Биир киинэҕэ икки оруолу оонньообут Василий Белолюбскай

Киинэ хас биирдиибит дууһатын кылын таарыйар, долгутар уратылаах буолан, сырдык иэйиини уһугуннарар, араас толкуйу үөскэтэр. Маныаха кэлиҥҥи кэмҥэ көрөөччү биһирэбилин ылбыт саха киинэтэ биһиэхэ ордук истиҥ, ылыннарыылаах, күндү.

Атырдьах ыйын 27 күнүгэр — Арассыыйа киинэтин күнүнэн эҕэрдэтигэр Ил Дархан Айсен Николаев “төрөөбүт дойдуга таптал, силискэ-мутукка төннүү, истиҥ иэйии — биһиги киинэлэрбитигэр баар бу үйэлээх сыаннастар көрөөччүгэ наадалаахтар, кинилэр биһирэбиллэрин ылаллар. Биһиги талааннаах режиссердарбытынан, артыыстарбытынан, дойду киинэтин ускуустубатын сайдыытыгар таһаарыылаах үлэлэринэн кылааттарын киллэрэр бары исписэлиистэрбитинэн киэн туттабыт” диэн бэлиэтээтэ. Оннук, киинэ эйгэтин олохторун аргыһа оҥостубут дьон үлэлэригэр ордук бэриниилээхтэр, айымньылаахтык сыһыаннаһаллар. Биир оннук айар куттаах киһини, Былатыан Ойуунускай аатынан Саха академическай тыйаатырын артыыһа Василий Белолюбскайы кытта бүгүн “Итии чэйгэ” сэһэргэһэбит.

“Лоокуут уонна Ньургуһун” — бастакы олук

— Василий, эн “Лоокуут уонна Ньургуһун” киинэттэн саҕалаан, көрөөччү болҕомтотун тардыбытыҥ. Лоокуут оруолугар хайдах эйигин талбыттарай?

— Ити 2021 сыллаахха этэ. Мин Саха тыйаатырыгар 2020 сыллаахха үөрэхпин бүтэрэн үлэлии сылдьар кэмим үгэнэ. Киинэ режиссера Константин Тимофеев бу оруолга Ньургуһуну оонньообут Мария Михалеваттан “Лоокуукка эн кими көрөҕүн?” диэн ыйыппыт этэ. Онуоха Мария миигин ыйбыт. Кинилиин биһиги Арктическай институкка үөрэнэ сылдьан билсэр этибит. Мин 1‑кы кууруска үөрэнэрбэр кини 4‑с куурус этэ. Режиссер “читкаҕа” ыҥыран, анаан истэн баран, “кэлэр нэдиэлэттэн устан саҕалыыбыт, кэлээр” диэбитэ. Ол онтон саҕаламмыта киинэҕэ бастакы олугум. Дьиктитэ баар, уһулла сырыттахпына, кэккэ эбии этии киирбитэ. Ол курдук Саха сирэ төрүттэммитэ 100 сылыгар аналлаах биир киинэҕэ Максим Аммосов оруолугар ыҥырбыттара. Уһулла сылдьар буолан, аккаастаммытым. Иккис киинэ сынаарыйын ааҕан баран ылымматаҕым.

“Наһаа үчүгэй эбит…”

— Дьэ, буолаары буолан, кылаабынай оруоллаах киинэҕэ хаардыы хааман киирииҥ хайдах этэй?

— Устдьуоннуу сылдьан маассабай сыаналарга эрэ оонньуур киһи этим буоллаҕа. Оттон сүрүн оруолга оонньооһун — олох ураты этэ. Наһаа үчүгэй эбит. Олох улахан артыыска курдук сыһыаннаһаллар. Оннооҕор көстүүммүн кытта кэтэрдэн биэрэллэр этэ. Биллэн турар, бииргэ оонньуур артыыскыттан улахан тутулуктаах. Мария Михалева киинэҕэ уһуллар үөрүйэҕэ миэхэ наһаа көмөлөспүтэ. Уонна биир идэлээҕим Гаврил Мэҥкээрэп өйөбүлэ сүҥкэн этэ, элбэх туһалаах сүбэни биэрбитэ. Онон оруолбар холкутук киирбитим.

Киинэ уратыта

— Бу киинэҕэ оонньуур кэмҥэр тугу ордук өйдөөн хаалбыккыный?

— “Лоокуут уонна Ньургуһун” киинэҕэ икки оруолу оонньообуппун ким да билбэккэ хаалбыта. Онон “Саха сирэ” хаһыат ааҕааччылара эрэ билиэхтэрэ буоллаҕа. Томпо хайаларыгар биир сыананы устаары, кылаабынай оруолу толорооччулары кытта суоппар, режиссер уонна оператор эрэ барбыппыт. Онно, өйдүүргүт буолуо, Ньургуһун хайаҕа өбүгэлэрин — үс дьахтары көрөр этэ дии. Ол мин, режиссер уонна суоппар этибит. Ыраахтан буолан, эр дьон оонньуу сылдьара биллибэт. Киинэ биир уратыта диэн оннук эбит этэ. Онон ити киинэҕэ икки оруоллаахпын диибин. Ол түгэн өйбөр хаалан хаалбыт.

