“Бириэмэ баар – олох күндү бэлэҕэ”

Сахабыт сиригэр олох оргуйар үөһүгэр сылдьар уопсастыбаннай лиидэрдэр, төрөөбүт дойдулара сайдарын уонна туруктаах буоларын туһугар олохторун  аныыр, араас кыһалҕалаах дьоҥҥо аһымал үлэни-хамнаһы ыытар, байыаннай дьайыы кыттыылаахтарыгар ис сүрэхтэн көмөлөһөр кэрэ аҥаардар, Далбар хотуттар аҕыйаҕа суохтар.

Биир оннук киһинэн “Дьокуускай куорат дьахталларын лигата” уопсастыбаннай тэрилтэ бэрэссэдээтэлэ Татьяна Егорова буолар.

— Татьяна Дмитриевна, эн куруук олох оргуйар үөһүгэр сылдьар уопсастыбанньык буоларгын билэбит. Уопсастыбанньык буоларга хайдах иитиллэн тахсыбыккыный?

— Мин Амма улууһугар күн сирин көрбүтүм уонна орто оскуоланы Уус Алдан улууһун Бороҕонугар бүтэрбитим. Оскуолаҕа сылдьан мэник-тэник кыысчаан этим. Кырдьаҕас таайым: “Бу кыыһы таба туппатахтарына, туох-туох буолар? Арай таба туттахтарына, улахан киһи буолуо”, — диирэ. Мин дьолбор, бастакы учууталым Галина Шадрина таба көрөн, 4‑с кылаастан баһаатай оҥорбута. Ону тэҥэ дружина сэбиэтигэр киирэн, звеньевойдаан, улахан кылаастарга ыстаарасталаан буспут-хаппыт эбиппин. Бэйэм да наһаа астынар, сөбүлүүр этим. Сталина Данилова диэн наһаа үчүгэй пионер баһаатайдаах этибит, кини бириэмэни сатаан тыырарга, араас тэрээһини ыытарга, дьон болҕомтотун тардарга үөрэппит эбит. Онон оскуолам наһаа элбэҕи биэрбитэ.

“Устудьуон доҕорум, эйигин сөҕөбүн…”

— Устудьуоннуу да сылдьан, эмиэ биир сиргэ олорбот киһи этим. 1990 сыллаахха биолог-химик идэтин ылбытым (устудьуон доҕотторбун кытары билигин да көрсөбүт-билсэбит). Үөрэхпин бүтэрээт да, Анаабыр улууһугар Үрүҥ Хайаҕа үлэлии барбытым. Бастакы сылбар “Сыл бастыҥ учуутала” куонкуруска кыттан кыайбытым. Онтон САПИ аан бастаан ыыппыт “Учитель ученических признаний” куонкуруһугар улууска кыайбытым. Ол да иһин буолуо, иккис сылбар дириэктэри иитэр үлэҕэ солбуйааччынан анаабыттара.

Сотору Дьокуускайга кэлэн 29‑с оскуолаҕа үлэлээбитим. 1997 с. сайыҥҥы каникулбар кэргэним Алексей Алексеевич Егоров үлэлиир “Саханефтегаз” тэрилтэтигэр сэкирэтээринэн киирбитим. Ол саҕана көмпүүтэр саҥа үөдүйэн эрэрэ, биир үлэһит диссертациятын бэчээттэтэ биэрбитэ. Кини диссертациятын кэрэхсээн уонна геологтары кытары алтыһан, иккис үөрэхпэр — геолого-разведочнай факультекка кэтэхтэн үөрэнэн, геолог-инженер буолбутум. Бу идэни талбыппар дьонум соһуйбуттара, оттон бэйэм билиини-көрүүнү ситэн ыла охсоору, преподавателларым кэлин куота сылдьыахтарыгар диэри, сырса сылдьан үөрэммитим.

Ол да буоллар, оскуолабын, оҕолору, чуораан чугдаарар тыаһын наһаа ахтар, бэл, учууталлыырбын түһээн көрөр этим. Ити кэмҥэ улахан кыыһым оскуолаҕа киирбитэ. Төрөппүт мунньаҕар тиийэн баран, кэм да тугу эрэ саҥарбыппын хабан ылбыттара буолуо, бастакы мунньахтан төрөппүт кэмитиэтигэр киллэрбиттэрэ. Кырдьык даҕаны, кылаас салайааччытыгар көмөлөһүөххэ наада эбит диэммин, күүскэ үлэлэһэн барбытым. Онтон кыра кыыһым 26‑с оскуолаҕа киирбитигэр, олох да оскуолаттан тахсыбат этим. Учууталбыт Татьяна Санниковалыын ырыа, хомус, үҥкүү ансаамбылын тэрийбиппит. «Талаана суох оҕо суох, оҕо син биир ханан эрэ аһыллан кэлиэхтээх” диэн тускулу тутуһан үлэлээбиппит, араас куонкурустарга бастыыр этибит.

— Онтон хаһааҥҥыттан салайааччы буолбуккунуй?

