Быйыл навигация эрдэлиэ

Сир-дойду иэнэ киэҥинэн, суол-иис мөлтөҕүнэн, былыр-былыргыттан өрүстэринэн сырыы, таһаҕаһы тиэйии тыын суолталаах этэ.

Билигин Саха сиригэр 7 өрүс пуорда баар: Белай Гораҕа, Зырянкаҕа, Ленскэйгэ, Нижнеянскайга, Ньурбаҕа, Өлүөхүмэҕэ, Дьокуускайга.

Саха сирин сүрүн хорук тымырыгар — Өлүөнэ өрүскэ навигация ыам ыйыттан саҕаланар. Сүрүннээн таһаҕаһы Уус-Куттан тиэйэн аҕалаллар. 2025 сылга өрүстэргэ 722 уу аала таһаҕаһы тиэйиигэ үлэлиэ.

2024 сылы ылан көрдөххө, уу тырааныспарынан барыта 2 мөлүйүөнтэн тахса туонна таһаҕас тиэрдиллибитэ, бу мантан 1187 тыһыынча туонна тыын суолталаах. Былырыыҥҥы навигацияҕа 769 суудуна үлэлээбитэ, ол иһигэр: 502 — таһаҕас тиэйэр, 223 — тиэхиньиичэскэй, 44 — пуорт кыраана.

Былырыын пассажирдары өрүс тырааныспарынан таһыыга социальнай суолталаах маршруттарга (Дьокуускай-Тиксии маршруттан ураты) тарыып бастакы кылаастаах суудуналарга — 16%, иккис кылаастаахтарга — 15%, үһүс кылаастаахтарга 17% үрдээбитэ. Түргэн сырыылаах суудуналарга тарыып 13% үрдээбитэ. Оттон Дьокуускай-Тиксии хайысханан бастакы, иккис кылаастаах суудуналарга ыстаапка үрдээбэтэҕэ, үһүс кылаастаахтарга 15% индексацияламмыта.

Навигацияҕа бэлэмнэнии

Быйыл Өлүөнэтээҕи холбоһуктаах өрүс пароходствота 9 хонук эрдэлээн, муус устар 30 күнүгэр 2025 сыллаах навигация вымпелын күөрэччи көтөхпүттэрэ.

Бу вымпелы навигацияҕа бэлэм буоллахтарына: Өлүөнэ төрдүгэр муус хамсаатаҕына, таһаҕас мунньулуннаҕына, флот причалга сыстарга бэлэм турдаҕына, көтөҕөр үгэс баар.

Быйыл Иркутскай уобаласка баар Осетрово пууҥҥа таһаҕаһы тиэйиигэ эмиэ эрдэлээн бэлэмнэннилэр. ЛОРП 1,5 мөлүйүөн туонна таһаҕаһы тиэйэргэ бэлэмнэнэр. Манна 280 суудуна үлэлиирэ былааннанар.

Муус устар бүтүүтэ флот 92 суудуната навигацияҕа бэлэмин биллэрбитэ. Бу кэмҥэ диэри Уус-Кут, Киренскэй куораттарга суудуналары өрөмүөннээн бүтэрбиттэрэ.

Жатайдааҕы суудунаны өрөмүөннүүр собуокка 48 устар аал бэлэм буолбута.

Өлүөнэтээҕи пароходство быйыл «Капитан Рыбалко» буксиры атыыласпыта. Суудуна быйылгы навигацияҕа Өлүөнэ өрүскэ үлэлиэҕэ. «Владислав Шамшин», «Механик Главинский», СПН‑721, СПН‑728, СПН‑717, «Амга», «Тимптон», «Капитан Карасев» теплоходтарга саҥардыы, өрөмүөн үлэтэ ыытыллыбыта.

Өлүөнэтээҕи пароходство, Аллараа Бэстээх таһаҕаһы харайыы терминала уонна “Саха сирин тимир суоллара” үс өрүттээх сөбүлэһии түһэрсибиттэрэ. Ол түмүгэр, тимир суол састааптара таһаҕас терминалыгар сүөкэнэн саҕалаатылар. Улахан туонналаах контейнердар терминалга мунньуллан баран, ЛОРП суудуналарынан ыраах улуустарга айанныырга бэлэмнэр.

Саха сиригэр бэс ыйын 3 күнүттэн кэмиэрчэскэйэ суох сыалга туһаныллар, кыра уйуктаах суудуналарга навигация түһүмэхтэринэн арыллан иһиэҕэ.

Быйылгы навигацияҕа саҥа сүүрээн киирдэ — тэрилтэҕэ Пассажирдары тиэйии уонна туризм сулууспата тэрилиннэ. Быйыл «Демьян Беднай» уонна «Михаил Светлов» теплоходтар туристары араас хайысхаларынан хото таһыахтара.

Өрүс уста турдаҕына

Өрүс устуон иннинэ салгын олбохтоох 26 суудуна уонна 6 аэробот пассажирдары туораталлар. Суудуналар Дьокуускайга 204‑с түөлбэттэн, “Намыв” ыстаансыйаттан Аллараа Бэстээххэ тиэрдэллэр.

Муус уста турар кэмигэр, уустук балаһыанньанан, өрүһү туоратар суудуна ахсаана аҕыйыыр. Сүрүннээн аэроботтар сылдьаллар. Бу кэмҥэ тарыып 5 тыһыынча солкуобайга тиийэ үрдээтэ. Чааһынай урбаанньыттар сыана үрдээһинин ыарахан усулуобуйаҕа уматык ороскуота эбиллэринэн, пассажирдары аэроботтарга көһөрөн, айан уһуурунан, сапчаас сыаната үрдүүрүнэн быһаараллар.