Тылы-өһү уларыппаккын

— Биһиги, суруналыыстар, артыыстарга өрүү биэрэр ыйытыыбыт — тыйаатыр киинэттэн атына?

— Тыйаатырга артыыс сүрүннээн литэрэтииринэй тылынан саҥарар. Аныгы киһи көннөрү кэпсэтииттэн ону ала-чуо араарар. Ол да иһин “атыҥырыы” истэр. Тыйаатырга ааптар суруйбут тиэкиһин эрдэттэн үөрэтэҕин уонна тылыттан тылыгар түһэрэн саҥараҕын. Оттон киинэҕэ эн сыыһа саҥардыҥ да, хаста да устарга күһэллэҕин. “Лоокуут уонна Ньургуһун” киинэҕэ саамай ыарырҕаппытым диэн, сарсын уһуллуохтаах сыана тиэкиһин ол киэһэтигэр үөрэтэҕин. Оттон тыйаатырга тиэкискин биир-икки ый инниттэн үөрэтэр буоллаҕыҥ. Аны айымньы тылын-өһүн уларытыа суохтааххын. Сахалыы үөрэммитим эрээри, үгүс тылы билбэт этим. “Бу аата туох диэбитий?” диэн ыйытан иһэрим.

Тылга дьоҕур — оскуолаттан

— Тылга чочуллууҥ, мин билэрбинэн, олох оскуола кэмҥиттэн саҕаламмыта дии.

— Мин Өймөкөөн улууһун Томтор орто оскуолатыгар үөрэммит дьоллоохпун. Саха тылын учуутала Светлана Неустроева “Көтүөххэ үрдүккэ хотойдуу” диэн уолаттар өрөспүүбүлүкэтээҕи дорҕоонноохтук ааҕыы күрэһигэр бэлэмниирэ. РФ үтүөлээх учуутала Мария Боярова салайар “Поиск” кулуубугар дьарыктанан, ГУЛАГ лааҕырыгар сылдьыбыт суруйааччылар уонна бэйиэттэр хоһооннорун нууччалыы ааҕан, элбэх куонкурустарга кыттыбыппыт. Ол кэмҥэ кулууппутугар Алина Герасимова диэн бэрт талааннаах уус-уран салайааччы үлэлээбитэ. Кини биһиэхэ тыйаатыр куруһуогун тэрийбитэ. Аны итиннэ Татьяна Заболоцкая салайар народнай тыйаатырын эбэн кэбис. Бу маннык эргиччи күүстээх дьарык табаарыһым Володя Винокуров биһиккини артыыс идэтин таларбытыгар суолбутун арыйбыта. Бу ааттаабыт дьонум биһиэхэ айар олохпут акылаатын уурбуттара. Сэттис кылаастан ыла “артыыс буолабын” диэн бигэтик санаммытым уонна онно дьулуспутум. Онон оҕону олох кыратыттан дьоҕурун таба көрөн сайыннарыахха наада. Бу маны кэмигэр өйдөөбүт учууталларбар махталым муҥура суох.

Артыыс оруолу оҥорор

— Ханнык оруолу ордук оонньуоххун баҕараҕын?

— Хас биирдии артыыс итинник ыйытыыга “Ромео уонна Джульетта” испэктээккэ Ромео дииллэрин курдук хоруйу күүтэриҥ буолуо? Дьиҥэр, артыыс оруолу оҥорор. Онон киниттэн тутулуктаах, оруолтан буолбатах. Миигин үгүстэр омук оруолугар барсаҕын дииллэр. Бу маннык оруолу оонньуохпун баҕарабын диэн баҕа санаа суох. Артыыска ханнык баҕарар оруол күндү. Режиссер эн ханнык оруолга барсаргын бэйэтэ көрөн арыйар, эйигин сайыннарар. Холобура, миигин Сергей Потапов үс испэктээгэр анаан ыҥыран оонньотто. Бастаан тириэньэр Дмитрий Коркин туһунан испэктээгэр — ааптар оруолугар. Ити “массовка” биир көрүҥэ. Маһары туһунан испэктээгэр — Максим Мухоплев. Ити “эпизод” оруол. Онтон үһүс испэктээгэ — “Маастар уонна Маргарита”. Манна — сүрүн оруол. Бу аата, миигин режиссер анаан “үүннэрэн” испит эбит.

…Артыыс, киинэ актера Василий Белолюбскайы кытта бэрт өр кэпсэтэн, араас тиэмэни барытын таарыйдыбыт. Айар куттаах киһи буолан, интэриэһэ да үгүс, билэрэ-көрөрө да элбэҕэ бэрт эбит. Онон “Саха сирэ” саайтка сиһилии сырдатыам.

Айар үлэтин үгэнигэр сылдьар эдэр киһиэхэ өссө да үгүс чаҕылхай оруоллар субуһан кэлэ турдуннар.