Быраастарбыт эргиллэн кэллилэр

«Сахамедиа» холдинг «Редколлегия» бырайыагар анал байыаннай эпэрээссийэ тиэмэтин салҕаан, Саха сирэ Донецкай уонна Луганскай Норуодунай Өрөспүүбүлүкэлэргэ көмөтүн туһунан кэпсэтии буолла.

«Сахамедиа» холдинг генеральнай дириэктэрин солбу­йааччы Сулустаан Заболоцкай ыыппыт биэриитигэр соторутааҕыта Донбасстан командировкаттан кэлбит быраастар биригээдэлэрин салайааччы, Офтальмология өрөспүүбүлүкэтээҕи килиниичэскэй балыыһатын кылаабынай бырааһа, Саха сирин доруобуйатын харыстабылын үтүөлээх үлэһитэ Иван Луцкан, бу балыыһа офтальмолог-бырааһа, СӨ үтүөлээх бырааһа Иннокентий  Белолюбскай, СӨ Уопсастыбаннай палаататын бэрэссэдээтэлэ Николай Бугаев, «Саха сирэ» хаһыат кылаабынай эрэдээктэрэ Чокуур Гаврильев, «Якутия-24» ханаал дириэктэрин солбуйааччы Дмитрий Аргунов кытыннылар.

Саха сирин быраастара Донецкай Норуодунай Өрөспүүбүлүкэҕэ тиийэн, үс нэдиэ­лэ устата нэһилиэнньэҕэ балтараа тыһыынчаттан тахса консультацияны биэрдилэр уонна сүүсчэкэ эпэрээссийэни оҥордулар. Бу эпэрээссийэлэр үксүгэр ытыалаһыы анныгар оҥоһуллубуттарын бэлиэтиир тоҕоостоох.

Туох барыта тэҥнэбилгэ биллэр

Иван Луцкан: Биһиги Ил Дархан Айсен Николаев сорудаҕын толорон кэллибит диэн этиэххэ наада. Донецкай Норуодунай Өрөспүүбүлүкэ бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлэ Кировскай уонна Донецкай куораттарга мэдиссиинискэй көмөнү оҥорорго үрдүк таһымнаах исписэлиистэри ыытарга көрдөспүтэ. Биһиги Кировскайга эрэ үлэлээбэтибит, офтальмология балыыһатын сорох быраас­тара Луганскай куоракка тиийэн эпэрээссийэлэри оҥордулар. Биир идэлээхтэрим өрөбүл күнэ суох, күн аайы 12-14 чаас үлэлээтилэр. Онон, элбэх мэдиссиинискэй көмө оҥоһуллубутугар, нэһилиэнньэ доруобуйатын тупсарарга биһиги быраастарбыт өҥөлөрө олус улахан. Ол хардата – кинилэр махтал истиҥ тыллара. Эмтэнээччилэр махтал тылларыттан быраастар сылайбыттарын да умуннулар, махтал үтүө тыллара сүрэхтэригэр сылааһынан илгийдэ. Маннык иэйиини, махтал хараҕын уутун биһиги билбэтэхпит ыраатта. Тоҕо диэтэххэ, биһиэхэ Саха сиригэр мэдиссиинискэй көмөнү оҥоруу күннээҕи үлэбит, нэһилиэнньэ онуоха үөрэммит. Биһиэхэ Арассыыйа Федерациятыгар доруобуйа харыстабылыгар ураты болҕомто ууруллар. Туох барыта тэҥнэбилгэ биллэр.

Чокуур Гаврильев: Бу өрөспүүбүлүкэлэри кытары бииргэ үлэлэһии, көмөлөһүү салҕаныа дуо?

Иван Луцкан: Биһиги өссө да тиийэр былааннаахпыт, тоҕо диэтэххэ, былаан быһыытынан,  мэдиссиинискэй көмөнү ылыахтаах эмтэнээччилэрбит хааллылар.

