Быйылгы үүнүү этэҥҥэ

Кыстыкка киириигэ хортуоппуйунан, оҕуруот аһынан хааччыллыы туһунан киһи барыта интэриэһиргиир. Бу күннэргэ хоту улуустартан хортуоппуйу, хаппыыстаны, моркуобу, сүбүөкүлэни, луугу тиэйэн аҕалан атыылаатылар диэн олохтоохтор үөрбүт уонна махтаммыт ис хоһоонноох сонуннарын иһиттибит.

Ону холобурунан бигэргэттэххэ, ырыаҕа киирбит Оленегорскайга Евгений Трофимов тиэйэн иһэр сибиэһэй аһым үлүйүө диэн олох тохтоло суох айаннаан бэркэ тириэрдибит. Бу тиийбит оҕуруот аһын үһүс сылын Татьяна Дуткина салайааччылаах бөлөх хайыы үйэ ыалларга атыылаата. Татьяна Васильевна этэринэн, ыаллар төһөнү ылалларыгар эрдэттэн сайаапкалаабыттар, онон барыларыгар тиксэр гына дьаһаммыттар.

Онон өрөспүүбүлүкэ Тыатын хаһаайыстыбатын уонна ас-үөл бэлиитикэтин министиэристибэтин (миниистир А. Александров) үүнүүнэн дьарыктанар хаһаайыстыбалара хомуйбут хортуоппуйдара, оҕуруоттарын аһа үгүс хоту олохтоохторго күндү кэһии курдук тиийдэ.

“Арктикатааҕы атыы-эргиэн хампаанньата” АУо пресс-сэкирэтээрэ Алена Чиряева иһитиннэрбитинэн, маннык хаһаайыстыбалар үүннэрбит хортуоппуйдара, оҕуруоттарын аһа хотуларга тиийбит: Тулагыттан — “Ний А. С. ИП”, “Зотова Н. Б.ИП“, “Олимп” ТХПК, Киллэмтэн — “Пермяков В. В.ИП”, Дьокуускайтан — “Урожай” СППССК, Мэҥэ Хаҥалас улууһуттан — “Холмогоров А. И.ИП”, Өлүөхүмэ улууһуттан — “Романов Ф. А.ИП”, Уус Алдантан — Алексеев П. С. (Уус Алдан).

Тустаах министиэристибэ Үүнүүнү, сир оҥоруутун салаатын сайыннарыыга уонна мелиорацияҕа департаменын салайааччыта Вячеслав Гаврильев этэринэн, быйыл хортуоппуй үүнүүтэ үчүгэй. Тэрээһиннээх, бааһынай хаһаайыстыбалар, биирдэм урбаанньыттар, көмөлтө уонна кэтэх хаһаайыстыбалар бары үүнүүнү ылыыга турунан үлэлээбиттэрин түмүгэ чопчуланан эрэр. Алтынньы 6 күнүнээҕи туругунан, хортуоппуйу 6320 гектартан хомуйбуттар (99%). Хомуур уопсай кээмэйэ 71589 туоннаҕа тэҥнэһэр (95%) эрээри, былырыыҥҥы сыл бу кэминээҕэр 2%-нан көрдөрүү кыра эбит. Өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн орто үүнүү гектартан — 113 ц.

Хортуоппуй баалабай үүнүүтүгэр былааны Чурапчы (114%), Мэҥэ Хаҥалас (104%), Ньурба (102%), Амма, Нам, Өлүөхүмэ, Сунтаар, Хаҥалас, Дьокуускай к. — 100‑түү%) уо. д. а. толордулар. Холобура, Нам улууһун Хамаҕаттатыгар Александр Жирков бааһынай хаһаайыстыбата быйыл үчүгэй үүнүүнү ылбытын курдук, атын хаһаайыстыбаларга эмиэ көрдөрүү куһаҕана суох.

