Быйылгы эксээмэн хайдах ааста?

Бүгүн-сарсын үөрэх үлэһиттэригэр улахан мунньах буола турар. Тиэмэтэ – быйылгы сыллааҕы судаарыстыбаннай түмүктүүр аттестация хайдах ааспытын ырытыһыы, түмүк таһаарыы, сүбэ-ама.

СӨ Үөрэҕин уонна билимин миниистирэ Ирина Любимова 2022 сыллааҕы түмүктүүр судаарыстыбаннай аттестация бэрдэ суох усулуобуйаҕа ааспытын, дойду үрдүнэн киирбит хааччахтар атахтаабыттарын, сорох улуустарга күүстээх тыал, сорохторго сааскы халаан уута мэһэйдэри үөскэтэ сылдьыбытын ахтан аһарда. Ол эрээри, эрдэттэн бэлэмнэнии үлэтэ хаачыстыбалаахтык барбыт буолан соругу толордубут диэн эттэ. “Ол түмүгэр, быйыл судаарыстыбаннай түмүктүүр аттестацияны тэрийии-технология өттүнэн хааччыйыыга эрэгийиэннэри сыаналааһын төһө да кытаанаҕын иһин, Саха Өрөспүүбүлүкэтэ күөх зонаҕа киирдэ” — диэн бэлиэтээтэ итиэннэ махталын биллэрдэ.

Кэлэр сыллааҕы сорукка киириэн иннинэ, быйылгы сылга тахсыбыт, учуоттамматах алҕастары ыйда. “Биир кэлим эксээмэн сүрүн түһүмэҕин кэмигэр тахсыбыт кэһиилэри көрүөххэ. Нуучча тылын эксээмэнин Булуҥ, Орто Халыма, Сунтаар, Уус Алдан, математикаҕа эксээмэни (судургутутуллубут) Өймөкөөн улуустара, уопсайа 5 пуун эксээмэни кэмигэр саҕалаабатахтар.

Дьокуускай куорат уокуругар элбэх кэһиллии таҕыста. 721-с пууҥҥа эксээмэни үс төгүл хойутатан саҕалаабыттар”, — диэн иһитиннэрдэ. Сорох пууннар эксээмэни хойутаан түмүктүүллэр эбит.

Уус Алдан улууһугар эксээмэн тутар пуун салайааччытын буруйунан, 27 оҕо обществознаниеҕа эксээмэни атын аудиторияҕа туттарбыт. Бу эксээмэн кэнниттэн биирдэ биллибит. Оҕолор үлэлэрин көтүрүөхтэрин, министиэристибэ тустаах кэһии соруйан оҥоһуллубатаҕын дакаастаан, үөһээҥҥилэр оҕолор үлэлэрин ылыммыттар.

Оҕолор өттүлэриттэн быйыл 7 кэһии тахсыбыта бэлиэтэммит, итинтэн 6 түгэнигэр шпаргалканы, 1 түгэҥҥэ сотовай төлөпүөнү туһанан тутуллубуттар.

Аны биир кэлим эксээмэни ыытыыга элэктэриичэстибэ арахсыытын эбэтэр уоту кытта сибээстээх кыһалҕа 25 түгэнэ бэлиэтэммит. Ону таһынан, бэс ыйын 6 күнүгэр Бүлүү, Үөһээ Бүлүү, Ньурба улуустарын бары пууннарыгар уот арахсыбыт.

СӨ Үөрэх хаачыстыбатын кэтээн көрөр киин салайааччыта Надежда Попова сүрүннээн алҕастарга тохтоото. Эксээмэн ыытыллар пууннарыгар уопсастыбаннай кэтээн көрөөччүлэр баар буолаллара булгуччу ирдэнэр диэн эттэ. Быйыл 13 пуун уопсастыбаннай кэтээн көрөөччүнэн хааччыйбатах. Салайааччы бу улуустары кытта үлэлэһэргэ сорудахтаата.

“Эксээмэни ыытыыга кэһиллииллэр үгүстэрэ тэрийээччилэртэн тутулуктаахтар. Ханна эрэ биһиги ситэ үлэлээбэтэхпит, туохха эрэ болҕомтобутун уурбатахпыт. Ол түмүгэр биһиги оҕо быраабын быһабыт. Оҕо модьуйуон, үҥсүөн, үлэтин көтүрүөхтэрин сөп. Оҕо хаттаан эксээмэн туттарар. Ол эрээри, быраактыка көрдөрөрүнэн, оҕо иккис сырыытыгар бастакытынааҕар ордук үчүгэйдик туттарбат”, — диэн бэлиэтээтэ.

Быйыл суут дьыалата баара хомолтолооҕун эттэ. Бу оҕо дойду биир биллэр үрдүк үөрэҕэр киирбит эрээри,  үөрэҕиттэн уһуллар кутталлааҕын, онон төрөппүттэр түмүккэ тиийэ туруулаһыахтарын иһитиннэрдэ.

Бүтүн Арассыыйатааҕы бэрэбиэркэлиир үлэни чиэһинэйэ суохтук ыытар, эксээмэн кэмигэр алҕастар тахсар пууннарын сабар боппуруос турарын санатта. Ол аата, эксээмэни ыытааччылар алҕастарыттан оҕолор биир кэлим эксээмэни атын нэһилиэктэргэ баран туттаралларыгар күһэллэллэр.

Эксээмэн хаамыытын кэмигэр алҕас тахсыытыттан бүтүн оҕо олоҕо тутулуктааҕын хатылаан эттэ, онон туһааннаах үлэһиттэри болҕомтолоох буоларга, эрдэттэн бэлэмнэнэргэ ыҥырар.

Быйылгы сылга үчүгэй информационнай долгуну тэрийиигэ Алдан, Амма, Анаабыр, Жатай, Эдьигээн, Ленскэй, Миринэй, Аллараа Халыма, Өймөкөөн, өрөспүүбүлүкэтээҕи анал коррекционнай оскуола-интэринээт, Томпо, Чурапчытааҕы спортивнай оскуола-интэринээт, Эбээн Бытантай улуустара, оскуолалара лидердэринэн ааттаннылар.

Технология биир сиргэ турбат, саҥаттан-саҥа өйдөөх тэриллэр оҥоһулла тураллар. Дойду үрдүнэн пилотнай бырайыак быһыытынан 2020 сылтан “машинное зрение” диэн киирбитин, бу эксээмэн кыттыылаахтарын уорбаланар быһыыларын  (подозрительное поведение) булар диэн иһитиннэрдэ. Быйыл 137 кэһиигэ уорбаланыы баарын бэрэбиэркэлээһин түмүгэр, барыта бигэргэммит. Саха сиригэр өйдөөх массыына баарын-суоҕун салайааччы иһитиннэрбэтэ.