Бу кэмҥэ “Полярные авиалинии” хампаанньа “Ми‑8” бөртөлүөттэринэн Дьокуускайтан Павловскай сэлиэнньэтигэр уонна Павловскайтан Маҕан авиапордугар илдьэн-аҕалан биэрэр. Сыаната — 6,5 тыһыынча солкуобай. 2–12 саастаах оҕолорго 50%-наах чэпчэтии көрүллэр.

Паром сырыыта хаһан саҕаланыаҕай?

“Саха сирин паромнара” тэрилтэ салайааччыта Николай Ефимов СИА-ҕа иһитиннэрбитинэн, ыам ыйын 20 күнүн эргин Өлүөнэ өрүскэ Дьокуускай-Аллараа Бэстээх хайысханан паром сырыыта саҕаланыаҕа.

— 2023 сыллаахха паромнар ыам ыйын 22 күнүттэн, былырыын ыам ыйын 26 күнүттэн сылдьыбыттара. Быйыл өрүс эрдэлээн эһиннэ. Онон ыам ыйын 20 күнүттэн үлэлиири былаанныыбыт. Өрүс мууһа ыраастанна да, паромнар сылдьан саҕалыахтара, — диэн кини этэр.

Тырааныспар, суол-иис хаһаайыстыбатын министиэристибэтэ иһитиннэрэринэн, бастаан 8 паром, ол иһигэр «Ассоциация АЯМ» ХЭУо 2 парома сылдьыахтара. Бу кэнниттэн өссө эбиллэн, барыта 13 паром сылдьыаҕа.

Бастакы үс күҥҥэ паром туоларынан хоҥнон, чопчу эрэсиимэ суох үлэлиэхтэрэ.

СӨ Сыанаҕа бэлиитикэтин судаарыстыбаннай кэмитиэтин 2024 сыл ыам ыйын 23 күнүнээҕи 14 №-дээх бирикээһинэн, Дьокуускай-Аллараа Бэстээх хайысханан Өлүөнэ өрүһү паромунан туорааһыҥҥа тырааныспардары туоратыыга муҥутуур тарыыптар олохтоммуттара. Ол чэрчитинэн:

Кыра массыыналарга:
1,5 туоннаҕа диэри ыйааһыннаахтарга — 950 солкуобай;

1,501–2 туонна ыйааһыннаахтарга — 1150 солкуобай;

2,001–2,3 туонна ыйааһыннаахтарга — 1350 солкуобай;

2,301 туоннаттан тахса ыйааһыннаахтарга — 1600 солкуобай.

САНАА

“Тыын суолталаах боппуруос”

Дмитрий Садовников, бырабыыталыстыба бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччы:

— Быйыл 1,1 мөлүйүөн туонна тыын суолталаах таһаҕаһы — бородууктаны, уматыгы, эми, уо. д.а. наадалаах табаардары хотугу оройуоннарга тиэрдиэхтээхпит.

Бу үлэҕэ барыта 722 суудуна, 43 кыраан, 3,6 тыһыынча исписэлиис үлэлиэхтэрэ. Тустаах министиэристибэлэргэ уонна хампаанньаларга ыам ыйа бүтүөр диэри навигацияҕа, флоту бэлэмнээһиҥҥэ үлэни түргэтэтэргэ сорудахтаатым.

Өлүөнэ өрүскэ навигация хас да күн эрдэлээн арыллыан сөп. Амма, Бүлүү өрүстэргэ уустук балаһыанньа үөскээтэҕинэ, эбии миэрэлэр ылыллыахтарын наада. Дьааҥы, Халыма өрүстэргэ эмиэ уустук усулуобуйа үөскүөн сөп.

Саҥа тарыыптар

СӨ Сыанаҕа бэлиитикэтин судаарыстыбаннай кэмитиэтин 2025 сыл ыам ыйын 7 күнүнээҕи 8 №-дээх бирикээһинэн, Дьокуускай-Аллараа Бэстээх хайысханан Өлүөнэ өрүһү паромунан туорааһыҥҥа тырааныспардары туоратыыга муҥутуур тарыыптар олохтоммуттара.

Муҥутуур тарыыптар саҥа ньыманан ааҕылыннылар. Тарыып массыына паромҥа турар иэнинэн ааҕыллар буолла. Онон 2030 сылга диэри муҥутуур тарыыптары экэниэмикэ өттүнэн дакаастаммыт тарыыпка тиэрдиэхтэрэ. Холобур, чэпчэки массыыналары туоратарга:

— олус кыра (4 миэтэрэҕэ диэри уһуннаах) — 1150 солкуобай;

— кыра (4,01–4,6 миэтэрэ уһуннаах) — 1400 солкуобай, о. д.а.

Оптуобустарга:

— кыра (5 миэтэрэҕэ диэри уһуннаах) — 2500 солкуобай;

— орто (5,1–10 миэтэрэ уһуннаах) — 3350 солкуобай;

— улахан (10,01 миэтэрэттэн уһун) — 4400 солкуобай.

Мотороллердар, матасыыкыллар — 300 солкуобай.

Бигэргэммит тарыыптар муҥутуур үрдүк буолаллар, ол эбэтэр, мантан үрдүө суохтаах. Паромщик бу муҥутуур тарыыптан аллараа тарыыбы олохтуон сөп. Өскөтүн паромщик бу бигэргэтиллибит муҥутуур тарыыптан үрдэппит буоллаҕына, төлөммүт кибитээнсийэни илдьэ СӨ сыана бэлиитикэтигэр судаарыстыбаннай кэмитиэккэ кэлиэххитин сөп.

ХААРТЫСКАЛАР: СИА