Биэтэс Билээхэп: Төлөбүрдээх өҥө барыта санаа хоту буолбат эбит…

Сахабыт сиригэр эрэ буолуо дуо, бүтүн Арассыыйаҕа поликлиникаларга, балыыһаларга сорох исписэлиистэргэ көрдөрүнүү төлөбүрдээх буолбута ыраатта. Бастаан соһуйан, өмүрэн баран, барахсаттар үөрэнэн да хааллыбыт. Харчыгын кэмчилии сылдьан, доруобуйаҕын айгыратыаҥ дуо?

Аны туран, атын дойдуларга үлэлээбит, үөрэммит эмчит идэлээх дьон Саха сиригэр доруобуйа харыстабылын эйгэтигэр ыарыһахтары кытары үлэ, эмтэнии атын эрэгийиэннэргэ холоотоххо, быдан тупсаҕайын уонна босхотун туһунан суруйаллар, кэпсииллэр. Онтон биһиги үөрэбит эрэ буоллаҕа. Ол аата дойдубут салалтата нэһилиэнньэ доруобуйатыгар кыһаллар, сөптөөх чэпчэтиилэри оҥорор.

Быраас анаата да, эмтиэкэҕэ сүүрэн тиийэн эмкин ылан, эмтэммитинэн бараҕын, бырааска суруйтарыы даҕаны судургу буолла.

Ол эрээри, ол эрээри диирбэр тиийэбин. Мин, кырдьаҕас киһи, тугум эрэ ыалдьан ылара кэмнээх буолуо дуо? Сытар ыарыым суоҕун да иһин, аалар, тугу эрэ биллэрэ сатыыр сибикилэр ханна барыахтарай? Ол да иһин, куртаҕым моһуогуран балыыһаҕа көрдөрүнэргэ сананным. Төһө да куоракка бырапыыскалааҕым иһин, бириэмэ ыгым буолан, оҕолорум харчынан көмөлөһөбүт диэн тылларыгар киллэрэн, төлөбүрдээх өҥөҕө суруйтардым.

Куорат балыыһатын аайы суох уустук процедуралары анаатылар. Куорат биир улахан балыыһатын төлөбүрдээх өҥөлөрү оҥорор кэбиниэтигэр тиийдим. Киирээппин кытары бырааһым эппит малларын-салларын барытын аҕалбыппын-аҕалбатахпын туоһуласта. Мин ол туһунан таһыччы умнан кэбиспиппин. Төлөбүрдээх өҥөнү оҥорор буоллулар да, барыта кинилэр киэннэрэ буолуохтаах диэн бигэ санаалаах да этим буоллаҕа. Онуоха бырааһым: “Чэ, оччоҕо эмтиэкэттэн түһэҥҥин бу эмтэри атыылас, онтон иһэн баран хос киирээр”, — диэтэ. Наадалаах киһи быһыытынан түһэн эппит эмин ыллаҕым дии. Ол кэнниттэн төһө эрэ мүнүүтэ күүттэрдэ. Ол олорон көрдөхпүнэ, биир чаас тухары биир да киһи кэлбэтэ. Мин эрэ баарбын. Ол олорон: “Мин эрэ ыалдьар буоллаҕым дуу? Таах даҕаны харчы төлүүр киһи аҕыйах буолуо”, — дии санаатым. Аны дьэ бырааһым ыҥыран, били сыаналаах аппараатыгар көрөн баран: “Элбэх ууну испэтэххин, онон үчүгэйдик көрдөрбөтө! Аныгыскыга өссө кэлииһигин”, — диэтэ. Мин бастакы сырыыбар сатамматахпыттан хомойо санаатарбын да, хайыамый, дьиэлээтэҕим дии.

Кэлэн баран кыыспар кэпсээбиппэр уонна аныгыскыга эмиэ төлүүр үһүбүн диэн эппиппэр умайыктана түстэ. “Хайдах да оннук буолуон сатаммат!” — диэн ханна эрэ дэлби эрийдэ, кыыһырда, хаһыытаата…

Дьэ, оҕонньор иккистээн тиийээхтээтим. Кэбиниэппэр эмиэ били бырааһыманы олус үөрэ көрүстэ. Ааспыкка аппараата ситэри көрдөрбөтөҕөр буруйдаах курдук санаммыта эбитэ дуу? Дьолго, бу сырыыга барыта сатанан, диагнозпын аҕыйах күнүнэн быһаартардым.

Уопсайынан, ити түгэнтэн сиэттэрэн элбэх ыйытыы үөскээтэ. Төлөбүрдээх өҥө буолан, ботуччу сууманы төлөөбүт буоллахпына, ол эмтэрин-томторун, ыраастыыр сириэстибэлэрин тоҕо бэйэм атыылаһыахтаахпыный? Ол харчытыгар киирэ сылдьар буолуохтаах буоллаҕа дии. Аны аныгы үрдүк технологиялаах аппараат тоҕо ситэри көрдөрбөтүй, эбэтэр исписэлиис кыайан быһаарар кыаҕа суох дуу? Барыта эбии харчы ыла сатааһын курдук өйдөөтүм.

Итинник буоллаҕына, тыа сириттэн кэлбит, бэйэтэ да ыарыыга уорбалана сылдьар киһи төлөбүрдээх өҥөҕө күһэллэн, тугу эппиттэрин тук курдук толорон, буолунай үбүн тэбииһи буолбаат. Мин кыыһым быһаарсыбатаҕа, аахсыбатаҕа буоллар, иккистээн харчы төлүү-төлүү барыам эбит быһыылаах.