Чакырдар Иэйэхситтээх күөх сайыммытын көрүстүбүт

Сэттэ Иэйэхситтэринэн саха дьонугар ыам ыйа эҥэрдэһэн эргийэн кэлэр. Сэттэ кустук тэҥэ Иэйэхсиппит элбэх дьүһүнүнэн аан дойду далбарын көҕөрдөр: ньургуһун тыллар, от-мас чэлгийэ көҕөрөр, үрүйэлэр-эбэлэр күлүмүрдүү сүүрүгүрэллэр… Сэттэ нуотаны кытта дьүөрэлэһэн,  Иэйэхсит дорҕооно тиллэр: кэҕэ этэр, кус-хаас, көтөр-сүүрэр саҥата, чыычаах ырыата кутуллар, айылҕа уһуктар тыаһа… Сүөһүнү этэҥҥэ кыстатан күөххэ үктэннэрии, ыраастаныы, бултааһын бу саха киһитин ис култуурата.

Чакыр нэһилиэгэр Эдьэн Иэйэхсит Хотуннуун алтыһар «Сайыны көрсүү» бэлиэ күммүт Айылҕа алгыһынан сахалыы санаа хоту ааста. Сиэр-туом олохтонно, «Эр хоһуун» түмсүү Иэйэхсит Хотуммут ини биитэ Баай Байанай бэлэҕиттэн нэһилиэгин дьоннорун күндүлээтилэр. Тэрээһин тэһиинин баһылык Константин Лебедев, «Эр хоһуун» түмсүү салайааччыта Виктор Егоров туттулар.
Сэттэ оҕо амарах ийэтэ, Далбар хотун Ирина Филиппова бэйэтэ күөххэ үктэннэрбит ынаҕын үүтүнэн оҥорбут, араҥас арыытынан алгыстаах саламаат астаан, кэлбит дьону күндүлээтэ. Ирина Николаевна сүрэҕин сылааһынан нэһилиэк улахан тэрээһиннэригэр айыы аһын бу курдук астаан айах тутарын, биир дойдулаахтара истинник саныыллар.
Афанасий Ширяев хомуһун дьүрүскэн тыаһа сиэр-туом олохтонуутун түстээтэ.Кини хомуһуннаах хомуһун кутуллар дорҕооно айыы суолун арыйда. Айылҕа маанылаах эрэкэ-дьэрэкэ оҕолоро сырсан сүүрэкэлээн киирэннэр, сайын кэлбит үөрүүтүн олохтоотулар. Дьөһүөлдьүт Анна Холмогорова сир-дойду иччитэ Иэйэхсит Хотуҥҥа – Аан, Иһигэй, Күн, Мичил, Налыгыр, Күөгэл, Эдьэн Иэйэхситтэргэ сүгүрүйдэ, махтанна. Уйгу-быйаҥ олохтонорун туһугар, Аал Уххан Уоппутун анал маанылаах арыылаах саламаатынан айах тутан күндүлээтэ. Алгыска нэһилиэкпит “Алаас хотун” түмсүү иистэнньэннэрэ, далбар хотуттара иэйэхситтээх майгыларынан кынат буоллулар. Эдьэн Иэйэхсит сэттэ сиэрин ис сүрэхтэриттэн тахсар иэйиилээх дорҕооннорун Любовь Кочкина, Матрена Егорова, Мария Ширяева, Екатерина Слепцова, Валентина Филиппова, Татьяна Адамова үөһээ көтүттүлэр. Иэйэхситтээх эдьиийдэр сылаас илиилэриттэн эрэкэ-дьэрэкэ оҕолор ас тоорохойдорун ытыстарыгар ыланнар, күөх кырдалынан сүүрэ сылдьан сирдэрин-дойдуларын күндүлээннэр, сиэри ситэрдилэр. Уйгуну-быйаҥы оҥорооччу, илиитигэр илгэлээх биири биэс гынар, биэһи биэс уон оҥорор Күн Иэйэхсит Ийэ Хотун бэттэх көрөн, мичик гынна. Оҕолорбут, үһүс кылаас үөрэнээччилэрэ, учууталлара Алена Кузьмина кыһамньытынан, ис сырдыгынан сыдьаайа бэлэмнэнэн кэлбиттэрин бэлиэтиибит.
Сайыны көрсөр үҥкүү оһуохайын элбэх оҕолоох ийэ Матрена Егорова ыпсаран доллоһута этэн сүргэбитин көтөхтө.
Нэһилиэк бастыҥ ырыаһыттара Елена Сивцева, Николай Ануфрьев, Анна Павлова, ыччат оҕолорбут Күннэй Михайлова, Ильяна Егорова, Туйгууна Павлова сайыны туойар эҕэрдэ ырыаларынан санааны манньыттылар.
Өксөкүлээх Өлөксөй «Байанай алгыһын» Иван Алексеев дорҕоонноохтук ааҕан, бэлиэ күммүт тускулун улаатыннарда. Нэһилиэк эр дьонноро күөх боллох бэлэҕин собону, баай байанай бэлэҕин кустары бүгүҥҥү күҥҥэ диэн анаан бэлэх ууммуттарын Виктор Егоров эр дьоннорунаан кус, балык миинин оллооҥҥо буһараннар, кэлбит дьону барыларын остуол тула олордон Күөсчүт Көөкөнөй аһын амсаттылар. Бултка сыһыаннаах оонньуулары, күрэхтэһиилэри ыыттылар, кыайылаахтарга бэлэхтэри биэрдилэр. Кыттыбыт дьон бары астыннылар, дуоһуйдулар. Нэһилиэк дьонун аатыттан Мария Ширяева “Эр хоһууннарга” махтал тылын эттэ, эҕэрдэлээн тойуктаата.
Айыы саҥнаах күн көҕүнэн дьаһалта, фольклор дьиэтин үлэһиттэрэ «Эр хоһууннары» кытта тэрээһин үлэтин ыыттылар. Чакыр нэһилиэгин кутун тутулунан, сүрүн сүнньүнэн сайыны көрсөр күммүт үөрүү-көтүү аргыстаах, үтүөнү үксэтэр, или-эйэни олохтуур тыыннаах ааста. Бу курдук, Айылҕабыт эргииринэн айар-тутар суолбут, үтүө үгэспит от-мас күөҕүнэн чэлгийэ тылларыыныы, үүнэн, сайдан, чэчирээн истин.

Анна ХОЛМОГОРОВА, Чакыр