Ороссолуодаҕа хранилищеларын тупсардылар

Өссө биир үтүө сонунунан “Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр сир оҥоһуутун сулууспата” (“Служба земледелия РС (Я)”) СБТ Мэҥэ Хаҥалас улууһугар Ороссолуода сорто-учаастагар хортуоппуйу харайар хранилищены саҥардан оҥорон, үлэҕэ киллэрбитэ буолар. Сүрдээх сыранан ылыллар үүнүүнү-быйаҥы сыа-сым курдук харайыы саамай тоҕооостоох кэмигэр сөптөөх дьаһал буолбут. Онон 1998 с. тутуллубут хранилищены хапытаалынайдык өрөмүөннээн, алтынньы 1 күнүгэр үөрүүлээхтик арыйбыттар. 150 квадратнай миэтэрэ иэннээх тупсарыллыбыт хранилище, дьэ, мантан инньэ абырыаҕа.

“Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр сир оҥоһуутун сулууспата” тэрилтэ салайааччыта Афанасий Семенов: “Бу Ороссолуодаҕа баар сорто-учаастак өрөспүүбүлүкэҕэ хортуоппуйу уонна оҕуруот аһын боруобалаан үүннэрэр соҕотох учаастакпыт буолар. Ол курдук, манна учуонайдар биэрбит саҥа суортарын боруобалыыбыт. Методика быһыытынан суорду үс сыл бэрэбиэркэлэнэр, 5 да сыл буолуон сөп. Сөп түбэстэҕинэ, Москваҕа ыытан оройуоннаммыт суорт диэн киллэттэрэбит. Эбии 3–4 гектары атыыга анаан ыһабыт. Биллэн турар, хранилищебыт наһаа эргэрэн, хапытаалынайдык өрөмүөннээтибит. Тупсардыбыт диэххэ сөп. Ол курдук, массыына киирэн сүөкэнэр гына оҥордубут», — диэн быһаарда.

Онон хортуоппуй сиэмэтэ үчүгэйдик хараллар кыахтаммыт. Учаастакка Маргарита Ильинична уонна Эдуард Константинович Антоновтар олус кыһамньылаахтык үлэлии, көрө-истэ сылдьаллар эбит. Ыһыы уонна хомуур эппиэтинэстээх кэмигэр Ороссолуода олохтоохторо, олохтоох дьаһалта (баһылык И. В. Афанасьев) көмөлөһөллөрүн иһин тустаах тэрилтэ салайааччыта махтанар. Урут үлэлээбит баһылыктар эмиэ сүрдээҕин көмөлөспүттэрин бэлиэтиир. Бу иннинэ учаастакка тэпилииссэ, балаҕан туттарбыттар.

Суортарын булкуйбаттар

Хортуоппуй үүнүүтүн ылыыга үүннэрээччилэри таһынан “Россельхозцентр” Саха сиринээҕи филиала эмиэ көмөлөөх. Бу тэрилтэ Мэҥэ Хаҥаластааҕы отделын кылаабынай агронома Туяра Шестакова этэринэн, быйыл 37,5 гектарга хортуоппуй суордун булкуйбакка, тутан олорууну бэрэбиэркэлээбиттэр. Холобура. “Розара” уонна “Северный” диэн суортары. Манна даҕатан эттэххэ, “Розараны” Павловскайга “Петров В. Ф.” уонна “Попова Л. Н.” ИП-лар үүннэрэллэрин, сиэмэлэрин суордун “тутан” олороллорун туһунан кини эттэ.

Уопсайынан ыллахха, быйыл кыстыыр хортуоппуйдаахпыт. Ол да буоллар, урбаан-эргиэн ситиминэн тастан даҕаны аҕалан атыылыыллара чахчы.

Иван Стручков,  Дьааҥы улууһун Барылас нэһилиэгин баһылыга:

— Биһиги улуус кииниттэн 500 км тэйиччи олоробут. Билигин сырыы суох кэмэ. Онон олохтоохтор хортуоппуйу бэйэлэрэ үүннэрэллэрэ табыгастаах. Быйыл үүнүү куһаҕана суох. Дьиҥэ, бастаан курааннаабыта, онтон кыратык ардаабыта. Бэйэлэрэ үүннэрбит хортуоппуйдарын сиэмэтин хаалларан, ону олордооччулар. Мин билэрбинэн, Дьааҥы улууһугар Үөттээх диэн дэриэбинэҕэ хортуоппуй үчүгэйдик үүнээччи.