Манна даҕатан эттэххэ, миэс­тэтигэр быһаарбыппытынан, катарактаны эмтииргэ босхо көмө кинилэргэ хаһан да оҥоһуллубатах. Барыта төлөбүрдээх эбит.Босхо көмөнү олус ыксаллаах түбэлтэлэргэ эрэ оҥороллор эбит. Украинаҕа  мэдиссиинэ страховката диэн өйдөбүл олох да суох. Дьэ, 2023 сыл кулун тутар 1 күнүттэн эрэ РФ стандартарыгар көһүөхтээхтэр. Кинилэргэ нэһилиэнньэ мэдиссиинэ араас көмөтүнэн туһанарыгар эмтээһин босхо быраактыкатын тарҕатыахтаахтар. Биһигини кытары бииргэ үлэлээбит биир идэлээхпит Георгий Стефан: «Биһиэхэ баары кыайан сыаналаабаппыт», – диэн бэрт бэргэнник  этэн турар. Кырдьык, туох барыта тэҥнэбилгэ биллэр. Мэдиссиинискэй көмө биһиэхэ уонна кинилэргэ хайдах оҥоһулларын тэҥнээн көрдүбүт уонна илэ харахпытынан итэҕэйдибит. Пандемия кэмигэр бүтүн куорат дьоно ковид ыарыытын 1985 сыллааҕы рентген-аппа­раатынан эрэ быһаартара сылдьыбыт.

Евгений Белолюбскай: Биһиги кэлбиппитигэр офтальмолог-быраастара, наадалаах мэдиссиинискэй тэриллэрэ, матырыйааллара суоҕа. Мэдиссиинискэй сиэстэрэ эрэ баара. Былааннаммыт чинчийиини ааһар, суһал эпэрээс­сийэлэри оҥорторор кыахтара суоҕа. Биһиэхэ сүрүннээн харахтарыгар кыһалҕалаах дьон көрдөрбүтэ. Элбэхтик катарактаны буллубут. Босхо көмө оҥоһуллубатах буолан, эпэрээссийэ арыый чэпчэкитик оҥоһуллар кэрдиис кэмин куоттарбыт, эпэрээссийэ оҥоһулларыгар элбэх бириэмэ уонна күүс-сэниэ эрэйиллэр түһүмэҕэр сылдьар ыарыһахтар буолан биэрдилэр. Ону таһынан глаукомалаах уонна элбэх эчэйиилээх  дьон бааллар. Кировскай куоракка харахтарыгар эчэйиилээх дьон элбэҕэ. Тоҕо диэтэххэ, манна улахан шахта баар, чох бытархайа харахтарыгар киирэр түбэлтэтэ элбэх. Онно сөптөөх көмөнү ыла охсубатахтар. Итинник кыһалҕалаахтар күн аайы кэлэ турбуттара.

Донбасска көмө

Дмитрий Аргунов: Украинаҕа мэдиссиинэ стандартарын  Арассыыйа мэдиссиинэтигэр чугаһатар хайысхалаах бырагыраамалар баар буолуохтара дуо? Холобур, биһиэхэ «Тыа сирин эмчитэ» баарын курдук, «Донбасс доктора» диэн бырагыраама?

Иван Луцкан: Мин санаа­бар, кыаллыан сөп. Тоҕо диэтэххэ, билигин бу өрөспүүбүлүкэлэргэ улахан болҕомто ууруллар. Саха сирэ РФ нормативнай докумуоннарынан үлэлиир. Биһиги быраастарбыт араас маастар-кылаастары биэрдилэр, биир идэлээхтэрбитигэр Саха сиригэр хайдах үлэлиирбитин кэпсээтибит, көрдөрдүбүт. Онуоха кинилэр сөхпүттэрэ-махтайбыттара олус элбэх этэ, сорох түгэннэргэ саҥаны арыйбыт курдук буоллулар. Биһиги кинилэр бэйэлэрэ үлэлии үөрэнэллэрин курдук,  салгыы үлэлэһиэхпит. Тоҕо диэтэххэ, сырыы аайы десанынан тиийэн көмөлөһөр кыаллыбат.

Кинилэргэ бэйэлэригэр мэдиссиинискэй университет­таахтар, билигин онно преподавателлар үлэлии кэлэллэр, кафед­ралар үлэлэрин күүһүрдэллэр.

