Бүддьүөт уустук да буоллар, социальнай эбэһээтилистибэлэр толоруллуохтара

Сотору кэлэр сыллааҕы өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтэ ылыллаары турар. Онтон сиэттэрэн  өрөспүүбүлүкэ үбүн миниистирин э.т. Иван Алексеев туох санаалааҕын эттэ:  

-Быйылгы бүддьүөтү ылан көрдөххө, ороскуоппут 330 млрд солк. арыый улахан. Бу мантан 219 млрд, ол эбэтэр 70%-нын кэриҥэ бэйэбит дохуоппут буолар. Олору биһиги түһээн уонна түһээн буолбатах көрүҥүнэн ылабыт. Түһээн дохуотун туһунан эттэххэ,  саамай улахан чааһа барыс нолуогуттан киирэр, онтон дьон дохуотун түһээнэ, сиртэн хостонор баай,  баай-дуол түһээнэ кэлэллэр. Бу түөрт көрүҥ биһиги бүддьүөппүтүгэр киирэр түһээн 90% ылар. Түһээҥҥэ киирсибэт дохуоттарга ыстарааптар, пенилэр, акционернай уопсастыбаларга кыттыбыт дивиденнэр киирэллэр.

Кэлэр сыллааҕы бүддьүөтү олус уустук усулуобуйаҕа оҥордубут диэн бэлиэтиэххэ наада. Өрөспүүбүлүкэ социальнай-экэнэмиичэскэй сайдыытын Экэниэмикэ министиэристибэтэ оҥорбутунан кэтээн көрдөххө, сорох көрдөрүүлэрбит биллэ түһэн эрэллэр. Бу, бастатан туран, рентабельнай тэрилтэлэр барыстара. Ол эбэтэр тэрилтэлэрбитигэр барыстара намтыыр, онно сөп түбэһиннэрэн, биһиги дохуот түһээнин кыччатан биэриэхтээхпит. Ол да буоллар социальнай ороскуоту урукку таһымынан, 27 судаарыстыбаннай бырагыраамабытын барытын хаалларабыт. Сорохтор былааннаммыт бастакы ааҕыы бүддьүөтүн билиҥҥи бүддьүөтү кытта тэҥнииллэрин сөбүлүүллэр, манна бэлиэтээн этиэххэ наада, 1925 сыллааҕы бастакы ааҕыы бүддьүөтэ 1926 сыллааҕы бастакы ааҕыы бүддьүөтүттэн намыһах этэ. Ол эбэтэр биһиги бүддьүөппүт сыл аайы улаата турар.

Оттон иккис ааҕыыга диэри дохуот сыыппарата үрдүөҕэ. Ону кытта, бастатан туран, социальнай эбэһээтилистибэлэрбитин толоруохтаахпыт. Иккис хайысхабыт эмиэ дьоһун суолталаах: байыаннай дьайыыны кытта сибээстээх ороскуоттар, байыастарга уонна кинилэр дьиэ кэргэттэригэр өйөбүл миэрэлэрэ. Бу эмиэ бүддьүөппүтүгэр киириэхтээх.

Биһиэхэ ороскуот дохуоппутун куоһарар. Ороскуот дохуоттан элбэх буоллаҕына, бүддьүөт дэписиитэ тахсан кэлэр. Холобур, быйылгы сылга дэписииппит 2 700000000 солк. буолар. Көрдөххө, баһаам сыыппара гынан баран, бэйэтэ үбүлэнэр источниктаах. Ол эбэтэр хара маҥнайгыттан дэписиити источниктаах оҥоробут, онон сабыллар. Холобур, ааспыт сылга биһиэхэ 23 млрд солк. ордубута. Биһиги ороскуоппутун бу сыыппараҕа диэри улаатыннарбыппыт, дэписииппит 23 млрд солк. диэри улааппыта. Уонна сыл саҕаланыыта онон сабан кэбиспиппит. Онон дэписиит сокуоҥҥа баар хааччахтааһыннарынан регулировкаланар буоллаҕына, улахан куттала суох.

Кэлэр 2026 сылга уустук экэнэмиичэскэй көрдөрүүлэр дойду үрдүнэн бааллар. Төһө да оннук балаһыанньа буоллар дохуот киирэр, түһээн быһыытынан киирэр дохуот сыллата улаатар. Дьининэн ороскуоппутун, хас биирдии бүддьүөт солкуобайын көдьүүстээхтик туттуохпутун, үлэ таһаарыылаах буоларыгар ыытыахпытын наада. Оччоҕо биһиги бастакы күөҥҥэ турар наадалаахтары сабыа этибит. Ону кытта сырьеҕа эрэ буолбакка, инникитин дохуоту киллэрэллэрин курдук туризм, урбаан сайдыытыгар үлэлиэххэ наада.

Төһө да экэниэмикэҕэ, аан дойдуга уустук балаһыанньа буоллар, биһиги бүддьүөппүтүн оҥоробут, толоробут, күннэтэ дохуоту киллэрэр чааһыгар үлэлиибит.