллэй курдук элбээбиттэрэ. Бэл, бүтүн массыынанан кэлэн аһаҕастык атыылаан барар дьон баар буола сылдьыбыттарын умнубаппыт. Устунан одьукулуону, араас сууйар-сотор суурадаһыннары «кылк» гыннарар дьон аҕыйаҕа суохтара.

«Оҥорордооҕор алдьатар судургу» дииллэр. Оттон арыгыны буолунай ыһан кэбиһэн баран, ити куһаҕан дьаллыктан  босхолуур төһө судургунуй?

Арыгылааһын – арыгыттан  хайыы үйэ тутулуктаммыт дьон эрэ иэдээнэ буолбатах, бүтүн уопсастыба, дьиэ кэргэн, оҕо-уруу, чугас аймах алдьархайа.  Ол да иһин, иэдээҥҥэ түбэспит киһи оттон-мастан тардыһарын курдук, сэ­­мээр арыгыттан аккаастаныан баҕардаҕына, араас ньыманы барытын туһана сатыыр.

Киһи сөбүлүүр дьарыктааҕа уонна бэйэтин наадалаах курдук сананара арыгыга ылларыыны бопсор. Тоҕо диэтэххэ, арыгылыырыгар да, ол туһунан толкуйдууругар да бириэмэтэ тиийбэт. Ону таһынан, тулалыыр дьонугар эппиэтинэстээҕин, наадалааҕын билэр.

Исписэлиистэр этэллэринэн, кинилэр үксүгэр арыгыны эмтиир анал тэрилтэҕэ барбакка, бэйэлэрин күүстэринэн охсуһа сатыылллар эбэтэр араас эми-тому иһэллэр. Чахчыта да, арыгыт­­­тан, өлөртөрүүттэн быыһыыр сириэс­тибэлэр эмтиэкэлэргэ эмиэ элбэхтэр. Ону атыылааччылар «чэйигэр хааппыланан кутан кэбиһэҕин» диэн сүбэлииллэрэ эмиэ баар буолар.

Оттон бу күннэргэ социальнай ситимнэргэ «олоҕу быыһыыр» аналлаах «АлкоПрост» препараты иһии бастакы кууруһун кэнниттэн тута абыранарыҥ туһунан эрэкэлээмэ тарҕана сылдьарын үгүс киһи көрөн аһарбыт буолуохтаах. Бу дьон анал саайтаахтар.

«Арыгыттан тутулуктаныыттан босхолуур саамай туһалаах препарат» туһунан идэлээх исписэлиистэртэн туоһуластыбыт.

Бу туһунан Өрөспүү­бүлүкэтээҕи наркология диспансерын нарколог-быраа­һа Роман Николаевич Казыкин санаа­тын үллэстэр:

«Бу бэссэстибэ эмтээх сириэстибэ буолбатах. Эрэкэлээмэҕэ бэйэтигэр ыйылларынан, баара-суоҕа аһылыкка эбилик. Эрэкэлээмэҕэ «Арыгылааһынтан уонна өлөртөрүүттэн босхолонорго дьулуһар дьоҥҥо аналлаах аныгылыы быһаарыы…» диэн маркетинг этиитэ киллэриллибит.

Итинник былахыны өлөрөр сириэс­тибэ диэн, суол да быылын ылан атыылыахха сөп. Кыһалҕалаах киһи араас сириэстибэлэргэ  итэҕэйбэккэ,  нарколог бырааска көрдөрүнэрэ быдан туһалаах. Нарколог быраас доруобуйатын чинчийэн көрөн туругун быһаарар уонна эмтээһини саҕалыыр. Арыгыга ылларыы (алкоголизм) түбэлтэтигэр судургу быһаарыы диэн суох.  Доруобай буолуҥ!»

Арыгыга ылларыыны эмтииргэ психолог тоҕо нааданый?

Күөх моҕойу иһээччилэр бары арыгыттан тутулуктаммыт дьон буолбаттар. Үгүс түбэлтэҕэ арыгыга ылларыы өй-санаа ис туругуттан (психологическай) төрүөттээх. Дьон ордук олох араас ыарахан көстүүлэриттэн: истириэстэн, олохтон сылайыыттан,  эмискэ үлэтэ суох хаалан, чугас киһини сүтэрэн  уо.д.а. иһэллэр. Арыгы сыыйа-баайа кинини эрэйдиир кыһалҕаны быһаарар, кыһалҕаны умнар, күүһү өһүлэр ньыманан буолан барар.

Толкуйдаан көрүөҕүҥ эрэ, арыгыттан тутулуктаныыны эмтииргэ психолог тоҕо нааданый?

Нарко­логия өрөспүүбүлүкэтээҕи диспансерын консультана, килинии­чэскэй психолог Виктория Филиппова:

«Психолог көмөтө арыгыттан тутулуктаныыны биир кэлим эмтээһиҥҥэ хайаан да  наада­лаах. Тоҕо диэтэххэ, арыгыны сиэрэ суох иһиигэ, бастатан туран, өй-санаа өттүнэн, онтон эт-­хаан өттүнэн тутулуктаныы баар буолаллар.  Ону таһынан арыгыны олус өр кэмҥэ истэххэ, киһи организмын кытары уйулҕата эмиэ айгырыыр  уонна майгыта-сигилитэ алдьанар.

Психолог сүрүн соругунан куһаҕан дьаллыктан  тутулуктаах киһини чөл олоххо, киһилии  майгыга-сигилигэ көҕүлээһин, арыгылаах утахтары  иһии содулларын өйдөтүү уонна чөлүгэр түһэрии, тутулуктаныы бастакы төрүөттэрин быһааран суох оҥоруу, киһини нус-хас буолар туругар төнүннэрии буолаллар.

Онон психолог көмөтө биир кэлим эмтээһиҥҥэ хайаан да наада. Тоҕо диэтэххэ, арыгыны сиэрэ суох иһэргэ, бастатан туран, өй-санаа өттүнэн тутулуктаныы үөскүүр. Ол гынан баран, эмтэнээччилэр үгүстэрэ арыгыттан тутулуктаахпыт диэн санамматтар, эмтэнэри утарсаллар. Ол иһин, психолог бастакы соругунан кинини эмтэнэргэ көҕүлээһини күүһүрдүү буолар. Психолог киниэхэ арыгыттан тутулуктаныы баарын, арыгыны сиэрэ суох иһии алдьархайдаах содулларын билинэригэр  уонна эмтэнээччи бэйэтигэр эппиэтинэһи ылынарыгар көмөлөһөр.

Психолог эмтэнээччини кытары үлэтин сэргэ, кини чугас эргимтэтигэр сэрэтэр үлэни ыытар», – диэн быһаарда.

Аатын этиэн баҕарбатах киһи:

– … Мин арыгылаах утахтары уонна пиибэни иһэн, арыгыга ылларыы бастакы хардыыларын оҥорбут эбиппин.  “Пиибэттэн туох да буол­баккын” дии санаан, улаханнык сыыстарбыппын хойут өйдөөбүтүм. Биллэн турар, наркологияҕа баран эмтэниэхпин кыбыстыбытым. Ыксааммын «арыгыттан босхолуубут» диэн тыллардаах араас сириэс­тибэлэри иһэн көрбүтүм, ити эһиги этэр саҥа сириэстибэҕитин  убайым эмиэ хантан эрэ булан аҕалан биэрбитэ. Туһалаата диэн этэр кыаҕым суох…

Хаартыскалар: HTTPS://PXHERE.COM/ СААЙТАН.