Иван Луцкан: Биһиги үлэлии барарбытыгар араас туһаныллар матырыйааллары, тэриллэри илдьибиппит.

Мэдиссиинискэй тэриллэр тустарынан эттэххэ, Донецкай Өрөспүүбүлүкэ ханнык мэдиссиинискэй тэриллэр наадаларынан сайаапка түһэрбитэ. Онуоха мэдиссиинис­кэй хам­паанньаларбыт спонсор көмөтүнэн биэрбит тэриллэрин Кировскайга тиэрдибиппит. Ону тириэрдэргэ логистика өттүнэн ыарахаттар бааллара. Москваҕа диэри этэҥҥэ тириэр­дэн баран, салгыы Кировскайга илдьэргэ кыһалҕалары балачча көрсүбүппүт. Москва уонна Кировскай икки ардыгар таһаҕаспыт тиэллэрэ тохтоон хаалбытыгар РФ-га Саха сирин Бэрэстэбиитэлистибэтиттэн көр­дө­һөргө күһэллибиппит. Кинилэр боппуруоһу суһаллык быһаарбыттарыгар, улахан көмөнү оҥорбуттарыгар ураты махталбытын тириэрдэбит.

буойуннарга өйөбүл

Дмитрий Аргунов: Инно­кен­тий, арааһа бойобуой киирсиилэр чугастарыгар сылдьан үлэлээтэххит.  Быраас киһи үлэлииригэр ол хайдах этэй?

Чокуур Гаврильев: Өрөс­пүүбүлүкэ оҥорор көмөтө тустаах дьоҥҥо хайдах тириэрдиллэрий?

Николай Бугаев: Анал эпэ­рээссийэ биллэриллибит бастакы күннэриттэн ыла Саха сирин уопсастыбанньыктара көмөлөһөн барбыттара, Бастайааннай бэрэс­тэбиитэлистибэ сүрүннээбитэ. Биһиги бэрэстэбиитэлистибэни кытары бииргэ үлэлиибит. Кырдьык, кыһалҕалар бааллар. Өрөспүүбүлүкэ биэрэр тэриллэрин байыаннай чаастарга тириэр­дэргэ, байыаннай чаас ону ыларыгар тустаах бэчээт, кэпсэтии наада. Саха сириттэн кэлбиттэргэ ардыгар тиийбэт эбит. Тоҕо диэтэххэ, подразделение хамандыыр­дардара бэйэлэрэ көрүүлээхтэр: кимиэхэ туох наадатын чопчу билэллэр. Оттон уопсастыбаннай тэрилтэлэр нөҥүө ыытарбыт буоллар, биһиги чопчу байыаска туттарарбытыгар чэпчэки буолуо этэ.

Чокуур Гаврильев: Кииннээн үлэлээһин дьыаланы быһаарыан сөбө. Атын эрэгийиэннэр эмиэ көмө оҥороллор дии?

Николай Бугаев: Холобур, «Барс» туһунан эттэххэ, манна Саха сириттэн баҕа өттүлэриттэн тиийбиттэр бааллар. Манна аан бастаан кинилэр 80 бырыһыаннарын сахалар ылаллара, билигин 25-30 бырыһыаҥҥа тиийэ аҕы­йаатылар. «Барстарга» атын эрэгийиэннэр көмөлөспөттөр, көмө Саха сириттэн эрэ тиийэр. Билигин ыччаттарбыт пикап массыыналары көрдөстүлэр, ол боппуруоһа аныгы нэдиэлэҕэ быһаарыллыахтаах. Уопсайынан эттэххэ, көмө сахалар сулууспалыыр чаастарыгар тиийэр.

Иннокентий Белолюбскай: Баран иһэн хайыы үйэ сөмөлүөттэр тохтоло суох көтөллөрүн, күүстээх тыаһы-ууһу көрө-истэ айаннаабыппыт. Онтон эмтэнээччилэри кытары үлэлииргэр, эпэрээссийэ оҥороргор ити тыас-уус иккис былааҥҥа хаалар, болҕомтоҕун уурбаккын. Эмтэнээччилэрбит холкуларын, нус-бааччыларын көрөн биһиги эмиэ холкубутугар түһэрбит.