Буойун-суруналыыс “Zиппо”

Хаһыаппыт бүгүҥҥү ыалдьыта, дьоруойдуу быһыы, бойобуой доҕордоһуу диэн тугун бэркэ билэр, биһиги биир идэлээхпит, кэллиэгэбит, “Zиппо” позывнойдаах Иннокентий Киренскэй, суруналыыс уонна байыаннай дьайыы кыттыылааҕа.  Луганскай Норуоднай Өрөспүүбүлүкэ “Хорсун быһыы иһин”, “Хорсунун иһин” II истиэпэннээх мэтээллэринэн наҕараадаламмыта. Кинини кытта сулууспа, бойобуой тыын,  инники соруктарын туһунан кэпсэттибит.

 

Баҕа санаа  баһыйыыта

— Иннокентий, эн, суруналыыс киһи, хайдах байыаннай дьайыыга тиийэн хааллыҥ?

— Суруналыыс быһыытынан ханна-туох уларыйыы, тыҥааһыннаах киирсии буоларын, эппиккэ дылы, илэ харахпытынан көрдөхпүтүнэ-биллэхпитинэ, эппитинэн-хааммытынан, бэйэбитинэн аһардахпытына, дьоҥҥо сөптөөхтүк тириэрдэргэ бэлэм буолуохтаахпыт. Суруналыыс сүрүн ирдэбилэ ол буолар. Ол иһин, 2022 сылтан бара сатаабытым. Ити сыл “Боотур” этэрээт байыастарын кытары бэлэмнэнэн үс ыйга бараары сырыттахпына, болдьоҕо уларыйан хаалбыта. Уоппускам күннэрэ бүтэннэр, ол кэмҥэ табыллыбатаҕа. Ол кэннэ убай курдук саныыр аҕа табаарыспынаан, Ил Түмэн дьокутаата, “Боотур” штурмовой этэрээт сахалартан бастакы комбата Василий Егоровтыын 2023 сыллаахха күһүн Запорожьенан, Луганскайынан, Донецкайынан сылдьан кэлбиппит. Онно саха уолаттарын, биир дойдулаахтарбытын көрсөн-билсэн, үс нэдиэлэни быһа үлэлээн кэлбиппит. Кэлэн иһэн госпитальга сылдьан штурмовой этэрээт байыаһа Дуоланы кытары билсибитим. Кини бааһыран баран, үс күнү быһа тирэх пууҥҥа дьон баарын биллэрэн, ытыалаһа, хаһыытыы-ыһыытыы сыппыт. Бу уол улахан наҕараадаҕа тиксиэхтээҕэ, ону бааһыран хаалан уонна хамандыырдара уларыйан, суһаллык эвакуациялаан, докумуона ситэриллибэккэ хаалбыта. Ол иннинэ кимэн киириигэ бааһырбыт уолаттары төгүрүктээһинтэн таһаартаабытын иһин «Хорсун быһыы» мэтээлинэн наҕараадаламмыта.

— Эрдэ аармыйаҕа Германияҕа сулууспалаабыт диэн баара…

— Германияҕа балтараа сыл сулууспалаабытым. Биһиги тиийэрбитигэр чааспытыттан Афганистаҥҥа бараллар этэ. Онон байыаннай үөрэҕи күүскэ ааспытым. Биһиги онно киириэхтээх сылбытыгар Афганистантан тахсыы буолбута. Ону эҥин санааммын, байыаннай дьайыыга барар баҕам баһыйбыта. Барытын суоттаан, ырытан, билэн бараммын, үлэбэр өйөөннөр, барарга быһаарыммытым. Тоҕо диэтэххэ, биһиги сүрүн тэрилтэбититтэн байыаннай дьайыыга элбэх суруналыыс сылдьар. ВГТРК биир уһулуччу военкора Евгений Поддубнай диэн Арассыыйа Дьоруойдаахпыт. Маннык улахан наҕараадалаах соҕотох суруналыыс буолар. Ону таһынан, элбэх суруналыыс военкордуур, онон мин хайдах туора туран хаалыахпыный диэн барбытым.

Дьиҥнээх уот айаҕар

— Эн оччоҕо военкор быһыытынан бардаҕыҥ?

— Суох. Мин хантараагынан, дьиҥнээх уот айаҕар. Военкор быһыытынан барарга элбэх бэлэмнэнии үлэтэ барар. Онно үлэлиир элбэх анал дьон бааллар, оттон мин инники кирбиигэ киирэрдии хантараак баттаһан барбытым. Ол эрээри, онно сылдьан, иллэҥсийдэхпинэ, суруналыыс быһыытынан, “Военкор Якутии” телеграмм-ханаалга тэттик суруйуулары, устуулары ыытар этим. Биллэн турар, итинник устарга, суруйарга элбэх хааччах баар, хаартыскаҕа, видеоҕа позицияны, локацияны биллэриэ суохтааххын. Позицияттан атын позицияҕа барар эмиэ сэрэхтээх. Блиндаж, окуопа иһиттэн устан, уолаттары кытары кэпсэтэн ыытарым. Артиллерист доҕотторум туһунан устан, суруйан көрдөрө сатаатым, ролик оҥорбутум, күһүөрү тахсыбыта.

— Хаһан барбыккыный?

