«Бөрөлөр» — алтаайдар бастакы ситиһиилээх киинэлэрэ

«Лена» киинэ тыйаатырыгар «Волки» диэн алтаай норуотун режиссера Михаил Кулунаков киинэтэ көстө турар. Бу киинэ 47-с Москватааҕы киинэ бэстибээлигэр биһирэммитэ.

Киинэ 19-с үйэҕэ «сиэтэн илдьэр». Токна уонна Кымыскай диэн уоллаах кыыс таптаһаллар. Ол эрээри, баай Кутус кыыска ымсыыран, уоран илдьэ барар уонна ойох оҥостор. Ол эрээри, хорсун кыыс тапталлааҕар куотан тиийэр. Ыраах хайаҕа баран олохсуйаллар, икки уол оҕолоноллор. Ол эрээри, Кутус атаҕастаммыкка холонон, иэстэһэргэ сананар, баар-суох ынахтарын уоран өлөрөр. Токна ону билэн, Кутус бараанын үөрүн аҥаарын өлөрөр уонна бөрөлөргө балыйар. Бу дьон өстөһүүлэрэ сиэллэнэн-кутуруктанан барар…

Алтаайдар киинэлэрин көрө олорон, элбэх майгынныыр өрүттэри булан көрөҕүн. Сорох тылларын өйдүүгүн: «өрө көтөх», «кэл», «мин бардым», «бөрөлөр», о.д.а. Биир  уолларын аата  Астык диэн. Өйдөрө-санаалара, менталитеттара да чугас. Онон көрөргө интэриэһинэй, майгынныыр өрүттэри тэҥэ, туох уратылаахтарын булан көрө сатыыгын.  Интэриэһинэйэ диэн, «рубль» — кинилэргэ эмиэ «салковай» диэн эбит. Былыр солкуобайы «целковый» дииллэрэ иҥэн сылдьар.

Бу киинэни режиссер эпоска олоҕуран уһулбут диэн даҕаны, туох да оннук айылааҕы булан көрбөтүм. Арай, алтаай норуота Бөрөттөн үөскээбит диэн номоххо тирэҕирбит быһыылаах. Онтон бу 19-с үйэҕэ дьиҥнээхтик буолбут түбэлтэ үһүйээн курдук хаалбыт, ону режиссер эбэтиттэн истибит эбит.

Киинэ буолан баран, тугу эрэ этэр, туох эрэ санааҕа тиэрдэр сыаллаах-соруктаах буолуохтаах. Чахчыта, бу олус ыарахан дьылҕалаах дьон туһунан киинэ, онон көрөргө чэпчэкитэ суох. Бу ыар дьылҕанан режиссер тугу тиэрдэ сатаабытый? Иэстэһии, «хаан хааҥҥа, тиис тиискэ» диэн өйдөбүл өссө элбэх хаан тохтуутун, ыал имири эстиитин, оҕолорго да аһыныгаһа суох буолууну үөскэтэр. Хара санаа хара санааны элбэтэр. Ол билиҥҥи олохпутугар да сыһыаннаах курдук…

Киинэ түмүгүн, төһө да ыарахан буоллар, режиссер аһаҕас хаалларбыта эрэли үөскэтэр. Баҕар, баҕар…

«Бөрөлөр» киинэ 47-с Москватааҕы киинэ бэстибээлигэр «Колючий взгляд» киинэ кулууптарын федерацияларын анал бирииһин,Voices норуоттар икки ардыларынааҕы бэстибээлгэ Гран-при бирииһи ылбыта. Бу алтаайдар киинэлэрин бастакы ситиһиитэ буолар. Бу киинэни Михаил Кулунаков кэргэнэ Ольганы кытта хамаанда тэринэн, устубуттар. Кинилэр саха киинэтин ситиһиититтэн кынаттаммыт буолуохтарын сөп. Бу мантан ыла саҥаттан саҥа интэриэһинэй киинэлэри устуохтара диэн эрэнэ саныыгын, тоҕо диэтэр, алтаайдар дириҥ устуоруйалаахтар, түҥ былыргы  үгэстэрдээхтэр, байҕал курдук сомсор култууралаахтар.

Онон кинилэр билигин Алтаайга национальнай дьоруой тэҥэ буоллулар. Бу күннэргэ элбэх аймактарга киинэни көрдөрөллөр, устубут хамаанданы чиэстииллэр, уруйдууллар-айхаллыыллар. «Бөрөлөр» киинэ сэтинньи 20 күнүттэн Арассыыйа улахан куораттарыгар, ол иһигэр Саха сиригэр 20 киинэ тыйаатырыгар көстө турар.

Айару Тохтонова, суруналыыс, тылбаасчыт:

— «Тропа» киинэ кэнниттэн түүнү быһа кыайан утуйбатаҕым. Онтон «Волки» кэнниттэн холкутук утуйдум, дьиҥэ, киһини ытатар, ыллатар, уйулҕаны долгутар киинэ. Мин билигин алтаай киинэтин инникитэ кэскиллээҕин, бэйэм доҕотторум үлэлэрэ халтайга хаалбатаҕын билэн, холкутуйдум. Хас да сыллааҕыта бу киинэҕэ тылбаасчыт быһыытынан үлэлэспитим, ол иһин ис хоһоонун билэр этим. Ол да буоллар, үгүс сыаналара, кэпсэтиилэрэ киһи дууһатын таарыйаллар, уйулҕатын хамсаталлар. Аттыбар олорбут эр дьон ытыылларын кыатана сатаан, сыҥсыйаллара да элбэҕи этэр.

Миша кэргэнэ Ольга оператор быһыытынан холонуутун үрдүктүк сыаналыыбын, киэн туттабын! Оонньообут артыыстары, щепкинецтары кытта биир кэмҥэ үөрэммиппит. Кинилэр билигин биһиги сулустарбыт, алтаай норуотун бухатыырдара буолаллар!