— 2017 с. куорат төрөппүттэрин сэбиэтигэр ыҥырбыттара. Туйаара Колесова диэн бэрэссэдээтэллээх сэбиэккэ куорат 54 оскуолатын бэрэссэдээтэллэрэ түмсэн үлэлииллэр эбит этэ. Ол сылдьаммын “Киин” уокурук бэрэссэдээтэлэ Мария Амадаеваны кытары билсибитим. Кэлин кэргэмминиин “Отец — наша гордость” диэн уокуруктар ыытар куонкурустарыгар кыттарга ыҥырбыттара, аҕабыт кыайыылаах буолбута. Мария Николаевна аны дьахталлар сэбиэттэригэр ыҥырбыта. Манна үксүлэрэ элбэх оҕолоох актыбыыс ийэлэр уопсастыбаннай саҕалааһынынан хас да бырайыакка кыттыһан үлэлииллэрэ, куорат таһымнаах тэрээһиннэри ыыталлара. Биир улахан бырайыак түмүгүнэн “Отец –основа крепкой семьи” диэн икки кинигэни таһаарбыппыт.

“Дьокутаат буоларга бэлэмнэн”

— Үлэһит киһини үлэ бэйэтэ булар дииллэринии, уопсастыбаннай үлэҕэ эмиэ аартыгыҥ арыллан испит дии.

— Түөрт сыл үлэлээбитим кэннэ Мария Николаевна этиитинэн, “Киин” уокурук дьахталларын сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ буолбутум. 2018 с. СӨ Судаарыстыбаннай Мунньаҕын (Ил Түмэн) дьокутааттарын быыбарыгар кыттан, Владимир Членовы кытары быыбар хампаанньаларыгар сылдьыбытым. 2021 сыллаахха, хомойуох иһин, Владимир Членов орто дойду олоҕуттан туораан хаалбытыгар куоласпын ааҕан баран, “Дьокутаат буоларга бэлэмнэн” диэн соһуппуттара. Онон, 2021 с. муус устарга СӨ Судаарыстыбаннай Мунньаҕын (Ил Түмэн) дьокутаатын мандаатын туппутум. Билбэтим-көрбөтүм элбэҕин билэммин, санаам буолбатаҕа — СӨ Ил Дарханын иһинэн инновационнай мененджмент үрдүкү оскуолатыгар юриспруденцияҕа үөрэнэ киирбитим. Ол үөрэҕим дьону кытары биир тылтан өйдөһөргө, кэпсэтэргэ, санаабын сайа этэргэ көмөлөспүтэ.

— Куорат дьахталларын лигатыгар хайдах кэлбиккиний?

— Мария Силкина бэрэссэдээтэллээх Лига 2013 сылтан тэриллэн, ситиһиилээх үлэтинэн биллэрэ. Мин 2017 сыллааха билсибитим. Олус күүстээх үлэ барарын көрөн сөҕөрүм. Хас да сыл тэҥҥэ үлэлэһэн, 2023 сылтан бэрэссэдээтэллии сылдьабын. Билигин Лигабыт үлэтигэр биһи настаабынньыктарбыт Марина Силкина, Антонина Титова, Ольга Голдобина улахан көмөнү оҥороллор. Үлэни-хамнаһы ыытыһар дьахталлар сэбиэттэригэр махтаныахпын баҕарабын. Тоҕо диэтэххэ, кинилэр биһиги сүрүн күүспүтүнэн буолаллар. Ити курдук, баарбытын-суохпутун биэрэн туран, уопсастыбаннай үлэҕэ кытта сылдьабыт. Бииртэн биир саҥа санаалар киирэн, ону олоххо киллэрэбит. Кыргыттар, дьахталлар бары наһаа көхтөөхтөр, бииртэн биир чаҕылхайдар, кинилэри кытары үлэлии сылдьан, хайдах да “ол кыаллыбат” диэбэккин.

— Эн бэйэҕинэн ылан эттэххинэ, хайдах киһи уопсастыбанньык дьоҕурдаах буоларый?

— Оҕо эрдэхпиттэн тугу да гыммакка олорорбун сөбүлээбэт эбиппин. Санаабар, бириэмэ баар — олоххо саамай күндү бэлэх. Бу олоххо бэриллибит бириэмэни таба туһанан туттуохха наада.

Иккис баай — доҕордоһуу, өйдөһүү. Кырдьыгынан эттэххэ, киэҥ сиргэ истиҥ, чугас дьүөгэни ылбычча булбаккын ээ. Оттон бииргэ үлэлиир кыргыттарым, далбардарым бары миэхэ чугас дьүөгэ курдуктар. Кинилэри кытары кэпсэтэн, алтыһан эн улаатаҕын, сайдаҕын.

Билигин Дьокуускай куорат лигатын иһинэн үлэлиир уопсастыбанньыктар байыаннай дьайыыга сылдьар уолаттарбытыгар гуманитарнай көмөнү оҥороллоро, сылаас таҥаһы хомуйан уонна госпиталларга эмтэнэр саллааттарга көмөлөһөн “Волонтер-Саха” хамсааһыҥҥа кыттыһаллара, “Саха сирэ эйигин кытары” штабка үһүс сылын таҥас тигэллэрэ, о. д.а. араас аһымал аахсыйаҕа кыттан, социальнай бырайыактары олоххо киллэрэллэрэ — биһиги бары түмсүүлээхпит туоһута.

ххх

2015 с. “Тэрчи” дьиэ кэргэни өйүүр киин (куорат дьаһалтатын кытары) бастыҥ муниципальнай быраактыка Бүтүн Арассыыйатааҕы куонкуруһугар 1 миэстэ буолбута.

2020 с. “Между нами, девочками…” бырайыак “Святость материнства” Бүтүн Арассыыйатааҕы куонкурус лауреатынан буолбута;

2022 с. “Социальнай гостиница” бырайыак 100 бастыҥ уопсастыбаннай көҕүлээһин иһигэр киирбитэ.