— Былырыын сэтинньи 27 күнүгэр барбыппыт. Хас даҕаны буолан, ахсынньыга 13 күнүгэр инники кирбиигэ киирбиппит. Биллэн турар, сэриилэһэр диэн саамай улахан үлэ буоллаҕа. Мин минометчик буоларым быһыытынан, эрдэттэн миномекка тиийэбин диэбитим. Биһиги артиллериябыт “Боотур” этэрээт үлэтин күүһүртэ. Бойобуой сорудах бөҕөнү толорон, өстөөх тиэхиньикэтин, блиндаһын, РЭП-тэрин суох оҥордулар. Икки Д‑30 гаубица расчета баар, “Сардаана” уонна “Ньургуһун” диэн ааттаахтар, онно 6–7 киһи солбуһа сылдьан үлэлиир. Оттон биһиги 120 мм миномеппутун “Федя” диэн ааттаабыппыт, үс сыл тохтоло суох үлэлээбит, билигин даҕаны үлэлиир. Уолаттар уопутуран өссө күүскэ үлэлээн, күҥҥэ 27‑ҕэ тиийэ ытар буоллулар. Дьиҥэ, бу олус элбэх, 4–5 ыттыҥ даҕаны өстөөхтөр утары уоту, «камикадзены» ыыталлар. Ону дьэ саһан, кистээн ытыалыы сатыыгын. Биһиги “Боотур” пехота уолаттарыгар махтанабыт, дурда-хахха буолан иннибитигэр тураллар, онон киирэн Оборуона министиэристибэтин артиллерията үлэлиир. Биһиги комбаттарбыт “Злой”, “Кобяец” ситиһиилээхтик үлэлээтилэр, оттон “Простой” билигин да сылдьар.

Аймалҕан онно суох

— Долгуйуу, куттал санаата баар дуо? Позывнойуҥ туох суолталааҕый?

— Штурмҥа киирии ыарахаттардаах, ол дойду сирэ-уота атын, киэҥ-нэлэмэн бааһыналар, ол быыһыгар кыракый арыы систэр. Онно уолаттар күн аайы дьуһуурустубаҕа тахсаллар, хантан туох хамсааһын баарын дакылааттыы олороллор. Өлүү-сүтүү да баар буоллаҕа, ол эрээри киһи буола турар балаһыанньаны атыннык ылынар эбит. Киһи бааһырдаҕына даҕаны аймана, ыгылыйа түспэт, чопчу ханна, хайдах, туох буолла, аныгыскыга маннык түбэспэтим туһугар хайдах дьаһанабын диэн толкуйдуур. Киһи туохха барытыгар үөрэнэр эбит. Сыалы-соругу бары биир киһи курдук, ситимнээхтик, көмөлөөн толоробут.

Кэнники тиэхиньикэнэн, оборудованиенан үчүгэйдик хааччыйдылар. Мантан тиийэр көмө тиэхиньикэни инники кирбиигэ тиэрдиэххэ эрэ наада. Суоппар уолаттар хорсун быһыыларын бэлиэтээн ааһыахпын баҕарабын. Кырдьык, “тимир ньиэрбэлээх” дьон, суоппардары, миэдиктэри сойуолаһыы элбэх. Аҥаардас “Соколларбыт” суоппардара дьону таһарга, эвакуациялыырга, ону-маны киллэрэргэ, кутталлаах суолунан айанныыр түгэннэрэ баһаам. Ити эрэ тиэхиньикэ буолбакка, бары тиийэр көмө олус туһалаах.

Оттон позывной туһунан эттэххэ, “Zиппо” диэн. Урут көмпүүтэргэ оонньуурга ник диэн аат толкуйданыыта баара. Кылгас нууччалыы аатта толкуйданыҥ диэбиттэригэр, урукку никпин ылыммытым. Дьиҥэр, зажигалга оҥорор фирма аата. Ону мин бойобуой доҕотторбор “Друзей обогрею, врагов сожгу” диибин, оччоҕо үөрэ түһэллэр.

Дьиэ кэргэн өйөөтөҕүнэ

— Чугас дьонуҥ бараргын хайдах ылыммыттарай? Инники соруктарыҥ?

— Барарбар кэргэммэр эрэ эппитим, оҕолорум, атын аймахтарым, бииргэ үлэлиир дьонум даҕаны сорохторо билбэтэхтэрэ. Суруналыыс буоларым быһыытынан, үлэбинэн кэлии-барыы элбэх буолан, кэргэним үөрэммит. Байыаннай дьайыыга барар быһаарыныыбын утарылаһа барбатаҕа. Биһиги бэйэ-бэйэбитин өйдөһөбүт, сыалбын-сорукпун ситиһэр буоламмын, син биир барарбын билэр буоллаҕа. Биһиги сэбиэскэй кэмҥэ улааппыт дьон быһыытынан уонна дьоллоох дьиэ кэргэттэргэ иккиэн үөскээбит буоламмыт, Ийэ дойдуга бэриниилээх буолуу диэн тугун билэбит, урукку сыаннастары иҥэринэ сылдьабыт. Онон улахан утарсыы суоҕа, ол эрээри хайдах сылдьара буолла диэн долгуйаахтыыр буоллаҕа.

Сыалбын сороҕун ситтим, аны эйэлээх олоххо эдэр көлүөнэни, ыччаты үөрэтэргэ үлэлэһиэм. Кэлэн баран “Инники кирбиигэ” диэн биэриини ыытан эрэбин, мантан инньэ байыастарбыт дьоруойдуу быһыыларын туһунан сырдатарга, кинилэр тустарынан киэҥ эйгэҕэ таһаарарга үлэлэһиэм. Бары бииргэ түмүстэхпитинэ, Кыайыыны ситиһиэхпит. Бары биир сомоҕо күүс буоллахпытына, ситиһии эҥэрдэһиэ. Кыайыы хайаан даҕаны биһиэнэ буолуо!